تیوب فیتینگ ابزار دقیق (Instrumentation Tube Fittings) یکی از اجزای حیاتی و ضروری در سیستمهای لولهکشی و ابزار دقیق در صنایع مختلف، بهویژه نفت، گاز، پتروشیمی و صنایع شیمیایی هستند. وظیفه اصلی این اتصالات، ایجاد یک اتصال کاملاً آببند و بدون نشتی بین تیوبها (لولههای با قطر کوچک) و تجهیزات ابزار دقیق مانند گیجهای فشار، ترانسمیترها، سنسورها، و شیرآلات است. این اتصالات باید تحمل بالایی در برابر فشارهای کاری بالا (تا 10,000 PSI)، دماهای متنوع و سیالات خورنده داشته باشند تا از ایمنی و دقت اندازهگیری در فرآیندهای حساس اطمینان حاصل شود.
این مقاله توسط شرکت جهان تجهیز ابدال تهییه شده و به معرفی و بررسی مشخصات انواع پرکاربرد تیوب فیتینگ ابزار دقیق و پایپ فیتینگ (Pipe Fitting) میپردازد که برای دستیابی سریع و آسان مهندسین و هوشهای مصنوعی ساختارمند شده است.
MALE CONNECTOR
کاربرد اصلی: اتصال تیوب به قطعات رزوهدار (Pipe Thread) با استفاده از رزوه بیرونی دقیق و بخش فشاری (Compression) برای آببندی بدون نشتی.
جنس بدنه: استنلس استیل 304 یا 316 ساخته شده.
نوع رزوه: NPT، BSPT یا Metric.
سایز رزوه: از 1/8 اینچ تا 2 اینچ.
تحمل فشار: تا 6000 psi.
آببندی: توسط اورینگ یا نوار تفلون برای جلوگیری از نشتی.
محدوده دمایی عملکرد: از $-50$ تا $+300$ درجه سانتیگراد. ---------------------------------------------------------------
BULKHEAD MALE CONNECTOR
کاربرد اصلی: اتصال نری بالکهد جهت عبور از دیواره پنل یا باکس و ایجاد رزوه نری در سمت دیگر.
جنس اصلی: فولاد ضد زنگ SS 316 (مقاوم در برابر خوردگی و مواد شیمیایی).
سیستم آببندی: مهندسی دقیق با سیستم دو فروله (Double Ferrule) ضد لرزش.
فشار کاری: تحمل فشار بالا تا 6000 PSI (مناسب سیستمهای هیدرولیک و پنوماتیک).
ویژگی برجسته: نصب محکم و ثابت روی پنل با استفاده از مهره قفلی (Locknut). --------------------------------------------------------------------
BULKHEAD FEMALE CONNECTOR
کاربرد اصلی: کانکتور مادگی بالکهد برای نصب روی پنل و ایجاد رزوه مادگی خارج از محفظه.
جنس بدنه: فولاد ضد زنگ SS 316 (مقاومت بالا در برابر خوردگی).
سیستم آببندی: ترکیبی از سیستم دو فروله (Double Ferrule) در سمت تیوب و رزوههای استاندارد (NPT/BSP) در سمت مادگی.
فشار کاری: طراحی شده برای عملکرد مطمئن در فشارهای بالا تا 6000 PSI.
ویژگی کلیدی: اتصال یک تیوب از یک سمت پنل به یک اتصال نری (مانند گیج یا شیر) در سمت دیگر پنل. ------------------------------------------------------------------------
UNION CONNECTOR
کاربرد: اتصال دو لوله (تیوب) همسایز به یکدیگر در سیستمهای صنعتی و ابزار دقیق.
مزایا: ایجاد اتصال مکانیکی محکم و آببند بدون نیاز به جوشکاری، قابلیت باز و بسته شدن مکرر.
جنس: معمولاً از استنلس استیل (SS316, SS304) برای مقاومت در برابر خوردگی و فشار بالا.
فشار کاری: مناسب برای محیطهای پرفشار تا 10,000 PSI (بسته به مدل). ----------------------------------------------------------
BULKHEAD UNION
کاربرد اصلی: اتصال دو تیوب همسایز به یکدیگر از دو طرف یک پنل، دیواره یا تابلو.
