کاربرد علائم نگارشی و اصول استفاده از نشانه گذاری در زبان فارسی + مثال

کاربرد علائم نگارشی در زبان فارسی بسیار متنوع است. این علائم برای انتقال بهتر مفاهیم، جلوگیری از ابهام و سردرگمی در متن، و ایجاد تأکید استفاده می‌شوند. استفاده صحیح از این علائم در زبان فارسی نقش مهمی در انتقال مفاهیم و بهبود کیفیت نوشتار به مخاطب دارد و گاهی عدم استفاده صحیح از آن میتواند همچون یک غلط املایی نوشته شما را ناخوانا کند.

برای مثال به متن زیر دقت کنید:

امروز برای دوازده ساعت شیفت دادم بدون داشتن استرس سردرگمی و خستگی اما تو هرگز نمیتوانی این کارها را انجام دهی و شب تا صبح در حال تفریح خواب بازی و خوردن هستی پس لطفا هرگز در مورد سختی زندگی با من صحبت نکن

همانطور که مشاهده کردید پاراگراف بالا به دلیل عدم استفاده از اصول علائم نگارشی چهره زشت و نامفهومی به خود گرفته و احتمال دارد برای درک آن مجدد آن را بخوانید. ولی اگر این متن را به اینگونه بنویسیم:

امروز برای دوازده ساعت شیفت دادم؛ بدون داشتن استرس، سردرگمی و خستگی. تو هرگز نمیتوانی این کارها را انجام دهی و شب تا صبح در حال تفریح، خواب، بازی و خوردن هستی! پس لطفا هرگز در مورد سختی زندگی با من صحبت نکن.

حال متوجه شدید که استفاده از این نشانگرها چقدر می‌تواند خواندن را برای مخاطبین راحت تر و قابل فهم تر کند.

در ادامه به صورت خلاصه اما کاملا کاربردی به توضیح این علائم پرداخته ایم

استفاده از نقطه (.)

نقطه یکی از پر تکرار ترین علائم نگارشی در زبان فارسی است که بیشترین کاربردش پایان دادن به جملات است؛ اما این جملات احتمال دارد به جای نقطه از نیز از علامت سوال، تعجب یا نقطه ویرگول نیز استفاده کند که در ادامه بیشتر به نحوه استفاده آن می‌پردازیم.

دلیل استفاده از نقطه

شاید استفاده از نقطه به ظاهر برای شما ساده به نظر برسد؛ اما باید بدانید که خیلی از افراد با نحوه استفاده صحیح آن آشنایی ندارند و به صورت غیرحرفه‌ای یا اشتباه آن را در جمله استفاده می‌کنند. به مثال زیر توجه کنید.

مثال 1: هر روزه تعداد بالایی مقاله در اینترنت منتشر می‌شود این مقالات چه در زبان فارسی و چه در زبان‌های دیگر دارای علائم نگارشی برای فهم و درک بهتر به مخاطبین هستند افرادی که به این صفحه ها مراجعه می‌کنند برایشان مهم است که مقاله ای که می‌خوانند برایشان قابل فهم و درک باشد پس چه بهتر که علائم نگارشی در آن به خوبی استفاده شود.

مثال 2:تولید محتوا و مقاله نویسی کار دشواری است. نداشتن دانش ویراستاری و اصول نگارشی می‌تواند کاربران را از مقاله شما ناامید کند. با استفاده از اصول نگارشی می‌توانید کاربر را به سوی خود جذب کنید. تا بتواند از متن و نوشته شما لذت ببرد. و تا انتهای مقاله شما همراهی کند.

کدام یک از دو پاراگراف بالا از اصول نگارشی به درستی استفاده کرده؟ متاسفانه هیچکدام!
در مثال 1 متنی را خواندید که فقط در آخرش از یک نقطه استفاده شده. این مورد به مرور زمان باعث خستگی چشم و نفس‌گیر شدن جمله می‌شود. احتمالا برای درک بیشتر خواننده مجبور است مجدد آن را بخواند.

در مثال 2 پشت هر فعل یک نقطه می‌بینید. مخاطب این مطلب هرگاه که به نقطه می‌رسد با یک مکث روبروی می‌شود که این مورد را می‌توانید با استفاده از علائم و حروف ربط به یکدیگر متصل شود.

نقطه در پایان چه جملاتی قرار می گیرد؟

مهمترین و بیشترین کاربرد نقطه، خاتمه دادن به جمله است. اکثر افراد با این مفهوم که در پایان جملات نقطه قرار می‌گیرد آشنایی دارند، اما در برخی از جملات علامت تعجب، علامت سوال و نقطه ویرگول جایگزین نقطه شده و در انتهای جمله می‌آید. در ادامه به موارد استفاده از نقطه در جملات می‌پردازیم.

1. انتهای جملات انشابی و خبری

به اشتباه بسیاری از افراد تصور می‌کنند که نقطه فقط بعد از فعل می‌آید که اشتباه است! برای مثال ضرب‌المثل‌ها را نمونه بارز این ها دانست

مثال: هرکه بامش بیش، برفش بیشتر.

2. در پاسخ به سوالات به صورت کوتاه

در پاسخ کوتاه به سوالات که به صورت خلاصه گفته می‌شود. به مثال زیر دقت کنید:

_ کتاب را خواندی؟
+ بله.

بله به معنی «بله خواندم» است که به صورت خلاصه گفته و نوشته می‌شود و در خود یک فعل دارد.

3. بعد از حروف اختصاری

حروف اختصاری از دیگر مواردی است که نقطه در آن کاربرد دارد. به مثال زیر توجه کنید:

ق.ظ. به جای قبل از ظهر
ب.ظ. به معنی بعد از ظهر

4. فاصله گذاری بین اعداد، حروف لاتین و حروف فارسی

برای فاصله گذاری بین موارد فوق نیز استفاده می‌شود.

2. ب. C. ق

که پر استفاده ترین آن در جواب‌های 4 گزینه ای است.

نباید‌ های استفاده از نقطه

چون نقطه یک علامت نگارشی عامیانه و شناخته شده است؛ اکثریت عموم فکر می‌کنند می‌توانند از آن با داشتن دانش اولیه که پایان فعل قرار می‌گیرد استفاده کنند. که کاملا اشتباه است! در اینجا شما را با این نباید‌ها آشنا می‌کنیم.

1. بعد از تیتر‌ها

همانطور که در تیتر همین مقاله نگاه کنید هیچ نقطه ای استفاده نشده؛ و این یک اشتباه بزرگ است که برخی از مقاله نویس‌ها انجام می‌دهند.

2. بعد از عنوان در اخبار، روزنامه یا کتاب

در استفاده از عناوین فوق نباید از نقطه استفاده کنید حتی اگر به شکل یک جمله کامل باشد.

3. شرح عکس، جداول و نمودار ها

این جملات در حال توصیف موارد فوق هستند و نباید از نقطه در آن استفاده شود. به عنوان مثال:

جدول مقایسه ای میزان بارش سال گذشته

تصویری از طبیعت گیلان

نمودار رشد عملی دانشگاه آزاد

4. در پانویس مجله ها و کتاب

اگر پانویس که می‌خواهید بنویسید به شکل جمله نیست؛ از نقطه استفاده نکنید.

هر جمله ای سوالی نیست و نباید از علامت سوال به جای نقطه استفاده کنید.

گاهی اوقات جمله ای که می‌گوید در خود سوالی دارد اما در حال پرسیدن از کسی نیست. به نمونه زیر توجه کنید:

باید فردا از دوستم بپرسم که چه کتاب‌هایی را می‌خواند.

همانطور که می‌بینید این جمله در خود سوالی دارد که به صورت غیر مستقیم است؛ پس نباید علامت سوال را در انتهای آن قرار دهیم.

علامت سوال و کاربرد آن در نگارش فارسی (؟)

علامت سوال از رایج ترین و کاربردی ترین علائم نگارشی است که همه ما با مفهوم آن آشنا هستیم. این علامت در انتهای جمله‌ای می‌آید که هدفش پرسش و در پس آن به دنبال پاسخ است.

مواردی که باید در آن از علامت سوال استفاده شود

1. انتهای جملات

در این بخش از کتاب، چند نکته را آموختی؟

2. در پایان جمله های تاکیدی پرسشی

این نوع از جمله ها زمانی استفاده می‌شود که پرسشگر جواب را می‌داند، اما برای تاکید حرف خود آن را سوالی بیان می‌کند. برای مثال:

مگر نگفته بودم دارو‌هایت را بخور؟

3. جمله‌ های دارای نقل قول

جملاتی که در آن از نقل قول مستقیم استفاده می‌شود. برای نمونه:

پدرم گفت: برای گرفتن وام به ضامن احتیاج است؟

نکته: اگر قبل از جملات نقل شده از حرف «که» استفاده شود؛ باید بدانید که این جلمه دارای یک نقل قول به صورت غیر مستقیم است و باید از نقطه در آن استفاده شود.

برادرم پرسید که چگونه لباسش را اتو بزند.

4. موارد حدس یا گمان

در این جملات نویسنده از مطلب و جمله خود اطمینان کامل ندارد. که بیشتر در اخبار دیده می‌شود.

تعداد سربازان فراری از خدمت، 1100 نفر (؟) از سوی ستاد نیروهای مسلح اعلام شده است.

5. با حالت تمسخر

نویسندگان گاهی برای فهماندن تمسخر از علامت سوال استفاده می‌‌کنند. توجه کنید که علامت سوال را با تعجب اشتباه نگیرید استفاده از آن‌ها به جای یکدیگر اشتباه است. برای نمونه:

تو واقعا باهوش (؟) هستی.
تو واقعا باهوش هستی؟

جملات بالا در حال تمسخر صفت باهوش بوده و می‌خواهند آن را به مخاطب نسبت دهند.

نباید های استفاده از علامت سوال

در اینجا به مواردی که نباید در آن علامت سوال قرار گیرد اشاره می‌کنیم، و نقطه(.) جایگزین مناسب برای آن است.

1. جمله با ساختاری امری

لطفا بپرسید چه کسی می‌خواهد با مسابقه دهد.

2. در سوالات امتحانی

نام سه شخصیت برتر سینمای ایران را بنویسید.

استفاده پشت سر هم از جملات پرسشی

چگونه چند جمله پرسشی را علامت گذاری کنیم؟ به مثال های زیر توجه کنید:

سر کار رفتی؟ برای مرخصی صحبت کردی؟

سرکار رفتی و برای مرخصی صحبت کردی؟

همانطور که دیدید بهتر است برای زیبا سازی جمله و خوانایی بهتر از تکرار سوال پرهیز کنیم و علامت سوال را به آخر سوالات منتقل کنیم.

تا اینجا به باید‌ها و نباید‌های استفاده از علامت سوال پی برده، و سعی کنید از این پس نحوه استفاده از آن را به درستی رعایت کنید.

علامت تعجب و کاربرد آن (!)

هنگامی در حال نوشتن مطلب یا جمله‌ای هستید، چقدر امکان دارد از علامت تعجب (!) استفاده کنید؟ آیا در مواقع نیاز از آن استفاده می‌کنید؟ باید بدانیک که در دستور زبان فارسی برای بیان کردن مواردی همچون تاکید، تعجب، دستور، استهزاء و تمسخر این علامت را به کار می‌برند. در این موارد نویسنده می‌خواهد حس و حال جمله را به مخاطب منتقل کند.

در ادامه با کاربرد علامت تعجب آشنا می‌شوید:

1. جمله دستوری

آچار را به من بده!

2. جمله تعجبی

بهار است و درختان خشک!

3. جمله تاکیدی

خشمت را کنترل کن!

4. برای نمایش شگفتی

چه اسمان پر ستاره ای!

5. جمله نفرین یا دعا

خدا به تو خیر دهد!

6. جمله تمسخر کننده

آفرین بر تو خوب جواب زحماتم را دادی!

7. جمله با حالت تحسین

این پیراهن تو را جذاب می‌کند!

8. حالت تحقیر

مگر این که خوابش را ببینی!

9. حالت کنایه و طعنه

پارسال دوست، امسال آشنا!

10. حالت هشدار

این سریال اعتیاد اور است!

11. مخاطب قرار دادن

خانم علوی! بیمه خسارت را داد؟

12. جمله بدون فعل

به روی چشم!

نکته:در برخی از موارد امکان استفاده از علامت سوال و تعجب به صورت همزمان وجود دارد. به مثال های زیر دقت کنید:

- جدی؟!
- واقعا انجامش دادی؟!

