آیا تاکنون پیش آمده است که با واژه تجربه نگاری برخورد کنید؟ شاید تصور کنید که این همان تجارب برتر تربیتی و یا تجربیات برتر سنجش و ارزشیابی باشد . در این آموزش قصد داریم که شما عزیزان را با مفهوم تجربه نگاری شنا نموده و به بهترین شیوه ممکن انواع مختلف این مبحث را برایتان شرح دهیم. پس با ما همراه باشید تا به صورت کامل شما را با انواع تجربه نگاری و شیوه های مختلف نگارش و تدوین آن آشنا نماییم.
در واقع تجربه نگاری نوعی مستندسازی تجربیات عملی می باشد که معلمان و آموزگاران و سایر پست های سازمانی با آن برخورد نموده و در دفاتر ثبت وقایع خود ترسیم نموده اند. در حال حاضر یکی از بهتر ین مواردی که می تواند به فرهنگیان کشور کمک کند همین کسب تجربیات و به اشتراک گذاری این تجارب با یکدیگر است. همان طور که در مباحث تجربیات برتر سنجش و ارزشیابی و تجارب برتر تربیتی مشاهده نمودیم کسب تجربه از همکار جایگاه والا و ارزنده ای دارد. تجربه نگاری در واقع نگارش تجربیات برای به اشتراک گذاری فنون و حرفه های کسب شده در بحران های آموزشی و تربیتی دانش آموزان است.که از طرف آموزش و پرورش ابلاغ شده است.
برای کلیه معلمان این فرصت بوجود آمده است که بتوانند از آنچه که به عنوان تجربه کاری بدست آورده اند نهایت استفاده را داشته باشند. این استفاده می تواند در قالب مستند سازی وقایع کلاسی و یا نتایج حاصله از اقدام پژوهی و گزارش تخصصی های آنها باشد. این نوع نگارش چه بسا علاوه بر کسب امتیاز ارزشیابی بتواند آنها را در سالهای بعدی نیز آماده تر سازد. البته گاهی نیز می تواند در راستای کمک به سایر همکاران مثمر ثمر واقع گردد. این در صورتی است که همکار پژوهنده در رابطه با موضوعی از شما کمک بخواهد. در آن صورت مراجعه به دفتر ثبت تجارب بهترین گزینه است.
معلمان ابتدایی یکی از بهترین اقشار فرهنگی در جامعه امروز هستند. چرا که بیشترین تربیت و تاثیر اخلاقی را در این دوره می توان بر روی دانش موزان گذاشت. در واقع در دوره ابتدایی هر آنچه را که می کاریم دانش آموزان در مقاطع بالاتر درو خواهند نمود. در این رابطه کسب تجارب و ثبت نها در قالب تجربه نگاری معلمان ابتدایی به میزان زیادی می تواند قابل بررسی و تحسین باشد. از این رو معلمان دوره ابتدایی بیشترین افرادی هستند که در بخشنامه های مربوطه تجربه نگاری شرکت می نمایند.
اگر بگوییم که بوجود آمدن این بخشنامه در دوره ابتدایی موهبتی بزرگ است ، اغراق نکرده ایم. چرا که در نظام آموزشی ما جای این مقوله به شدت احساس می شد. باید شکر گزار باشیم که معلمان پر تلاش ما در آموزش و پرورش با توجه به مشغله های روز مره از این بخشنامه نیز مانند سایر بخشنامه ها به شدت استقبال نمودند. شاید واقعا این سوال پر اهمیت ذهن شما را به خود مشغول ساخته باشد. که به چه دلیل با وجود سه مورد بخشنامه در ارتباط با تجربیات معلمان ، این شیوه نامه نیز تدوین گردید. همانطور که می دانیم در بخشنامه های پیشین بیشترین هدف و کارکرد بر روی متون و روایت های معلمان بود و صحبتی از تدوین مستندات وجود نداشت ، اما در این بخشنامه جدید روایت پژوهی بدون ارائه مستندات بی معنی و غیر قایل قبول است. از این رو بیشترین سرمایه گزاری آموزشی در زمینه تجربیات بر روی این نوع تجربه متمرکز شده است.
یک معاون موزشی را در نظر بگیرید. این همکار عزیز از اوایل سال تحصیلی در راستای ارتقای آموزش دانش موزان تلاش می کند. و بخشنامه های مختلف آموزشی را به همکاران ارائه می دهد. معاون موزشی بیشترین سهم را در کنار مدیر در ارتقای سطح علمی دانش آموزان دارد.از این رو در دوران خدمت با مسائل و مشکلات زیادی مواجه خواهد شد.