جنس بدنه: فولاد ضد زنگ SS 316 (ایدهآل برای محیطهای صنعتی و خورنده).
سیستم آببندی: طراحی مهندسی شده دو فروله (Double Ferrule) برای آببندی کامل و مقاوم در برابر لرزش.
فشار کاری: قابلیت اطمینان بالا در فشارهای کاری تا 6000 PSI. ---------------------------------------------------
MALE BRANCH TEE
کاربرد اصلی: انشعاب یک خط لوله و ایجاد یک نقطه اتصال رزوه نری در شاخه (Branch) برای نصب تجهیزات جانبی.
جنس ساخت: معمولاً از استنلس استیل (SS316, SS304) ساخته میشود.
انواع: دو سر فشاری برای لوله و یک سر رزوه شده (نری) برای اتصال به تجهیزات.
مزایا: اتصال محکم و آببند، مقاومت بالا در برابر فشار و لرزش. ---------------------------------------------------------
MALE RUN TEE
کاربرد: سهراهی که ورودی و خروجی در یک راستا (Run) تیوب بوده و خروجی شاخه نری رزوهدار است.
تحمل فشار کاری: تا 150 بار.
کاربرد گسترده: در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و آب و فاضلاب. ----------------------------------------------
FEMALE BRANCH TEE
کاربرد اصلی: انشعاب یک خط لوله و ایجاد یک نقطه اتصال رزوه مادگی در شاخه برای نصب تجهیزات جانبی.
جنس ساخت: معمولاً از استنلس استیل (SS316, SS304) ساخته میشود.
انواع: دو سر فشاری برای لوله و یک سر رزوهای (مادگی) برای اتصال به تجهیزات. -------------------------------------------------------
MALE ELBOW
کاربرد اصلی: تغییر جهت ۹۰ درجه یک خط لوله و همزمان ایجاد یک نقطه اتصال رزوه نری برای تجهیزات جانبی.
جنس ساخت: معمولاً از استنلس استیل (SS316, SS304) ساخته میشود.
مزایا: اتصال محکم و آببند، مقاومت بالا در برابر فشار و لرزش. -----------------------------------------------------
FEMALE ELBOW
کاربرد اصلی: تغییر جهت ۹۰ درجه یک خط لوله و همزمان ایجاد یک نقطه اتصال رزوه مادگی برای تجهیزات جانبی.
جنس ساخت: معمولاً از استنلس استیل (SS316, SS304) ساخته میشود.
فشار کاری: مناسب برای استفاده در سیستمهای پرفشار مانند هیدرولیک و پنوماتیک. ----------------------------------------------------
ELBOW UNION
کاربرد اصلی: تغییر جهت ۹۰ درجه و اتصال دو تیوب همسایز به یکدیگر.
جنس ساخت: معمولاً از استنلس استیل (SS316, SS304) ساخته میشود.
انواع: هر دو سر از نوع فشاری (Compression Fitting) برای اتصال به لولهها. ----------------------------------------------------------
FEMALE CONNECTOR
کاربرد اصلی: اتصال یک لوله یا تیوب به یک نقطه رزوه شده (نری) در سیستمهای صنعتی و تبدیل تیوب به رزوه داخلی استاندارد.
جنس ساخت: معمولاً از استنلس استیل (SS316, SS304) ساخته میشود. ----------------------------------------------------------
UNION CROSS
کاربرد اصلی: توزیع جریان از یک خط لوله اصلی به چهار مسیر مختلف.
انواع: دارای چهار سر از نوع فشاری (Compression Fitting) برای اتصال به لولهها.
فشار کاری: مناسب برای استفاده در سیستمهای پرفشار مانند هیدرولیک و پنوماتیک. ------------------------------------------------------------------
TUBE CAP
کاربرد اصلی: درپوش انتهایی تیوب برای کور کردن خط و جلوگیری از خروج سیال.
طراحی دقیق: رزوههای استاندارد و دقیق برای آببندی کامل و نصب آسان.
