زینب ابوالقاسمی | دانشجوی کارشناسی تلویزیون و هنرهای دیجیتال – دانشگاه صداوسیما
زمان لازم برای مطالعه: 4 دقیقه
پویانمایی‌هایی با موضوع‌های فرهنگ، تاریخ و سبک زندگی ایرانی از پررنگ‌ترین موضوع‌های تولید شده در این شرکت هستند و صبا برای پرداختن به این موضوع‌ها از الگوهای مختلفی استفاده کرده است: معرفی مشاهیر، ضرب‌المثل‌ها و ادبیات فارسی، تاریخ ایران، سبک زندگی و نظایر آن.
مجموعه پویانمایی «دانشمندان بزرگ» الگوی معرفی مشاهیر را دنبال کرد که در دهه هشتاد ساخته شد و با ترکیب دو تکنیک دوبعدی و سه‌بعدی به معرفی دانشمندان بزرگ ایرانی می‌پرداخت.
این پویانمایی به‌طور کلی یک اثر بسیار موفق و جذاب است که با توجه به هدف آموزشی خود، به شکلی هنرمندانه اطلاعات علمی و تاریخی را به مخاطب منتقل کرده است.
یکی از نقاط قوت این مجموعه، پرداختن به چهره‌های علمی و فرهنگی ایران است. از آن‌جا که بسیاری از این دانشمندان در تاریخ علم و فلسفه نقشی مهم ایفا کرده‌اند، معرفی آنها در قالب یک پویانمایی جذاب می‌توانست به کودکان کمک کند تا احساس افتخار و تعلق به فرهنگ و تاریخ خود پیدا کنند. همچنین، استفاده از روایت ساده و راوی برای بیان زندگی‌نامه این دانشمندان، به‌طور خاص برای گروه سنی هدف، مؤثر است و باعث می‌شود که این اطلاعات به‌راحتی در ذهن باقی بماند.
سبک روایت این پویانمایی بسیار ساده است؛ به‌طوری‌که دو برادر به نام‌های امید و ایمان در هر قسمت به مرور و مطالعه زندگی‌نامه یک دانشمند می‌پردازند و یک راوی زندگی‌نامه را تعریف می‌کند. شاید به‌نظر برسد تعریف داستان از زبان راوی موجب راحتی کارگردانی می‌شود، ولی آقای فرخ یکدانه به دلایل هوشمندانه‌ای از راوی استفاده کرده است. اول آنکه تمامی مطالب در مدت زمان کوتاه به شکلی واضح منتقل شود و دوم آنکه از این روش برای خلاقیت در تصویرسازی‌ها استفاده کرده است. بخش‌هایی که راوی روایت می‌کرد، تصویرسازی‌های متحرک و طنزآمیز دارند که مانند کاریکاتورهای کودکانه هستند. برای مثال، تصویری که هنگام توضیح کتاب‌های خوانده شده در نوجوانی بوعلی‌سینا نمایش داده می‌شود، این است که یک شخصیت کوچک روی صفحه‌های یک کتاب بزرگ راه می‌رود. این روش باعث می‌شود مفاهیم پیچیده به شکلی قابل فهم و جذاب به کودکان منتقل گردد.
تصویرساز این پویانمایی، راشین خیریه است. او به تصویرسازی کتاب کودک نیز مشهور است و همان سبک خود را در تصویرسازی کتاب کودک در «دانشمندان بزرگ» به کار برده است. در این تصویرسازی‌ها سعی شده برای ارتباط بیشتر با کودکان، نقاشی‌ها به سبک کودکانه نزدیک‌تر شوند. به همین دلیل، اصراری بر خطوط صاف و منظم نیست؛ پرسپکتیو‌ها شکسته شده و اشیا و فضا کج و معوج به‌نظر می‌رسند و تناسبات نیز در بسیاری موارد رعایت نشده‌اند. اما همه این‌ها به جذابیت تصویر کمک کرده است.
ولی جذابیت تنها نقطه قوت تصویرسازی‌ها نیست بلکه تقویت خلاقیت کودکان را نیز به همراه دارد. از جمله شکستن کلیشه‌ها مثل رنگ‌های صورتی و آبی برای موهای ایمان و امید .هرچند نمی‌توان اطمینان داد که همه کودکان با این سبک ارتباط برقرار کنند.
شوخی‌های کودکانه در روایت زندگی دانشمندان نیز به محبوبیت این پویانمایی می‌افزاید. علاوه بر این نوعی ارتباط عاطفی با مخاطب برقرار کرده و فضای پویانمایی را از حالت یک روایت خشک خارج می‌کند.
طنز در این اثر هم از لحاظ بصری در تصویرسازی‌ها و هم در روایت و مکالمه‌ها مشاهده می‌شود .ترکیب ترفندهای دوبعدی و سه بعدی در این پویانمایی نیز مورد توجه است. تمامی شخصیت‌ها سه‌بعدی هستند و اشیائی که توسط شخصیت‌ها پویا می‌شوند، دوبعدی طراحی شده‌اند. اما گاهی اشیای سه‌بعدی نیز دیده می‌شود. فضایی که ایمان و امید در آن زندگی می‌کنند، سه‌بعدی است، ولی فضای بیرون از خانه آنها و همچنین فضاهای مربوط به مرور زندگی دانشمندان دوبعدی هستند. ترکیب این دو تکنیک به این صورت باعث تنوع بصری در اثر شده است.
در نهایت، این پویانمایی نه تنها به‌عنوان یک اثر سرگرم‌کننده، بلکه به‌عنوان یک ابزار آموزشی ارزشمند نیز شناخته می‌شود. معرفی تاریخ علم ایران به شیوه‌ای ساده و در عین حال جذاب، تأثیر زیادی بر نسل جدید خواهد داشت و می‌تواند به آنها کمک کند که بیشتر به تاریخ و فرهنگ خود علاقمند شوند.
این مطلب در نبض نگار شماره 29 نشریه نبض دانشگاه صداوسیما منتشر شده است.
نبض | تپش تحول، از دل دانشگاه
