شانه درد یکی از مشکلات رایج جوامع امروزی است. عوامل زیادی می توانند منجر به درد شانه یا کتف در افراد شوند که معمولا به مرور زمان با درمان مناسب بهبود می یابند.
علت ایجاد شانه درد چیست؟
کتف درد ممکن است به صورت موضعی در یک نقطه خاص حس شود و یا به نواحی اطراف شانه و پایین بازو نیز سرایت کند. اگرچه شانه متحرک ترین مفصل بدن است اما به دلیل دامنه حرکتی وسیعی که دارد، مفصلی ناپایدار به حساب می آید. از آنجایی که قسمت کروی بازو بزرگتر از حفره شانه است، احتمال وقوع آسیب زیاد است. مفصل شانه باید توسط عضلات، تاندون ها و رباط هایی که خودشان در معرض آسیب هستند، حمایت شود.
شرایط دژنراتیو و سایر بیماری ها نیز ممکن است منجر به شانه درد شود و یا دردی را ایجاد کند که در امتداد اعصاب به سمت شانه حرکت می کند. برای درک علل ایجاد شانه درد بهتر است در ابتدا نگاهی به ساختار شانه داشته باشیم.
شانه (کتف)
شانه از چندین لایه مختلف ایجاد شده است:
· استخوان ها: استخوان ترقوه، تیغه های شانه (اسکاپولا) و استخوان بازو (هومروس) در محل شانه به هم می رسند.
· مفاصل حرکات را تسهیل می کنند:
مفصل استرنوکلاویکولار (جایی که ترقوه به جناغ می رسد)
مفصل آکرومیوکلاویکولار AC (جایی که ترقوه به آکرومیون یا زائده سرشانه ای می رسد)
مفصل شانه (مفصل گلنوهومرال). یک مفصل گوی و کاسه ای که حرکت رو به جلو، دایره ای و رو به عقب شانه را ممکن می سازد.
· رباط: یک نوار سفید، براق و انعطاف پذیر از بافت فیبر مانند که مفاصل را به هم متصل کرده و استخوان ها و غضروف های مختلف را کنار هم نگه می دارد.
کپسول مفصلی: گروهی از رباط ها که اسنخوان بازو را به حفره مفصل شانه بر روی کتف متصل می کنند تا شانه را تثبیت کرده و از دررفتگی آن جلوگیری کنند.
رباط هایی که ترقوه را به آکرومیون متصل می کنند.
رباط هایی که ترقوه را توسط زایده غرابی (کوراکوئید) به کتف متصل می کنند.
· آکرومیون: بخش استخوانی که در قسمت خارجی سطح پشتی استخوان کتف قرار دارد.
· تاندون ها: طناب های سخت بافتی که عضلات را به استخوان ها متصل می کنند. تاندون های روتاتور کاف (کلاهک گرداننده) گروهی از تاندون ها هستند که عمیق ترین لایه از عضلات را به استخوان بازو متصل می کنند.
· عضلات ( برای مراقبت و کمک به چرخش شانه در جهت های مختلف)
· بورس (Bursa) یا کیسه: فضای بسته ای بین دو سطح متحرک که حاوی مقادیر اندکی از مایع روان کننده می باشند. بین لایه عضلات روتاتور کاف و لایه بیرونی عضلات بزرگ و حجیم قرار می گیرند.
دلایل مختلف ایجاد درد در شانه
بیشتر اوقات آسیب های وارد شده بر شانه ها در ناحیه کوچکی ایجاد می شوند اما گاهی اوقات آسیب های جدی تر می توانند عواقب طولانی مدتی را به دنبال داشته باشند. مشکلات رایجی که در ایجاد درد در قسمت شانه ها ایجاد می شوند، شامل موارد زیر هستند:
§ در رفتگی: متداول ترین مفصل در بدن که دچار دررفتگی می شود، مفصل شانه است. در اثر وارد شدن نیرویی قابل توجه بخش کروی مفصل شانه (بخش گرد بالای استخوان بازو یا هومروس) از حفره مفصل (گلنوئید) جدا می شود.
