توربین در واقع موتوری چرخنده است که میتواند از یک سیال انرژی درست کند. سادهترین توربینها یک بخش چرخنده و تعدادی پره دارند که به بخش اصلی متصل شدهاست و سیال به پرهها برخورد میکند و بدین ترتیب از انرژی ناشی از متحرک بودن آن استفاده میکند مراحل کار یک توربین کاملاً وارونه مراحل کار یک پنکه است. در پنکه انرژی الکتریسیته به انرژی مکانیکی تبدیل شده و باعث چرخیدن پره میشود. در توربینها، چرخش پرهها باعث میشود انرژی جنبشی ماده سیال (مانند باد) به انرژی مکانیکی تبدیل شود، سپس به الکتریسیته تبدیل گردد. سیال به پرهها برخورد میکند و آنها را میچرخاند. چرخش پرهها باعث چرخش محور اصلی میشود و این محور به یک ژنراتور برق متصل است. چرخش این ژنراتور، برق متناوب تولید میکند.
در سال 1791 میلادی ، یک طراح به نام جان باربر ، یک ماشین طراحی کرد که از نظر ماهیت کارکرد شبیه به توربینهای گاز امروزی بود و ثبت اختراع این طرح را به نام خود کرد. او این توربین را برای به حرکت درآوردن یک کالسکه بدون اسب طراحی کرده بود. در سال 1904 میلادی ، یک پروژه ساخت توربین گاز توسط فرانتس استولز در برلین انجام شد که اولین کمپرسور محوری جهان در ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته بود، ولی این پروژه ناموفق بود در طی سالهای بعد، افراد مختلف بر روی ایده توربین گاز فعالیت کردند، بهطوریکه شرکت جنرال الکتریک آمریکا که امروزه بزرگترین تولیدکنندهٔ توربین گاز در جهان است، در سال 1980 بخش توربین گاز خود را راهاندازی کرد. با این وجود، نخستین توربین گازی برای تولید انرژی برق، در سال 1939 میلادی و در شرکت براون، باوری & سی در سوئیس ساخته شد که ظرفیت آن ۴ مگاوات بود.
امروزه شرکتهای جهانی سازنده توربین گاز در جهان عبارتند از:
در حال گردش با دور زیاد، هوای محیط را مکیده و فشار آن را به چندین برابر فشار محیط (حدود 10 برابر) میرساند. ضمن این که نسبتاً درجه حرارت آن نیز زیاد میشود. هوای فشرده شده از کمپرسور خارج و به درون محفظه یا محفظههای احتراق هدایت میشود.
در داخل محفظه احتراق شعله دائمی برقرار است و سوخت (گاز، گازوئیل و یا بعضاً مازوت) نیز با فشار مناسبی به درون آن پاشیده میشود. سوخت به همراه هوای فشرده در مجاورت شعله، آتش گرفته و گاز داغی که دمای آن به 1800 درجه سانتیگراد میرسد، با حجم زیاد تولید میشود. گاز حاصل که نتیجه یک احتراق کامل بدون تولید دوده است، به سبب محدودیتهای فنی مستقیماً قابل ارسال به توربین نیست و باید خنک شود. این کار توسط هوای اضافه ورودی به اتاق احتراق، از طریق کمپرسور، انجام میگیرد.
گاز داغ مناسب از نظر درجه حرارت، وارد توربین شده و بخش اعظم انرژی خود را به صورت انرژی مکانیکی دورانی، به توربین منتقل میکند و خود از طریق اگزوز خارج میشود. حدود دو سوم انرژی دورانی حاصل از توربین به گرداندن کمپرسور و یک سوم آن برای گردش ژنراتور صرف میشود. ژنراتوری که یا به صورت مستقیم و یا از طریق جعبه دنده با توربین هم محور و کوپل است، با میدان گردان خود در استاتور، جریان الکتریکی با ولتاژ از پیش طراحی شده تولید میکند. شکلهای ۲ و ۳ به ترتیب طرح حرارتی و طرح کلی توربین گاز را نشان میدهند.
یکی از زمینه هایی که سرو نیرو توس در آن فعالیت میکند ساخت توربین های گازی است.
همانطور که گفتیم، بخش زیادی از انرژی در توربین گاز از بین میرود. بنابراین، دلایلی چون خروج گاز با دمای زیاد، صرف حدود دو سوم توان توربین در کمپرسور و عدم امکان استفاده از سوخت جامد سبب میشود که توربین گاز بازده پایینی داشته باشد. از پارامترهای مؤثر بر بازده چرخه توربین گاز (چرخه برایتون) میتوان به نسبت فشار یا نسبت تراکم کمپرسور، دمای محیط، دمای احتراق و بازده کمپرسور اشاره کرد. بر همین اساس میتوان راههای زیر را برای افزایش بازده توربین گاز پیشنهاد داد:
منابع: