مجتبی مقامی | دانشجوی ارشد تهیهکنندگی رادیو – دانشگاه صداوسیما
زمان لازم برای مطالعه: 2 دقیقه
رادیو هرگز تنها صدایی از نوستالژی رسانهها نبوده است. اگر نگاهی به تاریخ سیر و تطور رسانهها بیندازیم. با پشت سر گذاشتن مسیر پر فراز و نشیب صنعت چاپ، رادیو به نوعی آغازگر تجلی مسیری است که گذشته را به آینده پیوند زده است.
اختراع پر سر و صدای مارکونی در آغاز قرن بیستم نوید آیندهای را میداد که سرعت انتقال پیام به شکل پیوستهای افزایش مییافت و رادیو گذرگاهی برای آغاز این تغییرات بود. بسیاری تصور میکنند با پیدایش تصویر در قرن بیستم و تجلی شبکه جهانی اینترنت در قرن بیست و یکم، رادیو همواره محکوم به محاق بوده است؛ اما به اعتقاد برخی از دانشمندان، شبکه جهانی اینترنت و قابلیتهای آن، وضعیت تازهای را در رسانههای مدرن پدید آورده است که برخی به سبب ویژگیهای خاص این دوران از آن به عنوان «عصر دوم رسانه» یاد میکنند.
اینترنت علاوه بر آن که جهانی بودن را به عنوان مهمترین خصیصه دنیای حاضر با خود به همراه آورده، ساحتها و مرزهای رسانه مکتوب و دیداری و شنیداری را نیز به هم پیوند داده است به گونهای که امروزه در فضای مجازی دیگر نه روزنامه آن رسانه مکتوب قرن پیش است و نه رادیو و نه تلوزیون خصایص گذشته خود را دارا هستند بلکه قابلیت فرامتنی امکان درج محتوا را به صورت متن، تصویر و صوت را فراهم آورده است که از این محتوای چند رسانهای با عنوان محتوای اینترنتی یاد میشود.
ما امروز با تغییر مفهوم رادیو با وجود خدمات دیجیتالی نوین روبهرو هستیم. رسانهها با رشد فناوری لحظه به لحظه در حال تطور و تغییر بوده و رسانهها برای خارج نشدن از این مدار محکوم به همراهی با این جریان عظیم هستند.
با تمام این تفاسیر ماهیت رادیو امروزه متفاوت از گذشته است؟
رادیو هرگز صدای نوستالژی رسانههای دیروز نبوده است. رادیو هنوز پویا است و رادیو تعاملی امروزه بخش مهمی از این تغییر و تحول جهانی را بر دوش میکشد. لاروش و بوخ هلتس در کتاب ژورنالیسم رسانهای معتقدند رادیو سالها است با ساختار خطی خود خداحافظی کرده است و این موقعیت را چنین توصیف می کنند: «تعداد زیادی از رادیوهای اینترنتی، مدتها است که فلسفه اصلی پخش خطی برنامه با یک فرمت ساده را رها کردهاند»
نیازی به بحثهای پیچیده نیست. حضور پررنگ پادکستها و بسترهای صوتی بر پایه وب، تعامل و حضور شنوندگان در سکوهای صوتی و ترکیب رادیو با بستههای رسانهای دیگر نشان میدهد رادیو در اتمسفر زندگی امروز انسانها حضوری چشمگیر دارد. هرچند رادیوهای خطی نیز هنوز مخاطبهای پر و پا قرصی دارند و سخن گفتن از رادیوهای خطی اینقدرها ساده نیست. اما چیزی که به نظر میرسد، ماهیت رادیو امروز با تغییرات فناوری و تکنولوژیک گره خورده است.
ما درباره یک تغییر بزرگ صحبت میکنیم!
این مطلب در نبضپلاس شماره 30نشریه نبض دانشگاه صداوسیما (ویژهنامه نوروز 1404) منتشر شده است.
