در نظام حقوقی پیچیده ایران، انتخاب وکیل مناسب برای پیگیری دعاوی و امور حقوقی، تصمیمی حیاتی است که میتواند تأثیر بهسزایی بر نتیجه پرونده شما داشته باشد. یکی از جنبههای مهم در این انتخاب، شناخت تفاوت و شباهت اساسی وکیل پایه یک و وکیل پایه دو دادگستری است.
عنوان “وکیل” در لغت به معنی نماینده، مباشر، مأمور یا نایب است که کاری به او واگذار میشود. وکیل دادگستری شخصی است که پس از گذراندن آزمونهای مشخص و آموزشهای متنوع، مجوز یا پروانه وکالت را دریافت میکند تا از لحاظ حقوقی جانشین فرد اصیل (موکل) شود و وظایفی را طبق عقد وکالت به اتمام برساند.
پروانه وکالت دادگستری، طبق قوانین موجود از جمله قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵، لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب ۱۳۳۳ و قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری مصوب ۱۳۷۶، به دارنده آن اجازه میدهد تا در امور حقوقی و قضایی فعالیت کند.
این پروانه با دو عنوان متفاوت “وکیل پایه یک دادگستری” و “وکیل پایه دو دادگستری” اعطا میشود. اگرچه هر دو پروانه، مجوز قانونی برای انجام فعالیتهای حقوقی هستند، اما تفاوتها و شباهتهای معناداری بین این دو پایه وجود دارد که در ادامه به تفصیل به آنها میپردازیم. درک این تفاوتها برای موکلین ضروری است تا وکیلی را انتخاب کنند که متناسب با نوع، پیچیدگی و اهمیت پرونده آنها، بیشترین صلاحیت و تجربه را داشته باشد.
آیا وکیل پایه یک و وکیل پایه دو هر دو در کانون وکلای دادگستری فعالیت میکنند؟
مسیر دریافت پروانه وکالت و در نتیجه، عنوان “وکیل پایه یک” یا “وکیل پایه دو” میتواند از دو مرجع اصلی آغاز شود:
کانون وکلای دادگستری: افرادی که در آزمون کانون وکلا موفق میشوند، ابتدا به عنوان کارآموز وکالت پذیرفته میشوند. این کارآموزان دوره کارآموزی خود را طی کرده و پس از موفقیت در آزمون اختبار، به وکیل پایه یک دادگستری تبدیل میشوند. لازم به ذکر است که از سال ۱۳۸۸ به بعد، عنوان رسمی “وکیل پایه دو” در نظام حقوقی کانون وکلا با “کارآموز وکالت” جایگزین شده است، اما این اصطلاح همچنان در میان عموم و برخی فعالان حقوقی رایج است.
مرکز وکلای قوه قضائیه (مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان رسمی قوه قضائیه): افرادی که در آزمون ورودی این مرکز پذیرفته میشوند، ابتدا کارآموز خواهند بود. پس از دوره کارآموزی، به وکیل پایه دو ارتقا مییابند و بعد از گذراندن مدت معینی (معمولاً حداقل دو یا سه سال سابقه وکالت پایه دو) و کسب نمره قبولی در آزمون بعدی، به وکیل پایه یک دادگستری میرسند.
در نتیجه، وکلای پایه یک میتوانند از هر دو مرجع صادرکننده پروانه باشند. اما عنوان “وکیل پایه دو” بیشتر در چارچوب مرکز وکلای قوه قضائیه یا برای اشاره به کارآموزان وکالت کانون استفاده میشود.
وکیل پایه یک دادگستری کیست و چه ویژگیهایی دارد؟
وکیل پایه یک دادگستری فردی است که بالاترین سطح صلاحیت و اختیارات را در حرفه وکالت داراست. این وکلا پس از گذراندن مراحل سخت و طولانی آموزشی و عملی به این درجه نائل میشوند.
مسیر تبدیل شدن به وکیل پایه یک (بهطور کلی از هر دو مرجع):
تحصیلات: حداقل دارای مدرک کارشناسی یا بالاتر در رشته حقوق، فقه و مبانی حقوق اسلامی یا معادل حوزوی آن.
آزمون ورودی: قبولی در آزمون ورودی وکالت که هر ساله برگزار میشود. این آزمونها معمولاً دشوار و رقابتی هستند و نیاز به مطالعه عمیق در دروس حقوقی دارند.
دوره کارآموزی: گذراندن یک دوره کارآموزی (آموزش عملی). این دوره برای کانون وکلا معمولاً ۱۸ ماه یا ۲ سال است. در این دوره، کارآموزان زیر نظر یک وکیل سرپرست باسابقه فعالیت میکنند و تکالیف متعددی از جمله حضور در جلسات دادگاه، تهیه گزارش، نگارش لوایح و دادخواستها و شرکت در کارگاههای آموزشی را انجام میدهند.
آزمون اختبار: پس از اتمام موفقیتآمیز دوره کارآموزی، باید در آزمون کتبی و شفاهی اختبار نمره قبولی کسب کنند. این آزمون صلاحیتهای علمی و عملی کارآموز را ارزیابی میکند.
مراسم تحلیف: در نهایت، با شرکت در مراسم تحلیف و ادای سوگند، پروانه “وکیل پایه یک دادگستری” به فرد اعطا میشود.
میتوانید مقاله اشتباهات رایج وکلا در محتوای سایت و راهحلهای حرفهای را هم مطالعه کنید
وظایف و اختیارات وکیل پایه یک:
الف) صلاحیت و حوزه فعالیت:
بدون محدودیت: وکیل پایه یک میتواند در تمامی محاکم قضایی، اعم از دادگاههای بدوی، تجدیدنظر، دیوان عالی کشور، و دیوان عدالت اداری، بدون هیچ محدودیتی در انواع دعاوی حقوقی، کیفری، خانواده، تجاری و اداری فعالیت کند. این شامل پروندههای پیچیده و کلان نیز میشود.
مشاوره تخصصی: قادر به ارائه مشاورههای حقوقی تخصصی در امور پیچیده و حساس است.
ب) وظایف حرفهای: وکیل پایه یک دادگستری وظایف متعددی دارد که بر اساس آییننامه اجرایی لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری و سایر قوانین تعیین شدهاند:
تلاش برای صلح و سازش: اهتمام به صلح و سازش پیش از طرح دعوا و در تمامی مراحل رسیدگی.
تنظیم قرارداد شفاف: تنظیم دقیق و کامل وکالتنامه و قرارداد مالی با موکل، شامل تاریخ و مبلغ دقیق حقالوکاله، و تسلیم یک نسخه از آن به موکل.
صدور رسید: دادن رسید به موکل در قبال دریافت اسناد و وجوه.
اقدامات پس از قبول وکالت: ارائه مشاوره حقوقی، تنظیم دادخواست، شکوائیه و لوایح، همکاری در مراجع قضایی، دولتی و غیردولتی، و انجام وظیفه وکالتی با جدیت و دفاع از حقوق موکل.
حفظ محرمانگی: روابط کاری وکیل با موکل و مشاورههای او محرمانه است، مگر در مواردی که قانون به گونهای دیگر مقرر کرده باشد.
رعایت کرامت: در برخورد با وکلای دادگستری، مقامات قضایی، کارکنان اداری و ضابطان موظفند ضمن حفظ کرامت آنان، بر مبنای اصول اخلاقی، شرعی، قانونی و حقوق شهروندی رفتار کنند.
استقلال در دفاع: وکیل در مقام دفاع، استقلال دارد و هیچ مرجعی نمیتواند این استقلال را نقض کند. او حق دارد آزادانه از موکل خود دفاع کند.
دسترسی به اسناد: وکیل حق دارد با رعایت مقررات قانونی، به اسناد و مدارکی که برای دفاع از موکل لازم است، دسترسی داشته باشد.
تودیع پروانه: وکلا در صورت اشتغال رسمی در مشاغل دولتی، نظامی، انتظامی و غیره، مکلفند پروانه خود را به کانون تودیع کنند.
شرکت در دورههای آموزشی: شرکت در برنامههای آموزشی و علمی که توسط کانون برای ارتقای علمی و عملی وکلا برگزار میشود.
حضور در مراجع قضایی: حضور وکیل در مرجع قضایی در مواردی که حسب قانون الزامی است، یا اعلام عذر موجه و ارسال لایحه در سایر موارد به نحوی که رسیدگی به تأخیر نیفتد .
پاسخ به شکایات انتظامی: پاسخ به شکایات و اعلامات انتظامی در مواعد تعیین شده در دادسرا و دادگاه انتظامی .
پوشش مناسب: پوشش وکلا در مراجع قضایی و دولتی و محل کار باید مناسب با شأن وکیل، منزلت وکالت و با رعایت موازین شرعی و قانونی باشد.
