ابوالفضل فرخی | دانشجوی ارشد تهیه‌کنندگی مستند – دانشگاه صداوسیما
زمان لازم برای مطالعه: ۳ دقیقه
قرار ما در بخش «صفحه» این بود که کتاب‌ها، مقاله‌ها، جستارها و پایان‌نامه‌هایی که از زوایای مختلف به مقوله «هنر و رسانه» پرداخته‌اند را به خوانندگان نبض معرفی کنیم. البته دوستان عزیز انتقادهایی نیز به این بخش داشتند و معتقد بودند اگر فقط بر معرفی کتاب تمرکز کنیم، بهتر است. با این حال، بر این باور هستیم که معرفی قالب‌های متنوع نوشتاری می‌تواند مفید باشد. به‌طور مثال، معرفی پایان‌نامه‌های مهم و کاربردی که توسط دانشجویان رشته‌های هنری و رسانه نوشته شده‌اند، می‌تواند مدیران و دانشجویان را با دیدگاه‌ها و نظرهای علمی مختلف آشنا کند و شاید هر یک از این پایان‌نامه‌ها، راهنمایی برای اصلاح امور سازمانی باشد. هرچند این دیدگاه کمی امیدوارانه به نظر می‌رسد، اما انسان به امید زنده است.
در این شماره از نبض، در بخش «صفحه»، پایان‌نامه‌ای با عنوان «مطالعه مراحل تولید برنامه‌های کودک بر اساس الگوی گانیه (مطالعه موردی: برنامه عمو پورنگ)»، نوشته خانم مریم زارعی‌پناه، فارغ‌التحصیل رشته تهیه‌کنندگی تلویزیون (ورودی سال ۱۴۰۰)، به شما معرفی می‌شود. این پایان‌نامه که به‌طور کلی به موضوع کودک و نوجوان در رسانه پرداخته، سعی دارد بر اساس الگوی گانیه، مراحل تولید آثار کودک را تشریح و تحلیل کند.
برنامه‌های کودک و نوجوان
برنامه‌های ویژه کودکان و نوجوانان در رسانه و تلویزیون، طیفی متنوع از محتوا را شامل می‌شوند که مخاطبان ۳ تا ۱۸ سال را دربرمی‌گیرند. این گروه سنی، برای تولیدکنندگان و مدیران رسانه در کشورهای مختلف بسیار اهمیت دارند، چراکه این آثار علاوه بر سهم مهمی از پخش و بازار رسانه، جنبه تربیتی نیز دارند و می‌توانند بر هنجارها و ارزش‌های اجتماعی تأثیر بگذارند.
برنامه‌سازی برای کودکان معمولاً بر محتوای آموزشی، سرگرمی و تربیتی متمرکز است. برای نوجوانان نیز، محتوای رسانه غالباً به موضوع‌هایی همچون هویت، روابط با همسالان و مسائل اجتماعی این قشر می‌پردازد و پیچیدگی‌های دوران بلوغ را بازتاب می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که مصرف رسانه‌ای این گروه سنی در سال‌های شکل‌گیری هویت، بر رشد شناختی، مهارت‌های اجتماعی و سلامت عاطفی آنان تأثیرگذار است.
الگوی ۹گانه یادگیری گانیه
یکی از الگوهای مؤثر در تولید آثار آموزشی تلویزیونی، «الگوی گانیه» است که به‌منظور افزایش اثربخشی آموزشی، مراحل مشخصی را ارائه می‌دهد. در این پایان‌نامه، الگوی گانیه چنین معرفی شده است:
«رابرت گانیه، از پیشگامان روان‌شناسی آموزش، الگویی آموزشی با رویکردی مرحله‌به‌مرحله ارائه کرده است تا افراد بتوانند از فرصت یادگیری، بهترین استفاده را ببرند. این الگو که سال‌ها در مباحث آموزشی و پرورشی استفاده شده است، در طراحی آموزشی در سطح خرد و کلان کاربرد دارد.»
الگوی گانیه شامل ۹ مرحله است:
۱. جلب توجه
۲. مطلع ساختن از اهداف آموزشی
۳. فراخوانی یادگیری‌های گذشته
۴. ارائه مواد آموزشی
۵. ارائه راهنمای یادگیری
۶. آزمون عملکرد
۷. ارائه بازخورد درباره عملکرد
۸. ارزیابی عملکرد
۹. ترغیب و تسهیل یادآوری و انتقال یادگیری
این مراحل که به‌صورت سلسله‌وار و به ترتیب قرار گرفته‌اند، مخاطب را در جریان آموزش قرار می‌دهند و درنهایت به یادگیری می‌انجامند.
تحلیل برنامه عمو پورنگ با الگوی گانیه
در این پایان‌نامه، نویسنده برنامه عمو پورنگ را به‌عنوان نمونه‌ای عملی و تولیدی معاصر، از منظر مؤلفه‌های ۹گانه الگوی گانیه مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. آثار کودک و نوجوان در تلویزیون تأثیر بسیار بیشتری بر این گروه سنی نسبت به بزرگسالان دارند. به همین دلیل، برای افزایش سهم سازنده صداوسیما در تربیت نسل آینده، نیاز به خط‌‌مشی‌گذاری علمی در حوزه برنامه‌سازی کودک و نوجوان وجود دارد.
پیشنهاد می‌شود مدیران و برنامه‌سازان تلویزیونی با بهره‌گیری از پژوهش‌های علمی، آموزش کودکان از طریق تلویزیون را به شکلی راهبردی، مدون و اجرایی طراحی کنند. برای تحقق این هدف، تکیه بر اصول و نظریه‌های بومی، هنجاری، آموزشی و تربیتی، گامی مؤثر در کارآمدتر شدن برنامه‌های کودک خواهد بود
این مطلب در نبضِ تحول شماره ۲۹ نشریه نبض دانشگاه صداوسیما منتشر شده است.
نبض | تپش تحول، از دل دانشگاه
