موتورهای جت نظامی بدلیل اینکه فاقد واحد تولید نیروی و استارت داخلی APU هستند، از ارابه کمپرسورهای گازی استفاده میگردد، این ارابه که یک توربین گازی شبیه موتور جت هست پس از روشن شدن و رسیدن به دور موتور صددرصد، خروجی گاز با فشار ۲۰ psi (پاوند بر اینچ مربع) توسط لوله خرطومی به استارتر موتور هواپیما وصل میگردد. استارتر چیزی شبیه توربو در موتورهای اتوموبیل است، این واحد هوای فشرده کمپرسور را گرفته و توربین کوچکی را درون استارتر میچرخاند، این گردش توسط کیت مخصوص تبدیل سرعت به قدرت به گیربکس منتقل میشود و توسط شفت خروجی و دیفرانسیل به محور کمپرسور موتور منتقل و آن را میچرخاند.
با رسیدن دور موتور به ۵۰۰ دور در دقیقه، شمع در محفظه احتراق شروع به جرقه زدن میکند، با رسیدن دور موتور به ۱۵۰۰ دور در دقیقه سوخت بدرون محفظه احتراق پاشیده میشود و موتور روشن میشود (باید توجه داشت درصورتی که ابتدا سوخت پاشیده شود و سپس شمع جرقه بزند، موجب انباشته شدن سوخت در محفظه و انفجار و از بین رفتن موتور میشود)، دراین مرحله موتور هنوز قادر به عملکرد مستقل نیست و توربین گازی هنوز به موتور وصل است.
با رسیدن دور موتور به حداقل ۳۰۰۰ دور در دقیقه موتور قادر به عملکرد پایدار بصورت مستقل است و دراینجا توربین گازی از استارتر موتور جدا میشود و موتور شروع به افزایش دور موتور تا ۵۰۰۰ دور در دقیقه که دور درجای موتور جت است میکند، درصورتی که هواپیما چندموتوره باشد، موتورهای دیگر بدون نیاز به فشار هوای خارجی، از طریق ارتباط داخلی قادر به استفاده از هوای فشرده موتور روشن شده برای روشن کردن دیگر موتورها هستند. خروجی APU معمولا در انتهای هواپیما قرار دارد.
هواپیما های تجاری اغلب APU خود دارند ولی برای کم کردن هزینه و جلوگیری از اصطحلاک از APU خارجی استفاده می کنند.تا زمانی که نیز APU روشن شود و ژنراتور هواپیما شروع به کار کند از یک واحد تامین نیروی زمینی به نام GPU استفاده می شود تا برق هواپیما تامین شود. از GPU برای روشن کردن APU نیز استفاده می شود.
اما هواپیما هایی مثل اف16, اف22,اف35 داری واحد تولید نیروی داخلی APU یا JFS هستند.JFS یک توربین جت کوچک هست که برخلاف APU مستقیم به موتور متصل هست. مراحل استارت زدن موتور اف16 با قرار دادن سویچ electrical power برروی حالت Main Power شروع میشود.
سپس خلبان باید اطمینان حاصل کند که سویچ سوخت روشن یا در حالت master باشد همچنین سویچ پمپ هم باید روشن یا در حالت NORM باشد.
دستگیره air source یا منبع جریان هوا هم نیز باید در حالت NORM قرار گیرد.
برای شروع استارت دکمه JFS باید در یکی از حالت های START 1 یا START 2 قرار بگیرد که نشانگر کمپرسور مورد استفاده می باشد البته در روز های گرم و یا ارتفاع زیاد از هر دوی آنها باید استفاده کرد تا JFS شروع به چرخیدن کند.
زمانی که JFS شروع به کار کند عقربه دور موتور (دور بر دقیقه) افزایش پیدا می کند و زمانی که به میزان 20% رسید خلبان جریان سوخت را با حرکت دادن دستگیره گاز آزاد می کند در این موقع زمان بسیار اهمیت دارد چون همونطور که بالاتر هم گفتم درصورتی این کار خیلی زود تر انجام شود باعث احتراق می شود و دمای موتور به شدن بالا می رود و در صورتی که دیر انجام شود هوای فشرده شده قبل از احتراق از موتور خارج می شود.
همزمان با افزایش میزان دور موتور خلبان باید به عقربه FTIT که نشانگر دمای فن توربین های ورودی می باشد نیز توجه کند. دمای مناسب برای یک استارت نرمال باید کمتر از 900درجه باشد. علاوه بر این خلبان به نشانگر های هیدرولیک و روغن نیز باید توجه کند. فشار روغن باید حداکثر 40 PSI و هیدرولیک 2,000 PSI باشد.
دور موتور زمانی که به 40 درصد برشد JFS خاموش شده و موتور اصلی با قدرت خود شروع به چرخاندن توربین می کند. اگر دور موتور به 55درصد برسد ژنراتور هواپیما شروع به کار می کند و باتری ها از مدار خارج می شوند, هنگامی که دور موتور به 70درصد برسد موتور از حالت SEC خارج و وارد حالت اصلی می شود.
اگر علاقه داشتید میتونید مراحل انجام این کار و به همراه صدای دلنشین موتور های Pratt & Whitney F100 از لینک زیر ببینید.
نویسنده : حسام رسولیان
https://youtu.be/VOeXKWRxaMc
