محمدمهدی خدابخش | دانشجوی ارشد مدیریت رسانه – دانشگاه صداوسیما
زمان لازم برای مطالعه: 9 دقیقه
مدت طولانی است که صنعت آموزش تحت‌تاثیر خواسته‌های نسل زد قرار گرفته است. زیرا انتظارهای آن‌ها با توجه به پیشرفت فناوری افزایش چشمگیری داشته است. بعلاوه، دسترسی ساده آن‌ها به انواع اطلاعات، این روند را سرعت نیز بخشیده است.
مخاطبان عصر جدید، دنبال تجربه‌های منحصربه‌فرد هستند، از سینمای D4 گرفته تا تخته‌های واقعیت مجازی. فارغ از نوع سرگرمی ( سفر رفتن، خریدن یک وسیله جدید و ...) امروزه اهمیت سرگرمی حتی از پول فراتر رفته است. این روند، فارغ از هر صنعت یا حوزه‌ای، بر ارائه تجربه‌ای بی‌نقص برای جلب رضایت تمرکز دارد.
صنعت آموزش نیز تحت‌تأثیر این پدیده قرار گرفته است. به‌ویژه با انتظارهای نسل زد که با حضور فناوری‌های پیشرفته در اطرافشان به شدت افزایش یافته است. علاوه بر این، دسترسی آسان به اطلاعات تنها با فشار دادن یک گزینه، این روند را تسریع کرده است. آموزش امروزی کاملاً متفاوت از آن چیزی است که ۲۰ سال پیش بود. با فاصله گرفتن از الگوهای سنتی آموزش و یادگیری، عصر حاضر شاهد یک تغییر اساسی در نحوه انتقال دانش از یک شکل به شکل دیگر است. حوزه آموزش در حال پذیرش تحول‌های دیجیتال است و تلاش می‌کند تا نیازهای روزافزون قرن بیست‌ویکم را برآورده کند.
افزایش دامنه آموزش با سرگرمی:
تمرکز نسل هزاره به دلیل افزایش سریع حجم محتوای موجود، با سرعت نگران‌‌کننده‌ای کاهش یافته است. طبق آخرین مطالعات درباره رفتار دانش‌آموزان، مدت زمان توجه آن‌ها از خواندن متن تا تماشای ویدئو به کمتر از ۸ ثانیه کاهش یافته است. برای مربیان، این یک چالش بزرگ است که بتوانند در چنین بازه زمانی کوتاهی ارتباط مؤثری برقرار کنند. به همین دلیل، آموزش همراه با سرگرمی اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ زیرا به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد که هنگام بازی و سرگرمی یاد بگیرند و این یادگیری به یک شکل‌طرح مهارت‌محور تبدیل شود که تأثیر بیشتری بر آن‌ها دارد.
سرگرمی‌آموزشی (Edutainment)، واژه‌ای نوین، به اشکال ارتباطی بازی‌‌محور اشاره دارد که هم اطلاعاتی هستند و هم جلب توجه میکنند. یادگیری مبتنی بر بازی، نه تنها برای کودکان بلکه برای بزرگسالانی که به دنبال تجربه‌های هیجان‌‌انگیز برای آسان‌تر شدن یادگیری هستند، بهترین روش تعامل محسوب می‌شود. این نوع یادگیری تمرکز را از آموزش به وسیله سخنرانی‌ها و تکالیف نوشتاری به آموزش با بازی‌ها تغییر داده و به بخشی جدایی‌ناپذیر از آموزش مدرن تبدیل شده است. یادگیری مبتنی بر بازی به کودکان کمک می‌کند مهارت‌هایی را که در مشاغل آینده‌شان ضروری خواهد بود، توسعه و گسترش دهند.
آموزش STEAM و هوش مصنوعی با gamification:
در دنیای امروز، آماده‌سازی دانش‌آموزان برای موفقیت در آینده به معنای ارائه یک رویکرد جامع و کامل به این رشته‌ها است تا مهارتهای تفکر انتقادی آن‌ها را توسعه دهد. ایجاد ارتباط و درگیرکردن دانش‌آموزان با موضوع‌های STEAM (علوم، فناوری، مهندسی، هنر و ریاضیات) با هدف ایجاد و برانگیختن علاقه و عشق ماندگار و دائم به هنر و علوم از دوران کودکی انجام می‌شود. هوش مصنوعی که امروزه یک واژه‌ی کلیدی در آموزش است، نقش بسیار حیاتی در نظام آموزشی آینده ایفا خواهد کرد.