حل این مشکلات توسط معاون آموزشی تجربیات ارزنده ای را برای او به ارمغان خواهد آورد. حاصل این تجربیات می تواند در قالب تجربیات برتر سنجش و ارزشیابی و یا تجارب برتر تربیتی و یا در راستای تجربه نگاری راهگشایی برای سایرین باشد. از این رو نگارش تجربیات یک معاون آموزشی یکی از مهمترین دستاورد های مدارس در این حوزه می باشد.
یک معلم را با همه مسائل و مشکلاتی که دارد و با آنها دست و پنجه نرم می کند در نظر بگیرید.قطعا کسب تجربه از این فرد بزرگ و موثر در جامعه می تواند راهگشایی برای بهبود هرچه بیشتر یک جامعه گردد. چرا که عشق بلاعوض را تنها در رفتار معلمان می توان به وضوح رویت نمود.
تجربه نگاری معلم از جمله مواردی است که واقعا کمکی ارزنده به جامعه نموده و در رابطه با بهبود وضعیت علمی و اخلاقی دانش آموزان یکی از بهترین و مهمترین فاکتورهاست.
فرهنگیان عزیز در واقع فرهنگسازان جامعه ایرانی اسلامی هستند. رهبر کبیر انقلاب نیز بارها و بارها به مسئله فرهنگ و فرهنگسازی اشاره های زیادی داشته اند.به عنوان مثال در بیانات ایشان در شورای عالی انقلاب فرهنگی ایشان فرمودند : ((بنده اصرار دارم كه در محافل تصميم گيري نظام جمهوري اسلامي، يك مقوله مورد توجه قراربگيرد و آن مقوله فرهنگ است. …. به نظر ما مقوله فرهنگ از نظر تأثيرش در آينده يك ملت و يك كشور، با هيچ چيز ديگري قابل مقايسه نيست. اهميت مقوله فرهنگ از اينجاست. لذا هر آنچه كه موجب دغدغه انسان نسبت به آينده كشور و اهداف و آرمان هاي آن مي شود، همين ها موجب دغدغه در مسايل فرهنگي هم مي‌شود. (بيانات در ديدار اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي، .1379.9.19) ))
از این رو ثبت تجربیات فرهنگیان در راستای ارتقای فرهنگ جامعه می تواند بسیار حائز اهمیت باشد.
قطعا مثل کلیه بخشنامه های ارسالی از وزارتخانه موزش و پرورش این مقوله نیز شامل شیوه نامه است. در شیوه نامه تجربه نگاری این نکته ذکر شده است که برای ثبت تجربه می بایست از فرم خاصی استفاده نمایید. متاسفانه هر ساله این فرم ها تغییرات کوچکی پیدا می کنند. شایسته است مدیران مدارس آخرین نمونه های فرم های ارسالی از سمت آموزش و پرورش را در اختیار معلمان و سایر همکارانشان قرار دهند . که همکاران عزیز و فرهنگیان گرامی بتوانند به بهترین شیوه این بخشنامه ها را ثبت نموده و تجارب خود را در قالب فرم های ارسالی بنویسند.
عناوین زیر در سند تجربه نوشته شود:
سند تجربه باید دارای این بخش ها باشد : 1. عنوان تجربه2. مقدمه 3. بیان مسئله پژوهش وضرورت آن4. توصيف وضعيت موجود و ارتباط آن با مسئله پژوهش 5. فرایند اجرا6. نتيجه گيري 7. پیشنهادات8. منابع و ماخذ: (مانند نمونه )
سیف علی اکبر(1378)روانشناسی تربیتی ،تهران ،انتشارات پیام نور.
خوشبختانه کلاس ها و دوره های ضمن خدمت در سالهای اخیر نسبت به گذشته بسیار هدفمند تر و پر رونق تر شده است. در واقع برنامه ریزان درسی و متولیان دوره های ضمن خدمت طبق نیاز همکاران عمل می کنند. خوشبختانه تجربه نگاری نیز از این مقوله مستثنی نبوده است. در سال های اخیر شاهد آن بوده این که در کنار دوره هایی نظیر اقدام پژوهی و درس پژوهی دوره های یک الی چند روزه نیز در قالب آموزش تجربه نگاری اجرا شده است.
