«خوب تماشا کنید، همه این خونه‌ها قراره دو، سه روز دیگه تخریب بشه.»
این کنایه پیمانکار شهرداری شیراز به عنوان مجری تخریب بناها در بافت تاریخی است، خطاب به گروهی از دانشجویان دانشگاه شیراز و اساتید معماری و مرمت که هفته گذشته به بازدید بافت تاریخی این شهر رفته بودند.
بافت تاریخی شهر شیراز سال‌هاست که زیر پای لودرها می‌لرزد و هر بار بخشی از آن فرو می‌ریزد و تخریب می‌شود تا حرم شاهچراغ توسعه پیدا کند. بلایی که از دهه شصت با تخریب چند خانه تاریخی به جان بخشی از تاریخ ایران افتاد و در دهه هفتاد با تخریب قسمت وسیعی از این بافت تاریخی ادامه پیدا کرد تا طرح «بین‌الحرمین» اجرایی شود. در سال ۹۳ اما با تخریب حجمی وسیع‌تر از بافت تاریخی که شامل چند بنای شاخص مربوط به دوره قاجاریه و زندیه بود، فاز جدیدی از تخریب بافت تاریخی شیراز کلید خورد. این فاز جدید اما دیگر برای ۵۷ هکتار تخریب (که به طور رسمی اعلام شده) گام بر نمی‌دارد بلکه هدف خود را ۳۶۰ هکتار (تمام بافت تاریخی شهر شیراز) قرار داده است تا پروژه "بزرگترین شهر زیارتی خاورمیانه" عملی شود.
دکتر معماریان ( استاد دانشکده معماری دانشگاه علم و صنعت ) و محمدمهدی کلانتری ( دانشجوی دکترا و پژوهشگر مرمت بنا و بافت‌های تاریخی در دانشگاه علم و صنعت )، دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز، افرادی هستند که بیشترین تلاش را برای حفظ این میراث ملی می کنند. دکتر معماریان : «در طرح موضعی شرق شاهچراغ، مشاور محترم در سال ۱۴۰۰ هیچ‌گونه تخریبی در وضع موجود پیش‌بینی نکرده است و متاسفانه وزارت میراث فرهنگی که باید جلودار دفاع از این میراث گرانبها باشد، خط تخریبی را معین کرده است که این خط حدودا با طرحی که تولیت شاهچراغ در چند سال پیش تعیین کرده بود، شباهت دارد. این امر نشان می‌دهد که نه تنها وزارت میراث فرهنگی برای منافع ملی و فرهنگی مردم عمل نکرده، بلکه در جهت کسب رضایت برخی مسئولان گام برداشته است.» نقشه مشاور یک چیز می‌گوید مصوبات یک چیز دیگر. کلانتری: «وقتی با این فرد همراه شدیم تا خانه‌هایی که قرار بر تخریب آنهاست را از نزدیک ببینیم، محدوده‌ای که می‌گفت قرار است در روزهای آتی تخریب کنند را با نقشه‌ای که از خط پیشنهادی پژوهشگاه داشتم تطبیق دادم و متوجه شدم که خط تخریبی که در حال حاضر تعیین شده بالاتر از خط پیشنهادی پژوهشگاه است و در واقع خط پیشنهادی در تخریب‌های اخیر ملاک عمل نیست.»
این مصوبات همه دور از چشم تصویب می شود و پس از ماه ها به گوش شورای معماری و شهرسازی می رسد و حال اخیرا در سفر استانی ابراهیم رییسی به شیراز اختیارات مربوط به اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ از شورای عالی معماری و شهرسازی به معاونت توسعه استان در استانداری تفویض شود. به عبارتی شورای عالی معماری و شهرسازی در این طرح خلع ید شده و تمامی تصمیمات به استان واگذار شده است. این همان هشداری است که معماریان در خرداد امسال در نامه‌ای به استاندار فارس داد: «امکان وجود طرح مصوب پنهانی تخریب بافت تاریخی وجود دارد و ازسویی یک وجه نمایشی در گفتارها و مصاحبه‌های مسئولان دیده می‌شود... اگر آنها اعلام می‌کنند طرحی در دست اقدام دارند که هنوز تمام نشده و تصویب و نهایی نشده پس خرید املاک پیش از مصوب شدن طرح به چه معناست؟ این شائبه ایجاد می‌شود که شاید اظهارنظرهای مسئولان راهی برای انحراف افکار عمومی است.»
در این میان شهروندان شیرازی که با ضرب‌الاجل وزارت راه و شهرسازی برای تخلیه منازل‌شان روبرو شدند در وضعیتی نابسامان قرار دارند. کسانی که رضایت دارند، در دو مرحله مبلغ تعیین شده از سوی کارشناس را دریافت می‌کنند -نیمی به صورت نقد و نیمی به صورت اوراق یک ساله- و کسانی که رضایت ندارند، به اجبار و بعد از ورود لودرها ناگزیر به تخلیه و ترک محل می‌شوند.
چند سال پیش مشهد و حال شیراز و اگر جلوی این اتفاق گرفته نشود شهر های دیگر. خوشبختان کارزار های مردمی و افراد فرهیخته این زمینه دست به کار شدند. در نامه انجمن معماران ایران خطاب به آقای خامنه‌ای آمده بود که مسئولان «با توسل به نام های مقدس همچون بین الحرمین یا حضرت شاهچراغ» دست به تخریب بافت قدیمی شیراز زده اند؛ تا به امروز جوابی دریافت نشده است.
تخریب بافت تاریخی شیراز با وجود مخالفت بیش از ۲۳۰ تن از اساتید معماری و شهرسازی٫ به بهانه نوسازی این محلات با توجه به وضع معیشتی بد مردم در این منطقه٫ بیشتر به مثابه پاک کردن صورت مسئله است و این در حالی است که تلاشی برای احداث امکانات رفاهی و مرمت این خانه ها صورت نگرفته است.
امیدواریم که هرچه سریع تر از این اتفاق شوم جلوگیری شود.
آیدی کانال تلگرام:
?@Rouyesh_iust
