صفت فاعلی یکی از انواع صفت‌های بیانی است که به عنوان وابسته پسین اسم شناخته می‌شود. معمولا بعد از اسم قرار می‌گیرد و با کسره به آن متصل می‌شود. این صفت مشخصات و خصوصیات اسم را از جمله «رنگ»«شکل»، «قد»، «حجم»، «مزه»، «اندازه»، «وضع»، «ارزش»، «مقدار»، «فاعلیت»، «مفعولیت» و «نسب» نشان می‌دهند.
صفت فاعلی از جمله صفت‌های بیانی است که حاوی معنای فاعلیت است و به کننده کار یا دارنده معنا اشاره می‌کند یا این که نشان می‌دهد که موصوف (اسم) عملی را انجام داده است. صفت فاعلی همیشه از صفت‌های ترکیبی است و دارای یکی از ساختارهای مشتق، مشتق-مرکب یا مرکب است.
صفت فاعلی با استفاده از بن مضارع و یکی از پسوندها یا پیشوندهای «کار، گر، گار، نده، ار، ان و …» ساخته می‌شود. این ساختار معروف‌ترین و پرکاربردترین ساختار صفت فاعلی است. اما بن مضارع تنها ساختار ممکن برای صفت فاعلی نیست. در برخی موارد، بن ماضی، اسم ذات، صفت، قید یا فعل امر و … هم می‌توانند با پسوندها همراه شوند و صفت فاعلی تشکیل دهند. این دسته از صفت‌های فاعلی را صفت‌های فاعلی مشتق می‌نامند.
در زیر، نمونه‌هایی از ترکیب‌های مختلف برای صفت فاعلی را به صورت اینوگرافیک آورده ایم:
نکته: بعضی از لغات با افزودن نده به بن مضارع تشکیل می‌شوند که در این حالت، معنای مبالغه را نشان می‌دهند و گاهی به عنوان صفت شغلی هم شناخته می‌شوند (از لحاظ معنایی)، مثل؛ شنونده یا خواننده و گاهی هم معنای پایداری را می‌رسانند، مثل:
شرکت کننده، بخشنده.
نکته: وقتی بن مضارع با اسم یا صفت و سایر پسوندها ترکیب می‌شود، یک نوع صفت فاعلی مرکب مرخّم ایجاد می‌شود که برخی آن را صفت فاعلی مرکب مختصر با علامت نده می‌دانند (این ترکیب گاهی مفهوم صفت مفعولی هم دارد) مثل سخنگوی که اصل آن سخن‌گوینده بوده است.
نکته: صفاتی که با یکی از چهار پسوند «ار، گار، گر، کار» ساخته می‌شوند چه با بن مضارع ترکیب شوند چه با دیگر کلمات، به این دلیل که بر فراوانی و تکرار اتفاق فعل اشاره می‌کنند صیغه مبالغه هم خوانده می‌شوند.
همچنین میتوانید مقالات زیر را بخوانید:
نکات و اصول سئو با رعایت اصول نگارشی فارسی
در ادامه انواع با ساخت انواع صفت فاعلی آشنا می‌شوید.
در برابر صفت فاعلی مشتق، قرار می‌گیرد. این نوع صفت فاعلی از ترکیب چند کلمه ایجاد می‌شود. گاهی یکی از اجزای یک صفت فاعلی مشتق بوده و در این حالت، آن را صفت فاعلی مشتق-مرکب می‌نامند.
صفت‌های فاعلی مرکب را می‌توان از نظر ساختاری به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
در دستور زبان فارسی، صفت های فاعلی در جمله را در چهار حالت دسته بندی می کنند که میتوانید در جدول زیر ببینید.
نکته: در دستور زبان فارسی هنگامی که صفت فاعلی به همراه یکی از قید ها یا مفعول بیاید، آن را ترکیب کرده و صفت را حذف می‌کند که نتیجه آن می شود، صفت فاعلی مرخم.
صفت فاعلی یکی از ابزارهای زبانی است که نویسندگان و شاعران فارسی زبان از آن برای ایجاد تنوع، زیبایی، تأثیرگذاری و بیان مفاهیم پیچیده و دقیق استفاده می‌کنند. صفت فاعلی در زبان فارسی دارای ساختمان‌ها و قواعد مختلفی است که باید با دقت و تمرین آن‌ها را یاد بگیریم و به کار ببریم. صفت فاعلی در ادبیات فارسی نیز نقش مهمی دارد و بسیاری از اشعار و نثرهای معروف و ماندگار از آن بهره گرفته‌اند