هوش مصنوعی یک سکو تعاملی برای دانش‌آموزان، فراهم می‌کند تا کدنویسی را در یک محیط بازی‌‌محور یاد بگیرند. هوش مصنوعی همچنین این امکان را برای دانش آموزان فراهم می‌کند که از رباتیک و سایر سخت‌افزارها استفاده کنند که به کمک آن‌ها مسائل مختلف دنیای واقعی را حل کنند و آن را در عمل مشاهده نمایند. گیمیفیکیشن مبتنی بر هوش مصنوعی، فرآیند یادگیری غریزی درون کودک را فعال می‌کند که در نهایت باعث شروع فرآیند آزمایش و کمک به نوآوری از طریق اقدام‌های آن‌ها می‌شود.
مسابقه‌های آموزشی و بازی دیجیتال:
با رشد ناگهانی سکوهای مختلف آموزشی مبتنی بر نرم‌افزار، محتوای تعاملی و پودمان‌های یادگیری ویدئویی، آموزش دیجیتال هم به طور فزاینده‌ای به ایجاد یک بوم‌سازگان موازی مبتنی بر یادگیری بصری کمک کرده است. این سکوها، راحتی زیادی برای کودکان فراهم کرده‌اند تا به صورت مستقل بتوانند مهارت یادگیری خود را افزایش بدهند. اما این سکوها پیشرفت یادگیری هر کودک را مورد ارزیابی قرار نمی‌دهند. بنابراین، در نهایت کل رویکرد به یک رویکرد یکپارچه تبدیل می‌شود.
وقتی به مسابقه‌های بازی نگاه می‌کنیم که در آن گروه‌های مختلف گرد هم می‌آیند و برای حل یک مشکل مشترک با رویکردی خلاقانه همراه با نوآوری تلاش میکنند، این امکان را برای دانش‌آموزان فراهم می‌آورد تا نقش فعال‌تری در فرآیند یادگیری خود ایفا کنند و در عین حال فرصت توسعه مهارتهای فنی که در شغل‌های آینده آن‌ها نیاز خواهد بود را به دست آورند. این رویکرد به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا اعتماد به نفس و مهارت های سواد دیجیتال خود را تقویت کنند. در محیطی که پر از فضای دیجیتالی، سرگرمی و شادی است آموزش دیجیتال و رقابت به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد تا جنبه‌های مختلف زندگی را بیاموزند و آن‌ها را قادر می‌سازد تا شهروندان جهانی مسئولیت‌پذیری شوند.
چرا برنامه‌های آموزشی برای کودکان بسیار جذاب است؟
برنامه‌های سرگرمی‌آموزشی (Edutainment) با محتوای مناسب کودکانه‌شان که فاصله میان یادگیری و بازی را کم می‌کند، فضای اینترنت را پر کرده‌اند. در اینجا به این نکته پرداخته می‌شود که چگونه این برنامه‌ها به کودکان کمک میکنند بهتر یاد بگیرند.
بیایید با این سؤال شروع کنیم که سرگرمی‌آموزشی (Edutainment) چیست؟ پاسخ، همان‌طور که از خود واژه پیداست، تعریف آن نسبتا ساده است. یک محصول جالب از فرهنگ روز دنیا است که هدف آن ارائه یادگیری برای کودکان به شیوه‌ای سرگرمکننده و تعاملی است. این مهم با استفاده از انواع مختلف رسانه‌ها و محتواها در راستای این هدف شما می‌گیرد.
امروزه، پیشرفت‌‌های فناوری مانند اینترنت پرسرعت، افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند و دستاوردهای جدید در زمینه‌های پویانمایی و رسانه‌های مرتبط منجر به ظهور سکوهای سرگرمی مختلف همراه با آموزش شده است. چنین سکوهایی از انواع مختلف محتواهای چند رسانه‌ای همراه با ترکیب عناصری از یادگیری و بازی به‌صورت آنی، هرچند به شیوه‌ای طبیعی و جذاب استفاده کرده که به برانگیختن اشتیاق برای یادگیری کمک می‌کند. این نه تنها علاقه مخاطبان جوان خود را به شیوه‌ای سرگرمکننده و به‌یادماندنی جذب کرده، بلکه فرآیند یادگیری را کمتر شبیه به یک وظیفه و بیشتر شبیه به یک کاوش تبدیل می‌کند.
اولین بار چه زمانی از مفهوم سرگرمی‌آموزشی استفاده شد؟
ریشه‌های مدرن سرگرمی‌آموزشی را می‌توان به والت دیزنی، انیماتور و تهیه‌کننده افسانه‌ای آمریکایی، نسبت داد که نخستین بار در سال ۱۹۵۴ از این واژه برای توصیف سری مستندهای بلند "True Life Adventure Series" استفاده کرد. این مجموعه‌ها هدف داشتند تا مخاطبان را درباره طبیعت و دنیای پیرامون آموزش دهند، اما به شیوه‌ای تعاملی و پویانمایی.