مطالعه مقالات مختلف در زمینه تجربه نگاری می تواند سطح علمی و همچنین اطلاعات معلمین محترم را در این رابطه افزایش دهد. شایسته است که در برد مدارس بریده ای از جراید و همچنین خلاصه ای از مقالات در این رابطه در معرض دید فرهنگیان محترم قرار گیرد. همچنین پیشنهاد می گردد که در هفته نامه های آموزشی نیز تا حد امکان به این موضوع پرداخته شود. چرا که همانطور که عرض شد این مقوله یکی از مهمترین و پر اهمیت ترین مسائلی است که در سالهای اخیر به آن توجه ویژه ای شده است.
همانطور که مستحضریم مشاوران مدارس از جمله پرکارترین افرادی هستند که در مدرسه به مسئله انسان سازی و آینده دانش آموزان می پردازند. البته این بدان معنا نیست که سایر فرهنگیان در این رابطه کوششی ندارند. قدر مسلم است که پرورش یک دانش آموز و برطرف نمودن مشکلات اخلاقی و پرورش روحیات وی همیشه به صورت گروهی و مجموعه کلیه پست های سازمانی مدارس صورت می گیرد. اما خب در این میان مشاوران جایگاه ویژه ای دارند . چرا که به صورت تخصصی به این مقوله می پردازند. در کل هدف از عرایض بنده این است که مشاوران گرامی حتما به این مقوله بپردازند. چرا که تجربه نگاری مشاور را می توان عصاره راهکارهایی برای رفع اختلالات رفتاری دانش آموزان دانست و از آن کتابها نوشت.
قطعا در میان همکاران آموزشی و پرورشی مدارس نباید از جایگاه ویژه معاون و مربی پرورشی غافل بود. معاون و مربی پرورشی عزیزی است که با کلیه مسائل و مشکلات روزمره اش باز هم عمده فکر و دغدغه اش مسائل تربیتی دانش آموزان است. یک لحظه تصور کنید این عزیزان نبودند. واقعا در آن صورت برای جامعه دانش آموزان مشکلات بزرگی ایجاد می شد.
پس با توجه به نقش این عزیزان و موزش های آنان در تربیت اخلاقی دانش آموزان می بایست به اهمیت تجربه نگاری معاون و مربی پرورشی پی ببریم. یک معاون و مربی پرورشی در صورت ثبت تجربیات خود در قالب تجربه نگاری می تواند یاری دهنده بزرگی در رفع مسائل اخلاقی دانش آموزان نسل حاضر و نسل های بعد باشد.
دبیران متوسطه اول و دوم بعد از معلمان ابتدایی نقشی سرنوشت ساز در مسائل آموزشی و تربیتی دانش آموزان دارند.دبیران دروس مختلف اعم از رشته های انسانی و یا ریاضی فیزیک و علوم تجربی همگی وظایفی فراتر از موزش به دانش آموزان دارند. خدا را شکر در کشور عزیز ما اکثریت قریب به اتفاق دبیران نیز به وظایف بزرگ خود عمل می کنند. از مهمترین این وظایف ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات آموزشی و تربیتی دانش آموزان است. این راهکارها قالبا به صورت اقدام پژوهی و یا گزارش تخصصی و در قالب مکتوب در می آمد. خوشبختانه چند سالی است که از دبیران عزیز خواسته شده است که علاوه بر موارد فوق این تجارب را در راستای ثبت تجربه نگاری هم در آورده و در اختیار سایرین قرار دهند. با کمال شعف باید گفت که دبیران عزیز نیز از این موضوع استقبال نموده و این تجارب را مستند نموده اند.
دبیران متوسطه اول و دوم بعد از معلمان ابتدایی نقشی سرنوشت ساز در مسائل آموزشی و تربیتی دانش آموزان دارند.دبیران دروس مختلف اعم از رشته های انسانی و یا ریاضی فیزیک و علوم تجربی همگی وظایفی فراتر از موزش به دانش آموزان دارند. خدا را شکر در کشور عزیز ما اکثریت قریب به اتفاق دبیران نیز به وظایف بزرگ خود عمل می کنند. از مهمترین این وظایف ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات آموزشی و تربیتی دانش آموزان است. این راهکارها قالبا به صورت اقدام پژوهی و یا گزارش تخصصی و در قالب مکتوب در می آمد. خوشبختانه چند سالی است که از دبیران عزیز خواسته شده است که علاوه بر موارد فوق این تجارب را در راستای ثبت تجربه نگاری هم در آورده و در اختیار سایرین قرار دهند. با کمال شعف باید گفت که دبیران عزیز نیز از این موضوع استقبال نموده و این تجارب را مستند نموده اند.
