رضا ندری | دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت رسانه – دانشگاه صداوسیما
زمان لازم برای مطالعه: 4 دقیقه
در سال‌های اخیر، قهر جوانان با رسانه ملی به یکی از چالش‌های مهم سازمان صداوسیما تبدیل شده است. برخی مدیران این سازمان بر این باورند که اکنون درصد کمی از مخاطبان برنامه‌های صداوسیما را جوانان تشکیل می‌دهند. اکنون که با مدیریت جدید سازمان صداوسیما صحبت از تحول در این نهاد مطرح شده است، لازم است منظور ما از تحول در حوزه معاونت سیاسی و خبر صداوسیما روشن شود. باید بررسی کنیم که تا چه اندازه فعالیت‌های خبری صداوسیما با انتظارهای مقام معظم رهبری همخوانی دارد.
مقام معظم رهبری در طی سال‌های متمادی بر اهمیت تلاش همه دستگاه‌های تبلیغی نظام، به ویژه صداوسیما، برای جذب جوانان تاکید کرده‌اند. به گفته ایشان، مسئله جوانان باید به یک مسئله ملی تبدیل شود و همه نهادها، از دولت و روحانیت گرفته تا بسیج و سازمان‌های ورزشی، در قبال آن احساس مسئولیت کنند.
«مسئله جوانان در کشور ما، باید به یک مسئله حقیقتا ملی تبدیل بشود. همه باید در قبال این مسئله احساس مسئولیت کنند. هم دولت، هم روحانیت، هم بسیج، هم سازمان‌های ورزشی و هم صداوسیما.
باید مسئله جوانان را، نیازهای جوانان را، آینده جوانان را، برنامه‌ریزی برای جوانان را یک مسئله جدی و درجه یک به حساب بیاورند، این اجتناب‌ناپذیر است.» (در اجتماع عظیم جوانان در مصلای تهران، ۰۱/۰۲/۱۳۷۹)
یکی از اصول مطرح‌شده توسط مقام معظم رهبری، توجه به مرجعیت خبری و تحلیلی جوانان توسط صداوسیما است. اگر صداوسیما نتواند این نقش را ایفا کند، کشور با آسیب‌های جدی مواجه خواهد شد. از این منظر، اگر تحول در معاونت سیاسی و بخش‌های خبری صداوسیما نتواند جوانان را به پای برنامه‌های خبری بیاورد، بدون شک ناکام خواهد ماند.
از علل عدم جذابیت بخش‌های خبری صداوسیما برای جوانان، می‌توان به این عوامل اشاره نمود: اصرار بر استفاده از قالبهای رسمی و خشک در ارائه خبر، بی‌توجهی به مسئله‌ها و شبهه‌های ذهن جوانان و عدم استفاده از ابزارهای نوین رسانه‌ای، خصوصا حضور موثر و فعال در فضای مجازی، جایی که این روزها، بیشتر وقت جوانان ما در آن به سر برده می‌شود.
اگر به بیانات مقام معظم رهبری در این خصوص مراجعه کنیم؛ خواهیم دید که بعد از سال‌ها هنوز هم آن حرکتی که مطلوب ایشان در حوزه خبر صداوسیما است؛ رخ نداده است. مثلا در دیدار با مدیران خبر صداوسیما ایشان ضمن تذکر نکاتی برای جذابیت خبر، می‌فرمایند:
«هیچ لزومی ندارد که انسان وقتی خبری می‌خواهد بیان کند، مثل یک آدم رسمی بنشیند آنجا مثل اینکه با یک شیشه‌ای مثلا دارد حرف می‌زند.
در خبردهی، چهره گوینده همراه با انعطاف باشد. زنده کنید، این شیشه تلویزیون را؛ تبدیل کنید به یک موجود زنده که انسان نگاه کند، ببیند یک نفر زنده دارد با انسان حرف می‌زند؛ وقتی سلام می‌دهید، جواب سلامتان را بدهد.» (دیدار با مدیران خبر صداوسیما، ۲۱/۱۲/۱۳۶۹)
در جای دیگری ایشان با تذکر به آگاهی به نیاز مخاطب و درک زبان ارتباطی روز می‌فرمایند:
«باید با شناخت زمان، درک زبان ارتباطی روز و آگاهی به نیازهای مخاطب به روشنگری صحیح و اقناع‌کننده پرداخت و با دفاع مستدل و مستحکم شبهه‌ها را زدود.» (دیدار با مدیران مراکز صداوسیما، مشهد، ۱۰/۰۱/۱۳۶۲)
خب واقعا باید پرسید که آیا این شیوه خبرپراکنی، مبتنی بر نیازهای مخاطب و زبان ارتباطی روز است؟ در زمانه‌ای که اکثر سرویس‌های خبری دنیا به درستی دریافته‌اند که باید با فاصله‌گرفتن از ارائه اخبار یک طرفه، به سمت حضور در بسترهای تعاملی کوچ کنند و با زبانی که مخاطب امروز بتواند با آن ارتباط برقرار کند، سیاست‌های حامیان خود را اشاعه دهند، ما چه تغییر شگرفی در خبر صداوسیما دیده‌ایم؟ هنوز هم بخش خبری صداوسیما تقریبا حضوری در فضای مجازی ندارد و خبررسانی را صرفا برای مخاطب بالای چهل سال لازم می‌داند. واقعا یک نوجوان و جوان چرا باید در این شرایط که مراجع خبری از تنوع بالایی برای خبررسانی بهره می‌برند، مجددا مخاطب اخبار سازمان صداوسیما باشد؟
علاوه بر این، هنگامی مخاطب، توجه خود را به رسانه معطوف می‌کند که پاسخی متناسب با مسئله‌های ذهنی‌اش توسط آن رسانه مطرح شود. وقتی بین مسئله‌های مهمی که در اخبار گفته می‌شود با فضای فکری مخاطب رابطه‌ای نداشته باشد، کوچ مخاطب به سمت استفاده از بسترهای خبری دیگر، امری طبیعی است.
«آن کسی که می‌خواهد مخاطب خود را هدایت کند، ابتدا باید ببیند آن بخش جهالت او و آن بخش آسیب‌پذیر ذهن او کجاست؟ باید آن امواجی را که بر روی ذهن مخاطبان شما تلاش و کار می‌کند تا تخریب کند را بشناسید؛ تا بدانید جوان چه چیزی را احتیاج دارد که به او بگویید. طوری نباشد که ده‌ها سوال در ذهن مخاطب ما وجود داشته باشد و ما به جای پاسخگویی به آن سوال‌ها و استفهام‌ها، یک مطلب دیگر را که اصلا برای اون مورد سوال نیست مطرح بکنیم.» (۰۲/۰۲/۱۳۷۷)
بی‌تردید حوزه خبر و اطلاع‌رسانی صداوسیما برای اینکه بتواند اثرگذاری مستقیم بر ذهنیت جوانان جامعه به عنوان اصلی‌ترین موتور محرک خود، داشته باشد؛ نیازمند تحول‌های اساسی است. تحول‌‌هایی که هم فرم و نحوه خبررسانی و هم محتوا و توجه به گره‌های ذهنی این مخاطب را در بر داشته باشد.
این مطلب در نبضِ تحول شماره 28 نشریه نبض دانشگاه صداوسیما منتشر شده است.
نبض | تپش تحول، از دل دانشگاه