هند نیز سهم خود را از ویژگی‌های اولیه اطلاعات-سرگرمی (Infotainment) در رسانه‌های مختلف داشت، مانند بخش «آنکل پای» در کمیک‌های «تینکل» یا برنامه بسیار سرگرمکننده و در عین حال آموزنده «آرت اَتَک» در «پوجو»، که هدفشان ارائه دانش به شیوه‌ای سرگرمکننده و لذت‌بخش برای کودکان بود.
چگونه سرگرمی‌آموزشی به کودکان کمک می‌کند تا بهتر یاد بگیرند؟
رشد نوآوری‌های فناوری مانند خدمات اینترنت پرسرعت و گوشی‌های هوشمند دنیایی از محتوا را در اختیار کودکان قرار داده است که تنها با فشار دادن یک گزینه قابل دسترسی است. این دسترسی آسان مزایای خود را دارد، اما معایب خاص خود را نیز خواهد داشت، زیرا اکنون کودکان می‌توانند به حجم زیادی از محتوا برخط دسترسی پیدا کنند که بخش بزرگی از آن برای ذهن‌های جوان و تاثیرپذیر مناسب نیست.
اما با این حال، این نوع محتوا که عناصر یادگیری و سرگرمی را ترکیب کرده و از رسانه‌های مختلفی مانند موسیقی، داستان‌گویی و تصاویر متحرک استفاده می‌کند، به تحریک کنجکاوی درونی کودک کمک کرده و در عین حال آن‌ها را مشغول نگه می‌دارد و از گمراهی در دالان‌های تاریک اینترنت دور می‌سازد.
۴ روش که سرگرمی‌آموزشی (Edutainment) که فاصله میان یادگیری و بازی را کم می‌کند:
در اینجا نحوه‌ای که سرگرمی‌آموزشی با استفاده از محتوای جذاب و برنامه‌های آموزشی برای کودکان خردسال فاصله میان یادگیری و بازی را کم می‌کند، را ذکر می‌کنیم:
۱.یادگیری ساده شده:
سرگرمی آموزشی اساسا فرایند یادگیری را از طریق استفاده موثر از محتوای صوتی-تصویری جذاب ساده می کند و بهترین ترکیب از دانش حقیقی و پویانمایی و بازی را به ارمغان می‌آورد. این رویکرد توجه مخاطبان جوان خود را جلب و در عین حال علاقه‌ای عمیق به یادگیری در آن‌ها ایجاد می‌کند.
۲.یادگیری همراه با لذت:
فرهنگ سرگرمی‌آموزشی یک فرآیند جذاب و طبیعی ارائه می‌دهد که از رویه خسته‌کننده و کسل‌کننده کلاس‌ها و یادگیری کتابی جدا می‌شود.
۳.ذهن‌های روشن‌تر:
به زبان ساده، کانال‌های سرگرمی‌آموزشی فرآیند یادگیری را به شیوه‌ای خوشایند و لذت‌بخش با استفاده از شخصیت‌های پویانمایی متنوع که هم جذاب و هم قابل ارتباط برای کودکان هستند، هدایت میکنند. این به کودکان کمک می‌کند تا ارتباط احساسی با شخصیت‌‌ها برقرار کنند که در نتیجه توانایی درک آن‌ها را تقویت کرده و علاقه‌شان به یادگیری را بیشتر می‌کند.
۴.یادگیری با سرعت مناسب:
روش سنتی بیشتر نوعی تحمیل بر کودکان بود. این روش در یک چارچوب سفت و سخت انجام می‌شد که نه تنها خلاقیت طبیعی و توانایی یادگیری کودکان را مسدود می‌کرد، بلکه طبیعت کنجکاو و معصوم آن‌ها را نیز مختل می‌نمود.
سرگرمی‌آموزشی، به طور ذاتی از نظر صوتی-تصویری برای کودکان جذاب است، زیرا این امکان را به آن‌ها می‌دهد که با سرعت خود یاد بگیرند و نیازی به رقابت در یک بازی بی‌پایان را نداشته باشند. این روش در قلب خود یک شکل دموکراتیک از یادگیری دارد که به پرورش روحیه پرسشگری علمی در کودکان از مراحل اولیه کمک می‌کند و در نتیجه به تحولی مثبت در تمامی جنبه‌های زندگی آن‌ها منجر می‌شود.
پی‌نوشت:
1. متن بالا از مقالات « Future of education in the digital world is Edutainment»
و « ?Why are edutainment shows becoming so popular with children » از «ایندیا تودی» ترجمه شده است.
این مطلب در نبض تحول شماره 29 نشریه نبض دانشگاه صداوسیما منتشر شده است.
نبض | تپش تحول، از دل دانشگاه
