سیداسماعیل عرب‌جعفری | دانش‌آموخته کارشناسی روزنامه‌نگاری – دانشگاه صداوسیما
زمان لازم برای مطالعه: 4 دقیقه
امروزه با رنگارنگ‌ترین رسانه‌ها و حجم بالایی از اطلاعات مواجه هستیم. هر رسانه رویکرد و پرداخت متناسب خود را دارد و دست مخاطب برای گزینش و انتخاب باز است. همچنین مخاطب بیشتر از رسانه‌های نوین استفاده می‌کند و محتوای این رسانه‌ها بازخورد بیشتری دارد. به این معنا که یک محتوا قابلیت پسندیده‌شدن، کامنت‌گذاری و علاوه بر آن اشتراک‌گذاری بیشتری دارد. این مسئله در رسانه‌های خبری نیز ملموس است. به طوری که هر شبکه خبری برخط، رویکرد مناسب خود را اتخاذ می‌کند. حال این سوال مطرح است، اخبار رسانه ملی چگونه می‌تواند خود را در محوریت رسانه‌های خبری و در راس این قله مرتفع با کوه‌های گسترده نگه دارد؟
آیا همچنان اخبار خشک و بی روح تلویزیون می‌تواند انتخاب و اولویت مخاطب باشد؟ شبکه‌های خبری خبرگزاری صداوسیما در فضای مجازی یا تلوبیون چقدر در چرخه اشتراک‌گذاری و چرخش در دست مخاطب قرار دارند؟ در دنیای نوین رسانه‌ای امروز، اخبار تلویزیون چقدر می‌توانند بر آگاهی و مطلع‌سازی مخاطب جوابگو باشد؟ نقطه تمایز اخبار صداوسیما کجاست؟
نقطه تمایز اخبار صداوسیما، آن‌جایی است که درحال حاضر وجود ندارد. در دنیای رسانه‌ای و خبری امروز سرعت، دقت و صحت به تنهایی کافی نیست. بلکه روایت و نوع روایتگری نیز مهم است. خبرگزاری صداوسیما با توجه به امکانات، بسترها و منابعی که در اختیار دارد، باید یک روایتگری متفاوتی در خبر داشته باشد. روایتی که نه تنها مخاطب را آگاه می‌سازد بلکه یک پیام ماندگار در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند.
اینفوتیمنت، ترکیبی از خبر و سرگرمی است. ترکیبی متعادل که ۵۰ درصد آن اطلاعات، اخبار، تحلیل‌ها و داستان‌های خبری و ۵۰ درصد آن طنز و سرگرمی است. درواقع منظور، لودگی و تمسخرهایی که در شبکه‌های اجتماعی با اخبار می‌شود یا آنچه که تحت عنوان «دی بی سی» از شبکه دو جهت نقد اخبار «بی بی سی» نیست. در خبر سرگرمی، مطالبه‌گری از مسئولان، نقد شرایط و آگاه‌سازی مخاطب از مسائل خیلی بهتر انجام می‌شود. مخاطبی که در یک روز پنجشنبه سال ۹۰ بعد از پخش اخبار ۲۰:۳۰ با آیتم «صرفا جهت اطلاع» روبه‌رو شده است؛ این موضوع را بهتر درک می‌کند.
برنامه خبری «صرفا جهت اطلاع» در زمان خود بیننده زیادی داشت و بسیاری از گزارش‌های این برنامه نه تنها خنده بر لب مخاطب می‌آورد، بلکه دارای پیامی بود که پرسش ذهنی مخاطب را پاسخ می‌داد. موضوع‌های مناسب، روایت طنزآلود، نقد و مطالبه‌گری، گزارشگری جذاب و استفاده از تیتر و عنوان‌های کوتاه و طنزگونه نقطه قوت و مخاطب‌محوربودن این برنامه بود.
حال می‌توان از زوایای مختلفی یک برنامه خبری با روایت اینفوتیمنت ارائه کرد. به طور کلی با استفاده از چندرسانه‌ای، به‌کارگیری محتوای تعاملی، به‌کاربردن محتوای کاربرساخته، تصویرسازی و استفاده از داستان مناسب، نوآوری و به‌کاربردن هوش مصنوعی و بهره‌گیری از جلوه‌های بصری متناسب با رسانه‌های امروزی، می‌توان یک برنامه خبری با محوریت خبر-سرگرمی برای مخاطب امروزی تولید و پخش کرد.
