همونطور که تا به حال در تصاویر, ویدیو ها و فیلم ها دیدید اطلاع دارید که لباس یک خلبان جنگنده با لباس خلبان هواپیما مسافربری تفاوت های عمده ای داره.لباسی که خلبان جنگنده به تن میکنه به لباس فشار یا g suit معروف هست و وظیفه اون کمک به خلبان برای تحمل نیروی g هست. نیروی g همان نیروی گرانش زمین هست که در حالت طبیعی تمام افراد که در حال راه رفتن روی زمین هستند مقدار 1g فشار بهشون وارد میشود, هر g تقریبا معادل 50 کیلوگرم است. اما وقتی شما سوار یک وسیله شده اید که با سرعت 2ماخ در حال حرکت هست و مانور های شدیدی هم انجام میدهد 1g نیروی وارد شده تبدیل میشود به نیرویی بین 4تا9 g که خارج از تحمل انسان هست.
لباس فشار یا همون g suit لباسی هست که توسط خلبانانی که در زمان انجام ماموریت در معرض شتاب نیروی گرانش قرار میگیرند پوشیده میشود. این لباس از به وجود اومدن پدیده های Black out, Red Out و کاهش هوشیاری خلبان در اثر وارد شدن فشار g جلوگیری می کند. به وجود اومدن این پدیده ها در خلبان یکی از عوامل اصلی حوادث هوانوردی می باشد. زمانی که فشار g در حالت مثبت به خلبان وارد میشود خون در رگ ها به سمت پایین بدن پرتاب میشود و در قسمت پاها تجمع می کند و بدین ترتیب خون به اندازه کافی به مغز نمیرسید و باعث بیهوشی یا هایپوکسی فرد میشود به این پدیده Black Out گفته می شود.همچنین زمانی که خلبان تحت فشار شتاب g منفی قرار می گیرد حالتی برعکس از مورد قبلی رخ میدهد و خون از سمت پایین بدن به سمت مغز و سر فرد پمپاژ می شود این خون در چشم ها جمع شده و باعث قرمز دیده شدن اطراف میشود و به شبکیه چشم آسیب جدی وارد میکند به این حالت Red Out گفته میشود.
لباس فشار آستانه تحمل شتاب g و به شکل خیلی زیادی کم نمیکنه ولی باعث میشه افرادی با بدنی آماده و انجام تمرینات مختلف بتوانند این فشار و تحمل کنند و دچار مشکلاتی که بالاتر گفتیم نشوند.یک فرد با آمادگی بدنی معمولی توانایی تحمل نهایت 3g نیرو و دارند و لباس فشار تا 1g به محدودیت تحمل آنها اضافه می کند و خلبان ها با انجام تمرینات منظم باید آمادگی خود را افزایش داده تا نیروی g مشکلی برای آنها ایجاد نکند. خلبان های امروزی با استفاده از لباس های فشار مدرن تر توانایی تحمل 9g فشار مثبت و 3g فشار منفی دارند.
لباس فشار از یک شلوار کتانی تشکیل شده که معمولا روی لباس پرواز پوشیده میشود و دارای کیسه های هوایی می باشد که اطراف شکم و پا قرار گرفته اند و زمانی که تحت فشار نیروی g قرار میگرند به شکل خودکار بادشده و از تخلیه خون در رگ ها جلوگیری میکنند. در انواع پیشرفته این لباس ها به شکل جلیقه هم طراحی شده اند که اطراف ریه های خلبان قرار می گیرد و همان مکانیزم باد کردن کیسه ها هوای اطراف پا را دارد.لباس فشار مدل CSU-13B//P, شلنگ قسمت بالا شلوار در کابین به هواپیما متصل میشود.
نسخه های اولیه لباس فشار خلبان ها به جای استفاده از هوا از کیسه های آب برای خنثی کردن اثرات نیروی g بهره میبرد که طبیعتا وزن بیشتری نسبت به هوا داشتند. به کیسه های هوای اطراف گردن خلبان دقت کنید
خلبان ها برای افزایش مقاومت در برابر فشار g علاوه بر انجام ورزش های روزانه باید در دوره های زمانی مختلف تمرینات مخصوص تحمل شتاب g و انجام دهند. در این تمرین خلبان داخل یک اتاقک متحرک شده که تقریبا یک سانتریفیوژ می باشد و با چرخیدن به دور یک مدار نیروی g به خلبان وارد میکند.
نوع دیگه از لباس فشار وجود دارد به نام g-Race که مخصوص خلبانان مسابقات هوایی هست. این لباس از سال 2009 پوشیدنش در مسابقات رد بول اجباری شد.این لباس یک تکه هستند و از پا تا گردن و پوشش میدن. به جای استفاده از کیسه های هوا این لباس ها از مایع استفاده میکنند.
نوع دیگری از لباس هم وجود دارد که خلبان ها از آن استفاده می کنند که مخصوص پرواز کردن در سقف پروازی بالاتر از 40,000 پا می باشد به این نوع لباس ها اصطلاحا altitude compensation suit یا Pressure suit گفته می شود. زمانی که خلبان به ارتفاع بیش از 45,000 پا صعود می کند فشار هوا بسیار کم می شود و امکان زنده ماندن یک انسان در این حالت بسیار کم میباشد به علت اینکه توانایی تنفس از شخص گرفته می شود.لباس های مخصوص پرواز در ارتفاع بالا به دو شکل کامل و غیر کامل وجود دارد.لباس های فشار غیر کامل تا ارتفاع 60 هزار پا معمولا استفاده می شود که برای خلبان یک جنگنده معمولی کافی هست چون هواپیما های معمولی به دلیل کمبود اکسیژن و از کار افتادن موتور توانایی بیشتر بالا رفتن از این نرخ و ندارند. این لباس ها با فشار وارد کردن به بدن امکان تنفس به حالت طبیعی و به خلبان می دهند.
لباس مخصوص پرواز ارتفاع بالا سری VKK
لباس پرواز ارتفاع بالا از نوع غیر کامل ساخت شوروی در اختیار نیروی هوایی. نشسته نفر دوم از راست.
اما لباس های کامل, تقریبا شکلی شبیه به لباس فضانوردان دارند که خلبانان U-2 و پیش تر خلبان های SR-71 از آن استفاده می کردند و به ارتفاع بالا تر از 6000 پا یعنی Armstrong limit صعود میکنند این لباس تمام اطراف بدن خلبان و پوشش میدهد و شرایط ارتفاع 10,000 پایی و برای خلبان شبیه سازی میکند.جمعی از خلبانان هواپیما U-2 به همراه لباس پرواز ارتفاع بالا از نوع کامل که شبیه لباس فضانوردان هست.
خلبانان SR-71 و لباس پرواز مخصوص
و در آخر هیچ چیزی اندازه فیلم زیر نمیتونه فشاری که در یک پرواز به خلبان وارد میشه و نمایش بده. کاملا صدای نفس نفس زدن و فشاری که روی خلبان هست و میتونید حس کنید.
https://www.youtube.com/watch?v=tr0PnjuplmI