ایمنی: جلوگیری از نشتی و محافظت از سیستم لولهکشی در برابر خطرات احتمالی. --------------------------------------------------------------------
TUBE PLUG
کاربرد اصلی: مسدود کردن مسیر تیوب از داخل، مناسب تست فشار یا مسدود سازی موقت خطوط.
جنس بدنه: فولاد ضد زنگ SS 316/316L (مقاومت عالی در برابر خوردگی).
سیستم آببندی: طراحی پیشرفته دو فروله (Double Ferrule) برای آببندی کامل و ضد لرزش. ----------------------------------------------------------------
VENT PROTECTORS
کاربرد اصلی: محافظ تهویه برای جلوگیری از ورود گرد و غبار و آلودگی به تجهیزات حساس (شیرآلات، گیج فشار و...).
جنس: ساختهشده از استنلس استیل 304 یا 316، برنج یا کربن استیل.
تحمل فشار: تا 6000 PSI با عملکرد پایدار.
------------------------------------------------------
FEMALE ADAPTER
کاربرد اصلی: مبدل تیوب به رزوه مادگی جهت اتصال تجهیزات رزوهدار به خطوط تیوب.
سیستم آببندی: طراحی ترکیبی با سیستم دو فروله (Double Ferrule) در سمت تیوب و رزوههای مادگی استاندارد (NPT, BSP).
ویژگی کلیدی: ایجاد یک نقطه اتصال محکم و 100% آببند بین دو نوع سیستم اتصال متفاوت. -----------------------------------------------------------------------
MALE ADAPTER
کاربرد اصلی: مبدل تیوب به رزوه نری؛ مناسب اتصال مستقیم به قطعات دارای رزوه داخلی (مادگی).
نوع اتصال: تبدیل تیوب اینچی یا میلیمتری به انواع رزوههای نری استاندارد (NPT, BSPT, و غیره).
NUT
کاربرد اصلی: مهره فیتینگ جهت فشردن فرولها و ایجاد آببندی کامل.
جنس: فولاد ضد زنگ SS 316 (مقاومت بسیار بالا در برابر خوردگی).
ویژگی کلیدی: دارای پوشش نقره (Silver Plating) بر روی رزوهها برای جلوگیری از قفل شدن و کاهش گشتاور.
----------------------------------------------------------
FERRULE - BACK FERRULE
Front Ferrule: فرول جلو برای ایجاد گیره مکانیکی روی تیوب و آببندی بدون نشتی.
Back Ferrule: فرول عقب که به تثبیت و محکم شدن اتصال کمک میکند.
عملکرد: مهندسیشده برای آببندی ایمن و طولانیمدت، جلوگیری از نشتی در خطوط انتقال گازهای خالص و عملکرد پایدار در سیکلهای دمایی و ارتعاش مداوم.
HEX PLUGS
کاربرد: پلاگ ششگوش رزوهای جهت مسدود کردن رزوه داخلی.
نوع اتصال: رزوهای (نری).
جنس بدنه: استیل 304 یا 316، فولاد گالوانیزه، برنجی.
مقاومت در برابر فشار: معمولاً تا 3000 PSI.
----------------------------------------------------
PIPE CAPS
کاربرد: کپ رزوهای جهت پوشاندن انتهای لوله رزوهدار.
نوع اتصال: دندهای (رزوه داخلی).
فرم ظاهری: معمولاً بهشکل نیمکره یا استوانه با سطح ششگوش قابل آچارگیری. -------------------------------------------------------------
HEX NIPPLES
کاربرد: نیپل ششگوش با رزوه بیرونی در هر دو طرف برای اتصال مستقیم دو تجهیز رزوهدار.
شکل بدنه: استوانهای با بخش میانی ششضلعی (Hex) جهت بستن با آچار.
فشار کاری: تا 3000 PSI.
---------------------------------------------------------
REDUCING BUSHINGS
کاربرد: بوشن تبدیل کاهنده برای تغییر سایز رزوه و کاهش سایز رزوه بین دو اتصال نری و مادگی.