برنامه‌ای که دارای گزارش تصویری و وی سی بوده و وجه تمایز آن استفاده از «تفسیر شخصی» باشد. وظیفه‌ای که بر دوش مجری برنامه است و مجری باید بتواند با استفاده از کنایه، داستان‌سرایی طنزآلود و روایت شخصی خود مخاطب را با محتوا همراه کند و پیام خبر را به مخاطب برساند. استفاده از ملودرام و نزدیک کردن خبر به تجربه‌های روزمره مخاطب و شخصی‌سازی خبر نیز تاثیر بالایی دارد. اینکه در لابه‌لای یک بافت داستانی از یک فرد یا خانواده به‌عنوان نمادی از جمع اشاره شود، این نوع روایت را کامل می‌کند. برای نمونه یک تولیدکننده خرد می‌تواند موضوع داستان باشد که با سیاست قطعی برق آسیب می‌بیند و این موضوع در یک جامعه کلان معنا پیدا می‌کند.
خبر-سرگرمی سبکی جدید در اخبار بوده؛ با این حال اطلاعات زیادی از آن موجود است و پژوهش‌های بسیاری درخصوص این سبک خبری انجام شده است. در یکی از جدیدترین پژوهش‌های خارجی، خبر-سرگرمی به‌عنوان یک ساختمانی معرفی شده است که ژانرهای زیربنایی مختلفی دارد. این مقاله که بیشتر رویکرد سیاسی دارد، ژانرهای اصلی خبر-سرگرمی را در اخبار نرم، طنز سیاسی، برنامه‌های گفت‌وگومحور سرگرم‌کننده و داستان‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می‌داند. علاوه بر این موارد، نقش خبر سرگرمی در توجه مخاطب و تاثیرهای آن در دنیای رسانه‌ای نوین نیز از سری مطالعه‌ها و پژوهش‌های جدید در این حوزه است.
یکی از ویژگی‌های مهم این نوع اطلاع‌رسانی، قابلیت دیده‌شدن و اشتراک‌گذاری در فضای مجازی است. همچنین در این مدل دست برنامه‌ساز کاملا باز است. به طوری که فرم برنامه می‌تواند به شکلی بوده که همزمان در اجرا با مخاطب نیز در تعامل باشد. همینطور در میزانسن و چیدمان صحنه، از عناصر و جلوه‌های امروزی و کارآمدتری می‌توان استفاده کرد. از طرفی امکان استفاده از دو یا چند مجری نیز وجود دارد. مجری یا گزارشگری که از ویژگی‌های اینفوتیمنت کاملا آگاه باشد و بتواند مخاطب را با موضوع درگیر کند.
قرار نیست در اینفوتیمنت همه چیز گفته شده و همه موضوع‌ها کار شود. به طور طبیعی برخی خبرها قابلیت پرداختن به صورت خبر-سرگرمی را ندارند. اما حواشی و جزئیات بسیاری از خبرها این قابلیت را دارد. سفر رئیس جمهور به یک استان، خبری در قالب جدی است. اما حواشی سفر، وعده‌های رئیس جمهور، آنچه که گفته می‌شود، واکنش‌ها و مقایسه آن با رویدادهای مشابه، همگی در آغوش خبر-سرگرمی پذیرفته شده و در بازه‌های مختلف گوشه‌ای از آن نمایان خواهد شد. در کل، خبر-سرگرمی، سکو و بالاترین هدفی است که یک خبر خشک و خالی، دست و پا می‌زند تا به آن برسد.
بیان بسیاری از مسائل و مشکلات با زبان طنز راحت‌تر است. ازطرفی نتیجه بهتری نیز حاصل خواهد شد. موضوعی که یک برچسب و کنایه‌ای طنزگونه سینه آن را شکافته است؛ هرکاری برای ترمیم و بازسازی خود می‌کند. البته روایت طنز نباید از صورت‌های اخلاقی به دور باشد و به تمسخر یا ایجاد اختلاف بپردازد. بلکه هر چقدر نمادین و از ساختارهای عینی و مصداق‌های واقعی برخودار باشد؛ تاثیر آن هم بیشتر است. به خصوص در زبان فارسی که شیرینی‌های خود را دارد. مثل‌ها، اشعار، داستان‌ها و حکایت‌های نو و کهن همگی در روایتگری و ایده‌پردازی موضوع‌های خبری کمک‌کننده هستند.
این مطلب در نبض‌نگار شماره 28 نشریه نبض دانشگاه صداوسیما منتشر شده است.
نبض | تپش تحول، از دل دانشگاه