معمولا دو نوع تقسیم بندی در تجربه نگاری وجود دارد . مورد اول تجربه نگاری تربیتی و مورد دوم تجربه نگاری آموزشی است. در باره ثبت تجربیات اخلاقی و تربیتی صحبت نمودیم. حال جا دارد که درباره تجارب آموزشی خدمتتان مسئله ای را تشریح نماییم.
در این نوع مستندسازی تجربیات شاهد هستیم که مسائل و راهکارهایی که به آموزش و ارتقای سطح علمی دانش آموزان کمک می کند ثبت خواهد شد. یک دبیر و یا معلم علاوه بر مسائل اخلاقی که روزانه با آن روبروست ، مسلما راهکارهایی را نیز در راستای الگوی برتر تدریس اجرا نموده است. این گونه راهکارها را می تواند در قالب بخشنامه های مهمی ارائه دهد. از نمونه این بخشنامه ها می توان به تجارب برتر تدریس و الگوی برتر تدریس اشاره نمود.
همچنین تجربه نگاری آموزشی نیز یکی از مهمترین مجاری ارائه این نوع تجربیات به آموزش و پرورش است . در واقع یک همکار فرهنگی با ثبت این تجربیات در قالب تجربه نگاری آموزشی می تواند به بانک راهکارهای آموزشی نظام آموزشی کشور نیز کمک والایی نموده باشد.
هنر آموزان افرادی هستند که در سالهای اخیر تمرکز زیادی بر روی آنها صورت گرفته است. با توجه به اینکه تاکید فراوانی بر روی مقوله رونق تولید و کسب تجربیات فنی توسط دانش آموزان شده است. و ترغیب دانش آموزان به گرایش در رشته های فنی افزایش یافته است. لذا بخشنامه تجربه نگاری هنرآموزان به مدارس و مراکز فنی و حرفه ای و کار و دانش نیز راه یافته است. در این بخشنامه ها از همه هنرآموزان عزیز خواسته شده است که در راستای اعتلای نظام آموزشی کشور از هیچ کمک و کوششی فروگذاری نداشته باشند. قدر مسلم است که یکی از بهترین راهکارهای کمک و همکاری هنرآموزان در این رابطه تجربه نگاری آنان می باشد.
مدارس مانند کشتی هستند که دانش آموزان را به مقصد متعالی راهنمایی می کنند. در این میان مدیران مدارس مانند ناخدای این کشتی بزرگ هستند. مدیران مدارس در طول سالیان خدمت صادقانه خود با مسائل و مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند. این مسائل را گاها به صورت اقدام پژوهی و گاه نیز در قالب گزارش تخصصی و پیشنهاد به رشته تحریر در می آورند.
اما نکته جذاب اینجاست که مانند سایر پست های سازمانی مدیران مدارس هم می توانند تجارب خود را در قالب تجربه نگاری نیز ثبت کنند. قطعا با توجه به اینکه مدیران مدارس از ابعاد مختلفی با دانش آموزان سر و کار دارند این تجارب تاثیر ارزنده ای در نظام آموزشی و تربیتی کشور دارد. لذا مدیران محترم می توانند علاوه بر اجر معنوی حاصل از اشتراک این تجارب با سایر همکاران از امتیازات ارزشیابی نیز در این رابطه بهره مند شوند.
تا اینجای بحث به سرفصل های عمده ای از تجربه نگاری اشاره نمودیم. حال جای دارد که به اهمیت تجربه نگاری تربیتی و نمونه های آن اشاره کنیم. در واقع تجربه نگاری تربیتی شامل موارد اخلاقی می شود که در آن دبیر و یا معلم و مربی به بحث اخلاقی و تربیتی پرداخته است. از نمونه تجربه نگاری تربیتی می توان به مقوله هایی چون دروغگویی ، غیبت ، تهمت ، رفتارهای ناپسند و .... اشاره نمود.
