چه ربطی به حجاب دارد؟
هر از گاهی یکی از مسئولان آماری درباره فراوانی نوزادان متولد شده از مادر مجرد در کشورهای غربی می دهد و از این اعداد و ارقام نتیجه میگیرند که غرب در فساد و تباهی فرو رفته و این به خاطر نداشتن محدودیت های حجاب و رسانه و ... است. این آمارها معمولا از سمت رسانه های منتقد و بخش معترض جامعه به سخره گرفته میشوند و از آنها به سادگی عبور می شود. البته بخشی از این واکنش قابل فهم است چون این قدر مسئولان با اعداد نامانوساند و این قدر آمار و ارقام پرت و پلا اعلام کردند که دیگر کسی به اعداد آنها اعتمادی ندارد. اما از رسانه های منتقد انتظار میرود با دقت نظر بیشتر و با نگاهی فراتر از نگاه عامه مردم به این مسائل بپردازد. باری! طرح مکرر این آمارها از سوی تریبون های رسمی باعث شد خودم به سراغ منابع دست اول بروم و موضوع را بررسی کنم. نتیجه ای که از بررسی این آمارها بدست آوردم این بود که برخلاف نتیجه گیری مسئولان این موضوع هیچ ربطی به سیاست های محدود کننده ندارد. بلکه بر عکس نشان می دهد عوامل فرهنگی و اجتماعی نقش اصلی را بازی می کنند. در ادامه با ارائه این آمارها این نتیجه گیری را نشان خواهم داد اما پیش از شروع دو نکته را باید اشاره کنم.
اول اینکه نگارنده پژوهشگر این حوزه نیست و به عنوان یک شخص کنجکاو و با اطلاعات محدود این موضوع را بررسی می کند. دوم اینکه درباره تعداد موالید خارج از ازدواج بررسی های مختلفی از سوی نهادهای بین المللی انجام شده و اعداد و ارقام فراوانی از کشورهای مختلف وجود دارد درحالی که هیچ عددی در این زمینه در ایران وجود ندارد. سیاست گذاران کشور سال ها سیاست های مورد نظر خود را اجرا کردند، بدون اینکه یک عدد در توجیه و کارآمدی آن سیاست منتشر کنند. نبودن آمار در هر زمینه ای و عدم پایش نتایج سیاست ها در آن زمینه، خبر از این می دهد که اهداف واقعی سیاست گذار با اهداف اعلامی اش متفاوت است و عددها نمی توانند اهداف اعلامی را توجیه کنند.
با این مقدمه اکنون می توانیم نمودار زیر را بررسی کنیم. این نمودار توسط سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) تهیه شده و درصد تولد هایی را که مادران در زمان تولد در وضعیتی غیر از تأهل قرار داشتند نشان می دهد. بالاترین مقادیر مربوط به کشورهای امریکای لاتین(شیلی با 75 درصد) و بعد کشورهای اروپایی است. امریکا در جایی کمتر از میانگین کشورهای مورد بررسی گزارش قرار گرفته و در انتهای نمودار ترکیه، کره و ژاپن را می بینیم که با رقمی بین دو تا سه درصد قرار گرفته اند.
اولین نکته ای که در مورد این نمودار باید گفت این است که این آمار مربوط به مادرانی است که در زمان زایمان متاهل نبوده اند و افرادی را که پس از بارداری همسر خود را از دست داده باشند هم شامل می شود. نکته دوم اینکه در بسیاری از کشورهای اروپایی ثبت نکردن ازدواج امری رایج است و بسیاری از زوج ها علی رغم اینکه باهم زندگی میکنند و بچه دار می شوند اما ازدواجی را ثبت نمیکنند. بنابراین این همه این کودکان را نمیتوان به حساب روابط ناپایدار و یک شبه گذاشت.
اما تفاوت های فاحش بین کشورها که همگی از جمله کشورهای دارای آزادی های اجتماعی و جنسی هستند، نشان می دهد که تفاوت های فرهنگی نقش اساسی را در این زمینه بازی می کند. آمار بالای کشورهای امریکای لاتین به دلیل فرهنگ و هنجارهای حاکم بر آن جوامع است. اما طرف دیگر نمودار بسیار جالب تر است. آمار کشور ژاپن که یکی از فرهنگ های آزاد جنسی را دارد و صنعت سکس این کشور از بسیاری از کشورهای اروپایی گسترده تر است، از آمار کشور مسلمان ترکیه کمتر است. ترکیه هم آزادی های اجتماعی زیادی دارد اما فرهنگ غالب این کشور اسلامی است و پایبندی زیادی به شرع اسلامی وجود دارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت عوامل متعددی می توانند در این زمینه اثر گذار باشند و در عین حال میتوان نتیجه گرفت که اثر رسانه ها و شبکه های اجتماعی و نوع پوشش در مقابل سایر عوامل نقش کم رنگ تری دارند. جوانان ترکیه و ژاپن همانقدر در معرض شبکه های اجتماعی و رسانه های جهانی هستند که ایسلندی ها. پوششان هم اگر کمتر از اسکاندیناویایی ها نباشد بیشتر نیست. اما تفاوت موالید خارج از ازدواج بیش از 30 برابر است.