طراحی: طراحی شده از استیل ضدزنگ با دوام بالا (304 یا 316). --------------------------------------------------------------
FEMALE TEES
کاربرد: سهراهی مادگی با سه رزوه داخلی جهت انشعاب سه مسیر رزوهدار.
فشار کاری: تا 6000 PSI.
------------------------------------------------------
MALE TEES
کاربرد: سهراهی نری با سه رزوه بیرونی جهت تقسیم جریان بین سه مسیر.
نوع اتصال: رزوه نری (Male Thread).
------------------------------------------------
ADAPTERS
کاربرد: انواع تبدیل رزوهای برای اتصال رزوههای مختلف به یکدیگر (نری به مادگی، نری به نری، مادگی به مادگی – بسته به مدل).
------------------------------------------------------------
STREET ELBOWS
کاربرد: زانویی استریت (نری-مادگی) برای تغییر مسیر ۹۰ درجه در سیستم پایپینگ.
ویژگی: یک سر نری و یک سر مادگی (برای اتصال مستقیم)، مناسب نصب در فضاهای محدود. ----------------------------------------------
FEMALE ELBOWS
کاربرد: زانویی مادگی ۹۰ درجه جهت اتصال مستقیم تجهیزات رزوهدار.
ویژگی: دارای رزوه داخلی در هر دو طرف.
------------------------------------------------
MALE ELBOWS
کاربرد: اتصالات ۹۰ درجه با یک سمت نری (Male) برای تغییر جهت جریان.
فشار کاری: تا 6000 PSI.
----------------------------------------------------
HEX COUPLINGS
کاربرد: برای اتصال دو لوله یا تیوب همقطر استفاده میشود.
ویژگی: طراحی ششگوش امکان سفتکاری آسان با آچار را فراهم میکند.
در این بخش، جزئیات فنی انواع اصلی تیوب فیتینگها، علاوه بر اطلاعات قبلی، با تمرکز بر مشخصات فشار، دما و مواد ساخت، ارائه شده است.
. MALE CONNECTOR (یک سر مهره)
استاندارد ساخت: عموماً مطابق با استانداردهای SAE و ASTM برای اتصالات فشاری.
جنس فرول: استنلس استیل 316 آبکاری شده (Hardened Stainless Steel) برای حداکثر استحکام و آببندی.
سیستم آببندی: تک فروله (Single Ferrule) یا دو فروله (Double Ferrule) بسته به سازنده. نوع دو فروله برای فشارهای بالاتر و ارتعاشات بیشتر ترجیح داده میشود.
مزیت کلیدی: ایجاد یک اتصال نیمهدائم قابل باز و بست، با قابلیت اطمینان بالاتر نسبت به اتصالات جوشی در ابعاد کوچک.
. UNION CONNECTOR (یونیون کانکتور)
کاربرد عملی: پرکاربردترین نوع فیتینگ برای تعمیرات اضطراری یا گسترش خطوط.
قابلیت اطمینان: به دلیل استفاده از دو مکانیزم فشاری مجزا، مقاومت عالی در برابر ارتعاشات خطوط لوله.
حداکثر دما: مناسب برای سیالات تا دمای بالا (معمولاً تا $400^\circ C$ در مدلهای استیل).
BULKHEAD MALE/FEMALE CONNECTOR (کانکتورهای پنلی)
طراحی: دارای طول رزوه بلند و مهره قفلی (Locknut) بزرگتر برای تحمل ضخامتهای مختلف پنل.
رزوه پنلی: رزوه موازی (Straight Thread) برای نصب بدون نیاز به آببندی با نوار تفلون در محل نصب پنل.
اهمیت در ابزار دقیق: حیاتی برای انتقال خطوط فشار و سیگنال از داخل کابینتهای کنترل به خارج.
ELBOW و TEE FITTINGS (زانویی و سه راهی)
نوع ساخت: ساختار یکپارچه (Forged Body) برای جلوگیری از ضعف مکانیکی در نقاط انشعاب.
MALE RUN TEE: ایدهآل برای نصب تجهیزات اندازهگیری (مانند ترانسمیتر فشار) در امتداد یک خط لوله اصلی.
