در روزهایی که بحث بر سر شرکت کردن یا نکردن در انتخابات گرم است، لازم دیدم دلایل خودم را برای تحریم انتخابات بیان کنم چراکه مباحثه بین دو سر رادیکال طیف(مدافعان مشارکت همیشگی و مدافعان تحریم همیشگی) است و رویکرد میانه مغفول مانده است.
بهبود خواهان که حامیان مشارکت در انتخابات اند، سه دلیل می آورند که ناموجه و مغالطه آمیز است و سعی می کنم در این نوشتار استدلال خود را در رد این دلایل شرح دهم.
ادعای مغالطه آمیز اول آنها این است که بدیل مشارکت، براندازی و انقلاب است. در حالی که رویکرد میانه ای بین مشارکت و براندازی وجود دارد که زیر عنوان گذارطلبی صورت بندی شده است.
مغالطه دیگر بهبود خواهان این است که برای اثبات معناداری شرکت در انتخابات تفاوت دولت خاتمی و احمدی‌نژاد را مثال می زنند. درحالی که شرایط دهه هفتاد با اکنون قابل مقایسه نیست.
مغالطه سوم آنان این است که هزینه مشارکت را صفر در نظر می گیرند. درحالی که اینطور نیست.
با این مقدمه به شرح این مغالطه ها می پردازم.
۱- پیشتر درباره گذارطلبی صحبت شده و این جریان که عمدتاً توسط آقایان تاج‌زاده و مدنی در زندان صورت بندی شده، مرزهای خود را با انقلاب خشن مشخص کرده است. گذار به ساختار جدید زمانی رخ می دهد که جامعه آنقدر به حکومت فشار وارد بیاورد که حکومت بقای خود را در خطر ببیند و تن به یک مصالحه پایدار با جامعه بدهد. در این مصالحه طرفین امتیازاتی می گیرند و امتیازاتی می بخشند اما کف منافع هر دو تأمین می شود.
مطالعه مبارزات دموکراسی خواهانه نشان می دهد این تنها راه رسیدن به نظم دموکراتیک پایدار است.
حکومت ها همواره برای اینکه تن به چنین معامله ای ندهند سعی می کنند با دادن امتیازات اندکی به برخی از جریان های مخالف اتحاد در صفوف مخالفان را بشکنند و بعد از گذر از بحران خلف وعده کنند.
بنابراین برای رسیدن به یک مصالحه پایدار باید امتیازاتی گرفت که بتوان از آنان دفاع کرد و جلوی خلف وعده را گرفت. اگر جامعه به قیمت اندکی خواسته‌های حکومت را اجرا کند و فشار را کم کند، طبیعتاً حکومت به وقتش همه توافق ها را بر هم خواهد زد.
بنابراین مشارکت در انتخابات زمانی موجه است که توافقی بین حکومت و جامعه شکل گرفته باشد که تخلف ناپذیر باشد. یعنی جامعه بتواند در صورت خلف وعده حکومت از خود واکنش درخور نشان دهد. در مورد این انتخابات و شخص آقای پزشکیان این مورد برقرار نیست.
آن امتیاز برگشت ناپذیر برای جامعه محدود شدن حوزه دخالت حکومت در زندگی شخصی و جمعی مردم است که نه حکومت چنین تضمینی داده و پزشکیان چنین چیزی را مطالبه کرده است.
۲- همه کسانی که سیاست ایران را پیگیری می کنند می دانند که نقش هیئت دولت در اداره کشور از سال ۷۲ تا به امروز به طور مستمر کاهش پیدا کرده است. اگر دولتی که خاتمی تحویل می گرفت ۲۵ درصد حاکمیت بود، امروز دولت چهاردهم در خوشبینانه ترین حالت ۱۰ درصد حاکمیت است. طبیعتاً اثر گذاری رای مردم و تفاوت بین دولت ها هم همین قدر محدود شده است. مقایسه دولت خاتمی با دولت احمدی‌نژاد و تعمیم آن به شرایط امروز مغالطه است. طبق آمارهای رسمی وضعیت اقتصادی کشور از زمستان ۹۹ تا به امروز روی یک روند ثابتی بوده و تغییر محسوسی نداشته است. یعنی چه دولت روحانی و چه دولت رئیسی تفاوت عملکرد چندانی نداشته اند چرا که اختیار چندانی نداشتند. بنابراین می توان همین وضعیت را هم برای دولت آینده متصور بود با هر رئیس جمهوری.
تغییر وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور صرفاً با تغییرات اساسی در راهبرد های کلان کشور میسر است. حکومت اکنون در وضعیتی است که در گوشه رینگ گرفتار شده و ناچار به گرفتن تصمیمات سخت است. اما تلاش می کند با افزایش مشارکت ظاهری در انتخابات از فشار درونی و بیرونی بکاهد و با فرار از گوشه رینگ زمان گرفتن آن تصمیمات سخت را به عقب بیندازد. عقل سلیم حکم می کند، به جای راضی شدن به ده درصد قدرت، بایستیم تا تصمیمات سخت گرفته شوند.
۳- هزینه مشارکت در انتخاباتی که دستاورد اندکی دارد صفر نیست. اگر تحریم سه انتخابات پیشین و جنبش مهسا حکومت را وادار کرده که اندکی فضا را باز کند، یعنی جامعه در این راهبرد خود دستاورد داشته و رها کردن این راهبرد قبل از کسب امتیازات قابل اتکا و برگشت ناپذیر ، به معنای هدر رفتن همه هزینه هایی است که پرداخت کرده. بنابراین هزینه این مشارکت و امتیاز مهمی که به حاکمیت داده می شود، باید با دستاوردهایش هم ارز باشند که در مورد انتخابات ۴۰۳ تا لحظه نگارش این متن، چنین شرطی برقرار نیست.
مختصر سخن اینکه صندوق رأی یک ابزار است و استفاده از این ابزار باید براساس مقایسه هزینه و فایده انجام شود. اگر حکومت از ما مشارکت بالا و آشتی را طلب می کند، باید هزینه آن را هم بپردازد. هزینه آن نه پزشکیان بلکه امثال تاج‌زاده و نرگس محمدی است.