§ جداشدگی: زمانی که رباط های متصل به استخوان ترقوه از تیغه شانه (اسکاپولا) دچار پارگی کامل یا جزئی می شوند، جداشدگی مفصل AC اتفاق می افتد. جداشگی شانه می تواند در اثر یک ضربه ناگهانی از قسمت پایین به شانه یا در نتیجه زمین خوردن ایجاد شود.
§ بورسیت: تاندون ها و سندروم گیرافتادگی شانه (ایمپیجمنت) منجر به التهاب کیسه های بورس که نقش حمایتی در برابر شانه دارند، شده و بورسیت اتفاق می افتد.
§ سندروم گیرافتادگی شانه: این سندروم در اثر فشار یا سایش شدید روتاتور کاف و تیغه شانه ایجاد می شود. درد شانه ایجاد شده در اثر این سندروم به دلیل التهاب کیسه بورس در اطراف روتاتور کاف، و/یا التهاب تاندون های روتاتور کاف و/یا رسوب کلسیم در تاندون ها در نتیجه ساییدگی و پارگی است. سندروم گیرافتادگی شانه می تواند منجر به پارگی روتاتور کاف شود.
§ تاندونیت: تاندونیت شانه به دلیل ساییدگی یا التهاب روتاتورکاف و/یا دوسر بازو اتفاق می افتد که معمولا در نتیجه آسیب وارد شده از ساختارهای اطراف است. آسیب ایجاد شده ممکن است از التهاب خفیف تا درگیری بخش بیشتر روتاتور کاف متغیر باشد. تاندون های روتاتور کاف با التهاب و ضخیم شدن می توانند زیر آکرومیون گیر کنند.
§ پارگی روتاتور کاف: این اتفاق معمولا با پارگی یک یا دو تاندون و در اثر استفاده بیش از حد از مفصل شانه، پیری، افتادن روی دست دراز شده و یا تصادف رخ می دهد.
§ کپسولیت چسبنده (شانه یخ زده): شانه یخ زده یک وضعیت به شدت محدود کننده است که اغلب در اثر آسیب ایجاد می شود و به دلیل درد شدید شانه امکان استفاده از شانه برای فرد وجود ندارد. استفاده متناوب از مفصل می تواند باعث التهاب و چسبندگی پیش رونده بین سطوح مفصلی شود که منجر به محدود شدن حرکت می شود. در این موقعیت مایع سینوویال برای روان کردن شکاف بین استخوان بازو و حفره شانه جهت تسهیل در حرکت وجود ندارد.
§ شکستگی: شکستگی یک ترک جزئی یا کامل ایجاد شده در استخوان است که معمولا به دلیل یک ضربه رخ می دهد.
ممکن است شانه درد ایجاد شده ناشی از مشکلی در قسمت دیگری از بدن مانند گردن باشد. آسیب به گردن می تواند باعث ایجاد درد در تیغه شانه یا بخش بالایی بازو شود. اگر فرد احساس سوزن سوزن شدن در دست یا بازوی خود دارد، احتمالا ناشی از مشکلی در گردن است.
مدیریت علائم درد در شانه
راه های مختلفی برای تسکین درد شدید شانه وجود دارد:
§ داروهای مسکن: مسکن های ساده مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند قرص ها و ژل های ایبوپروفن معمولا کمک کننده هستند.
§ گرما یا سرما درمانی: اگر شانه درد فرد به دلیل یک آسیب جزئی اتفاق افتاده و یا اگر متورم و گرمتر از سایر نقاط بدن است، کمپرس سرد می تواند مفید باشد. می توان یک کیسه یخ را در حوله ای پیچید و حدود بیست دقیقه بر روی محل درد قرار داد. در حالت دیگر، اگر احساس درد و کشش در عضلات شانه حس می شود، می توان از کمپرس گرم استفاده کرد.
§ وضعیت قرار گیری بدن: وضعیت بدنی یا عادات کاری نادرست می تواند درد شانه را افزایش دهد.
- هنگام نشستن از خم شدن به جلو و استراحت بیش از حد بر روی بازوهای خود اجتناب کنید.