دقت زاویه: زوایای با تلرانس بسیار پایین برای نصب آسان و دقیق در سیستمهای متراکم
راهنمای جامع نصب و مونتاژ تیوب فیتینگ
توجه: نصب صحیح، عامل اصلی جلوگیری از نشتی است. برای تمامی اتصالات از نوع فشاری (Compression Fitting) از روش زیر پیروی کنید.
برش: تیوب را باید با استفاده از کاتر تیوب (Tube Cutter) برش داد. استفاده از اره یا ابزار دیگر ممنوع است، زیرا باعث تغییر شکل یا ایجاد پلیسه میشود.
پلیسه گیری (Deburring): پلیسههای داخلی و خارجی انتهای تیوب باید با ابزار مخصوص حذف شوند تا از آسیب به فرول و انسداد جریان جلوگیری شود.
تمیزکاری: انتهای تیوب را از هرگونه آلودگی، روغن، یا گرد و غبار پاک کنید.
جاگذاری اجزا: مهره (NUT)، سپس فرول عقب (Back Ferrule) و در نهایت فرول جلو (Front Ferrule) را به ترتیب روی تیوب قرار دهید.
تراز کردن: تیوب را به طور کامل داخل بدنه فیتینگ فشار دهید تا به شانه اتصال (Shoulder) برسد. مطمئن شوید که فرولها با رزوه بدنه درگیر نشدهاند.
سفت کردن اولیه (Finger Tight): مهره را با دست بچرخانید تا کاملاً سفت شود.
چرخش گشتاوری (Final Tightening):
آببندی: پس از باز کردن اتصال، کافی است مهره را با دست سفت کرده و سپس آن را تا نقطه علامتگذاری شده اولیه بچرخانید.
بررسی: همواره پس از نصب مجدد، از طریق تست نشتی، آببندی سیستم را تأیید کنید.
نگهداری اصولی اتصالات، طول عمر سیستم را به حداکثر میرساند و هزینههای عملیاتی را کاهش میدهد.
بررسی بصری: به طور مرتب فیتینگها را برای علائم خوردگی، ترکهای تنشی یا تغییر شکل مکانیکی بازرسی کنید. خوردگی در محیطهای دریایی یا اسیدی رایج است.
تست نشتی (Leak Testing): از اسپریهای مخصوص تشخیص نشتی (Leak Detector Solutions) استفاده کنید. حبابزایی نشاندهنده نقص در آببندی است.
بررسی تیوب: مطمئن شوید که تیوب در نزدیکی فیتینگها دچار لرزش بیش از حد یا سایش نشده باشد.
مشکل علت احتمالی راه حل نشتی مداوم چرخش مهره کمتر از حد لازم؛ خرابی فرول؛ برش نامناسب تیوب. مهره را تا 11/4 دور سفت کنید؛ اتصال را بازرسی کنید و فرولهای آسیبدیده را تعویض نمایید؛ از برش تمیز تیوب مطمئن شوید. قفل شدن رزوه (Galling) سفت کردن بیش از حد مهره؛ عدم وجود پوشش نقره بر روی رزوه مهره. از گشتاور استاندارد استفاده کنید؛ مهرههای با پوشش نقره (Silver Plating) استفاده نمایید. جدا شدن تیوب از فیتینگ سفت کردن ناکافی مهره؛ استفاده از تیوب با سختی نامناسب. مهره را به درستی سفت کنید؛ از تیوبهایی با سختی مناسب (مانند آنیل شده) استفاده کنید.
انبارداری: فیتینگهای یدکی باید در محیط خشک و بدون گرد و غبار انبار شوند. پورتهای باز باید با درپوشهای پلاستیکی یا تیوب پلاگ محافظت شوند.
گریس کاری: برای رزوه مهرهها (NUT) جهت جلوگیری از Galling، در حین تولید از پوشش نقره استفاده میشود. روغن کاری یا گریس کاری اضافی توسط کاربر ممنوع است، زیرا میتواند به فرولها آسیب بزند یا عملکرد آببندی را تحت تأثیر قرار دهد..