مربیان بهداشت نیز در کنار سایر پست های سازمانی با مسائل مشابهی در ارتباطند. در عین حال مسائلی که سبب ساز مستند سازی تجربیات مربیان بهداشت می گردد ، معمولا موارد بهداشتی است. اغلب مسائلی چون بهداشت فردی ، دهان و دندان و موارد نظافت شخصی و کلاسی منجر به مستندسازی تجربه های مربیان بهداشت مدارس می گردد.
دانش آموزان استثنایی اقشاری از متعلمین هستند که نیاز است بیش از دیگران بر روی آنان کار شود. همچنین معلمان مدارس استثنایی هم یکی از زحمتکش ترین فرهنگیانی هستند که به امر آموزش مشغولند. از آنجا که دانش آموزان استثنایی در طول سالتحصیلی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند. نیاز به دایره المعارفی در این رابطه احساس می شود. محتویات این دایره المعارف مجموعه راهکارهایی است که در رابطه با برخورد با این مشکلات مستندسازی شده است. مسلما محتویات این دایره المعارف توسط معلمان عزیز و گرامی مدارس استثنایی نگارش می شود. با توجه به آنچه گفتیم مسلما به اهمیت تجربه نگاری در مدارس استثنایی نیز پی بردید.
همانطور که می دانیم در بسیاری از مدارس دانش آموزان ناچارند در خوابگاه بمانند . و به صورت شبانه روزی زندگی کنند . برخی از این مدارس مدارس نمونه دولتی و برخی مدارس حامی روستاهای دور افتاده هستند. سرپرستان شب این مدارس تجربه های زیادی در این رابطه دارند. آنها با ثبت این تجربیات می توانند به همکارانشان در این رابطه کمک نمایند.
روایت نگاری هم خود نوعی تجربه نگاری است. فقط یک تفاوت عمده با این مورد دارد. و آن این است که در روایت نگاری تجربه به صورت داستان نقل می شود. البته به هیچ وجه این مقوله را با زندگی پژوهی اشتباه نگیرید. تفاوت روایت نگاری با زندگی پژوهی این است که در زندگی پژوهی از داستان های موجود در فضای مجازی و یا کتب داستان استفاده شده و از آنها طرح سوال می شود. ولی در روایت نگاری داستان مربوط به تجربه خود معلم مورد نظر است. مسلما روایت نگاری هم اثرات مشابه تجربه نگاری را دارد . چرا که تنها نوع نقل کردن آن تفاوت داشته و هدفشان مشترک است.
قطعا شرکت معلمان در یکی از همایش های روایت نگاری و یا تجربه نگاری کفایت می کند. چرا که همانطور که عرض کردیم هر دو مورد یکی هستند. در مواردی که دو بخشنامه کاملا همسان ارجاع داده می شود. شرکت در یکی از آنها به منظور کسب امتیاز در ارزشیابی کفایت می کند. در واقع به سبب اینکه در روایت نگاری نیاز به تالیف تجربه به صورت داستان است معمولا تعدادی کمتری از معلمان از خود در این رابطه رغبت نشان می دهند.
همانطور که بحث شد در روایت نگاری به دلیل نیاز به ذوق نویسندگی تعداد کمتری از معلمان شرکت می کنند. در این ارتباط تجربیات این معلمان در دفاتر برنامه ریزی کتب درسی و یا دبیر خانه سنجش و ارزشیابی کشوری جمع آوری می گردد. علاقه مندان می توانند جهت دریافت مشاوره و استفاده از نمونه روایت نگاری معلمان به این دبیر خانه مراجعه نمایند.
البته یکسری سایت آموزشی هستند که می توان از مستندات مکتوب شده در ارتباط با روایت نگاری نیز که در این سایت ها درج شده است استفاده نمود. در انتهای کلام به نمونه های این سایت های آموزشی اشاره خواهیم نمود.
با توجه به آنچه در مقاله بالا ذکر شد ، سعی نمودیم تا حد ممکن شما را با اهمیت تجربه نگاری و روایت نگاری آشنا نماییم. امید است که شما فرهنگی عزیز با تدوین مستندسازی تجربیات خود در این قالب بتوانید کمک عمده ای به مسائل آموزشی کشور داشته باشید. در صورت تمایل به استفاده از نمونه تجربه نگاری نیز می توانید به سایت ما مراجعه نموده و از این نمونه های کامل و دقیق بهره مند شوید.
منبع : این مقاله برای نخستین بار در سایت ویرگول بدون باز نویسی و کوچکترین کپی برداری تدوین شده است. در صورت استفاده حتما لینک به منبع داده شود.