- موقعیت خود را اغلب تغییر دهید.
- به جای محکم قرار دادن بازوها در پهلوی خود، آن ها را شل کرده و اجازه دهید در کنارتان آویزان باشند.
- در موقعیت عمودی بنشینید و حتما تکیه دهید.
§ استراحت و ورزش
چه زمانی برای درد شانه باید به پزشک مراجعه کرد؟
به جز در موارد آسیب ناگهانی، جدی، درد شدید و مداوم شانه، معمولا می توان بدون مراجعه به پزشک درد شانه را درمان کرد. اگر پس از دو هفته بهبودی حاصل نشد، بهتر است به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید.
همچنین در صورت ایجاد درد شدید در هر دو شانه، درد همزمان در قسمت ران ها و احساس تب و ناخوشی در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.
مشکلات شانه چگونه تشخیص داده می شوند؟
در کنار بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی (به منظور تعیین دامنه حرکت شانه، محل درد و سطح پایداری/ بی ثباتی مفصل)، برای تشخیص آسیب های وارد شده به شانه از روش های مختلفی استفاده می شوند. آزمایش خون معمولا برای بسیاری از موارد درد در شانه مورد نیاز نیست، اما ممکن است برای رد کردن احتمال سایر بیماری ها مانند انواع آرتریت استفاده شود.
عکس برداری با اشعه ایکس برای بررسی مشکلات استخوان های شانه و تغییرات کوچک در مفاصل مناسب است. با این حال ممکن است تغییرات کوچکی دیده شوند که بسیار رایج هستند اما دلیل اصلی ایجاد شانه درد نیستند.
تصویربرداری فراصوت می تواند تورم و همچنین آسیب ها و مشکلات مربوط به تاندون ها، عضلات یا سایر بافت های نرم موجود درد شانه را نشان دهد.
اگر پزشک مشکوک به مشکلات پیچیده تری در بافت نرم شانه باشد، ممکن است از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده شود. در این روش از امواج رادیویی برای دستیابی به تصویری از استخوان ها و بافت نرم استفاده می شود. گاهی اوقات قبل از انجام MRI برای گرفتن تصویری واضح تر، به خصوص در موارد دررفتگی شانه رنگ های مخصوصی به شانه تزریق می شود.
الکترومیوگرافی (EMG) با ارزیابی عملکرد عصب و عضله، امکان ایجاد مشکل بر اثر فشار یا تحریک اعصاب بازو را بررسی می کند.
درمان شانه درد
اگر درد شانه با درمان های خانگی بهبود نیافت، پزشک معمولا جایگزین های دیگر را پیشنهاد می کند:
§ فیزیوتراپی: انواع ورزش های تقویتی و کششی، ماساژ و سایر تکنیک های درمانی استفاده شده در فیزیوتراپی اثرات مثبتی بر روی اکثر مشکلات و دردهای ایجاد شده در شانه دارند.
§ کاردرمانی: اگر شانه درد انجام فعالیت های روزانه را مشکل کرده است ممکن است نیاز به مداخله یک کاردرمانگر باشد. این متخصص آموزش دیده است تا به فرد نشان دهد چگونه با تغییر در نحوه انجام کارها می توان فشار وارد بر شانه را کم کرد.
§ تزریق استروئید: این روش با کاهش التهاب ایجاد شده در بازو منجر به بی حسی موضعی و کاهش درد شانه می شود. در برخی از موارد از تزریق استروئید برای انجام آسان تر تمرینات فیزیوتراپی استفاده می شود.
§ جراحی: در اکثر موارد مشکل شانه بدون نیاز به جراحی رفع می شود. اما در موارد پیچیده مانند پارگی شدید تاندون ها، قرار گیری نامناسب استخوان ها ممکن است با توجه به میزان آسیب وارد شده عمل جراحی بسته (آرتروسکوپی با ایجاد شکاف های کوچک) یا باز انجام شود. استراحت، انجام فیزیوتراپی و ورزش های خاص برای توانایی بازیابی حرکت پس از جراحی ضروری است.