برای اینکه بتوان این عوامل را بهتر درک کرد به آمارهای وبسایت child trens درباره کشور امریکا مراجعه می کنیم. در نمودار شماره 2 درصد تولدها از مادران بالای 18 سال و غیر متاهل از کل تولدها نشان داده شده است. این نمودار داده ها را برای زنان سفید پوست، اسپانیایی تبار و سیاه پوست تفکیک کرده و برای هر دسته آمار را در دو سال 1990 و 2016 ارائه کرده است.
چیزی که در نگاه اول بیش از همه توجه را جلب می کند تفاوت فاحش بین تولدهای خارج از ازدواج بین زنان سفیدپوست و سیاه پوست است. افرادی که همه در یک کشور و تحت یک قانون زندگی می کنند اما تفاوت های احتمالا اجتماعی و اقتصادی باعث وضعیت کاملا متفاوت در آنها شده است. نکته دوم رشد دوبرابری این آمار در میان زنان سفید است درحالی که در بین سیاهان تفاوت اندکی بین سال 1990 و 2016 وجود دارد. این تفاوت ها زمانی معنادارتر می شود که بدانیم میانگین سن ازدواج در امریکا در این بازه زمانی بالاتر رفته و همچنین درصد تجرد بین سیاهان و اسپانیایی تبارها به دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی بالاتر است. برای تحلیل افزایش تولدهای خارج از ازدواج در طول سه دهه اخیر امریکا باید داده های بیشتری داشت تا بتوان به نتایج معتبر تری رسید.
نمودار شماره 3 اثر شرایط اجتماعی را بیشتر برای ما روشن می کند. اگر مادران مجرد را بر اساس میزان تحصیلات دسته بندی کنیم، اثر شرایط اجتماعی و اقتصادی روشنتر می شود. میزان تولدهای خارج از ازدواج مادرانی که دبیرستان خود را تمام نکرده اند 62 درصد و در بین کسانی که تحصیلات دانشگاهی دارند تنها 10 درصد است. این اعداد به خوبی اثر وضعیت اجتماعی افرادی را که خارج از ازدواج صاحب فرزند می شوند نشان میدهد. داشتن تحصیلات دانشگاهی در امریکا نشانه ای از داشتن وضعیت اقتصادی و خانوادگی مناسب است و البته همین تحصیلات در جایگاه اجتماعی و درآمد فرد هم نقش مهمی دارد. بنابراین فقر اقتصادی و فرهنگی دست کم در امریکا یک پارامتر بسیار تعیین کننده در این موضوع است. البته همین اعداد شکاف عمیق نژادی را هم در این کشور نشان می دهد.
اگر بخواهیم جمع بندی کنیم بر اساس همین داده ها می توانیم بگوییم که فرهنگ و هنجارهای جنسی رایج در یک جامعه نقش اصلی را بازی میکنند و در مرتبه بعدی میزان فقر اقتصادی-فرهنگی است. ما در مورد ایران داده ای نداریم و پژوهشگرانی که در این حوزه ها کار می کردند مانند سعید مدنی اکنون در زندان اند اما دست کم می توان گفت ارائه این گونه اعداد و ارقام از کشورهای دیگر سیاست های داخلی را توجیه نمی کنند. با همین آمارها هم نمی توان نتیجه گرفت که غربی ها در حال نابودی اند.
ناتوانی سیاست گذار در ارائه آمارهای توجیه کننده سیاست های اجرایی و اصرار سیاست گذار بر اجرای آنها نشان می دهد که اهداف او از اجرای چنان سیاست هایی رسیدن به چنین نتایجی نیست. تناقض در سیاست ها هم خود دم خروس است. از طرفی مدعی می شوند که بی حجابی خانواده ها را متزلزل می کند و دو گیگ اینترنت جوانان را از راه به در می برد اما در همین حال ترویج ازدواج موقت به شکلی سازمان یافته انجام می شود و زمینه های قانونی آن فراهم است. حکومت هرگز مشکلی با زنان تن فروش نداشته و هیچ طرحی جهت توانمندسازی و حمایت از آنها برای خروج آنها از بازار تن فروشی اجرا نکرده و نمیکند و حتی برای افزایش جمعیت توزیع لوازم پیشگیری را محدود میکنند. شاید صادق ترین مسئول کشور همان بود که حجاب را خاکریز اول نظام معرفی کرد. خاکریزی که قرار است موج اعتراضات را از خاکریزهای مطالبات اقتصادی و سیاسی دور نگه دارد.
