دانش آموزانی که وارد پایه نهم متوسطه می شوند، با جریانی به نام انتخاب رشته مواجه هستند. این فرآیند اولین گام ورود به رشته تخصصی بوده و بر مبنای عواملی همچون ضریب هوشی، استعداد، علاقه و نمرات دانش آموزان انجام می گیرد.
به منظور بررسی عوامل مذکور و هدایت صحیح دانش آموزان به شاخه و رشته تحصیلی متناسب آن ها، مدیران، مشاوران و مسئولان آموزشی اقدام به اجرای طرح هدایت تحصیلی می نمایند.
از آن جایی که انتخاب رشته نهم یکی از حساس ترین مراحل تحصیلی هر فرد محسوب می گردد، لازم است که دانش آموزان با آگاهی کامل در این راستا قدم برداشته و با سنجیدن تمامی جوانب دست به انتخاب بزنند. اقدامات مختلفی در جهت کمک به دانش آموزان در این زمینه صورت گرفته است که یکی از مهم ترین آن ها امر هدایت تحصیلی می باشد. این فرآیند وابسته به چندین عامل و در طی چند مرحله که در این مطلب به آن ها خواهیم پرداخت انجام می شود تا توانایی ها، مهارت ها و تمامی ابعاد شخصیتی و روانی دانش آموز به طور کامل مورد ارزیابی قرار بگیرد.
یکی از مهم ترین ابزارهای رغبت سنجی و شناسایی استعداد دانش آموزان، آزمون های آنلاین مشاوره ای هستند که در سامانه همگام به نشانی hamgam.medu.ir اجرا شده و یکی از مهم ترین مراحل هدایت تحصیلی محسوب می شوند. از جمله این آزمون ها می توان به آزمون سلامت روان همگام اشاره کرد که با هدف درک نسبی مهارت های رفتاری دانش آموزان و شناخت تفاوت های فردی و اجتماعی آن ها طراحی شده است. با اجرای این آزمون می توان تا حدودی به بررسی هیجانات و عواطف دانش آموزان در حوزه مباحثی همچون عزت نفس، نشاط و شادکامی، رفتارهای پرخطر، مشکلات شدید روانی، خودآگاهی، نگرش به مدرسه، نحوه مقابله با استرس و فشار روانی و میزان برخورداری آن ها از حمایت های خانوادگی پرداخت.
آزمون های مشاوره ای مجموعا 30 امتیاز مربوط به هدایت تحصیلی را تشکیل می دهند، بنابراین لازم است دانش آموز با دقت و صداقت به سوالات این آزمون ها پاسخ دهد.
نتیجه عملکرد دانش آموزان در طول 3 سال تحصیلی هفتم، هشتم و نهم متوسطه دوره اول و به طور اختصاصی ریز نمرات پایه نهم، سوابق تحصیلی را تشکیل می دهند. با توجه به این که 35 امتیاز از مجموع امتیازات هدایت تحصیلی مربوط به این فاکتور مهم می باشد، می توان به اهمیت مطالعه و درس خواندن صحیح در طی سه سال تحصیلی مذکور پی برد.
هر دانش آموز می تواند با شناختی که از جنبه های مختلف شخصیتی خود و همچنین میزان علاقه و اشتیاقی که به هر رشته دارد، انتخاب مناسبی داشته باشد. نظر دانش آموز 10 امتیاز را در فرآیند هدایت تحصیلی به خود اختصاص می دهد. بر همین اساس در ابتدا می بایست هدف از انتخاب شاخه و رشته تحصیلی مورد نظر مشخص گردد، سپس با پرس و جو و تحقیق از منابع معتبر و همچنین مشورت با افراد با تجربه از متناسب بودن رشته تخصصی با روحیات و توانایی های شخصی اطمینان حاصل شود.
چرا که بسیاری از افراد با هدف دستیابی به شغل مورد علاقه خود قدم در راه تحصیل در رشته ای خاص می گذارند و چنانچه این انتخاب به طرز صحیحی انجام نگیرد، آینده شغلی فرد را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
طبیعتا اطلاعات و علاقه شخصی دانش آموز به تنهایی نمی تواند زمینه ساز یک انتخاب رشته اصولی باشد و استفاده از تجارب و راهنمایی های والدین، معلمان و مشاوران و کارشناسانی که مدت زمان زیادی در این حوزه فعالیت داشته اند، تاثیر چشمگیری در انتخاب رشته خواهد داشت. البته به شرطی که نظر این افراد نقش هدایت کننده داشته باشد نه این که به دانش آموز تحمیل گردد.
پس از این که دانش آموزان در آزمون های مشاوره ای شرکت کردند و سوابق تصیلی آن ها مورد بررسی قرار گرفت، نتیجه آن در قالب فرمی تحت عنوان نمونه برگ شماره 6 منتشر شده و بر روی سامانه همگام قرار می گیرد.
فرم نهایی، فرم شماره 7 می باشد که با توجه به سوابق تحصیلی و ظرفیت منطقه بیان می گردد. با توجه به این که در این فرم، دروس مقاطع هفتم و هشتم با ضریب 1 و دروس مقطع نهم با ضریب 3 محاسبه شده اند، می توان بیشترین اثر نمرات پایه نهم را در انتخاب رشته دانش آموزان مشاهده کرد. شاخص "الف" در این فرم نشانگر حداقل نمره کتبی اکتسابی دانش آموز در ورود به رشته موجود در اولویت الف می باشد و سایر اولویت ها نیز به ترتیب با حروف دیگر مشخص می گردند.
اولویت "ب" در این فرم به معنی آن است که ابتدا سایر دانش آموزان دارای اولویت "الف" در همان رشته، ثبت نام کرده و در صورت انصراف آنان، دانش آموز با اولویت "ب" می تواند در رشته مذکور نام نویسی نماید. به عنوان مثال اگر اولویت دانش آموز برای رشته علوم تجربی "ب" باشد، باید صبر کند تا تکلیف اولویت "الف" ها مشخص شده و در صورت انصراف آن ها اقدام به ثبت نام نماید.
دانش آموزانی که موفق به کسب حدنصاب نمرات لازم برای انتخاب هر یک از شاخه ها و رشته های تحصیلی در خرداد ماه را کسب نکرده باشند، می توانند نسبت به تکمیل نمونه برگ درخواست تعیین رشته مجدد و شرکت در امتحان تعین رشته در شهریور ماه اقدام کنند.
با توجه به آنچه گفته شد، هدایت تحصیلی امر بسیار حساسی می باشد، بنابراین لازم است دانش آموزان نقش خود را به بهترین نحو در انجام این فرآیند مهم و سرنوشت ساز ایفا نمایند. اما چنانچه پس از تکمیل مراحل انتخاب رشته، به هر دلیلی امکان ادامه تحصیل در رشته یا شاخه تعیین شده برای دانش آموز فراهم نبود و یا نسبت به آن رغبت نداشت، می بایست با مراجعه به مشاور یا مدیر مدرسه خود به دریافت فرم تغییر رشته و تکمیل آن بپردازد.