اما این مورد به این معنی نیست باید در همه موارد آن را انجام داد. پس ابتدا به عنوان نویسنده از خود بپرسید که جمله ام با چه حالتی قرار است بیان شود.

کاربرد ویرگول (،)

ویرگول یا کاما(،) یکی دیگر از علائم پر استفاده نگارشی و مهم زبان فارسی است که به مخاطب می‌فهماند باید در کجای جمله ایست کند. استفاده نادرست از ویرگول در یک جمله می‌تواند معنی و مفهوم آن را کاملا عوض کند. به مثال معروف زیر دقت کنید:

_ بخشش لازم نیست، اعدامش کنید. _ بخشش، لازم نیست اعدامش کنید.

همان طور که دیدی ویرگول از اهمیت بالایی در نحوه خوانایی جمله برخوردار است.

مواردی که ویرگول در آن به کار می‌رود

1. ربط دادن بین جملاتی که به تنهای بار معنایی ندارند

برای مثال در مواقعی که نمیتوانید در جمله طولانی خود از نقطه استفاده کنید برای این که جمله خواننده را خسته نکند از ویرگول استفاده می‌کنیم.

2. ارتباط عبارت های هم پایه با یکدیگر

در حین نوشتن گاهی پیش می‌آید که یه دسته از واژه به صورت قطاری باید پشت سر هم قرار بگیرند و نمتوان از «و» استفاده کرد.

برای مثال:

امروز برای خانه مرغ، گوش، سبزیجات و میوه گرفتم.

4. برای رساندن مفهوم و عدم کج فهمی
به مثال زیر دقت کنید

بخشش، لازم نیست اعدامش کنید!
بخشش لازم نیست، اعدامش کنید!

5. برای جدا سازی گروه قیدی

چند سال گذشته، هنوز در خانه هستم.

6. برای جدا سازی اعداد و تاریخ و نشانی ها

خیابان رضایی، کوچه سعادتی، پلاک
13، 14، 15
1374،11،23

7. مشخص کردن جمله معترضه، عبارات دعایی و بدل جمله

ابوریحان، دانشمند و فیلسوف ایرانی، از بزرگترین چهره های تاریخی کشور است

نباید های استفاده از ویرگول

1. در هنگان استفاده از واژه «را» چه قبل و چه بعد آن استفاده نمیکنیم مگر این که چند گروف مفعولی هم پایه داشته باشیم. مثال:

«کوه را، چشمه را، دریا را».

2. ویرگول در ابتدای جمله بعد از گروه فاعلی نباید از ویرگول استفاده کرد.

3. قبل از عبارت «تا» که اول آن جمله معترضه نباش نباید از ویرگول استفاده شود.

4. بعد و قبل حرف «که» وقتی که این حرف اول یک جمله معترضه نباشد.

همچنین می‌توانید مقالات مرتبط زیر را بخوانید.

فرق ویرگول (،) و نقطه ویرگول (؛)

اشتباهات متداول املایی در زبان فارسی

نقطه ویرگول (؛)

نقطه ویرگول (؛) یکی از علائم نگارشی در زبان فارسی است که برای جدا کردن جملات مستقلی که به هم مرتبط هستند استفاده می‌شود. نقطه ویرگول همچنین برای بیان توضیح یا نتیجه گیری در جمله استفاده می‌شود.

کاربرد نقطه ویرگول در زبان فارسی به شرح زیر است:

جدا کردن جملات مستقلی که به هم مرتبط هستند

نقطه ویرگول برای جدا کردن جملات مستقلی که به هم مرتبط هستند استفاده می‌شود. به عنوان مثال:

او به مدرسه رفت؛ اما من به دانشگاه رفتم.

بیان توضیح یا نتیجه گیری در جمله

نقطه ویرگول برای بیان توضیح یا نتیجه گیری در جمله استفاده می‌شود. به عنوان مثال:

او یک میز خرید؛ سپس به من هدیه داد

جدا کردن جملات مستقلی که با حرف ربط «اما» به هم متصل می‌شوند:

نقطه ویرگول برای جدا کردن جملات مستقلی که با حرف ربط «اما» به هم متصل می‌شوند استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در جمله «او به پارک رفت؛ اما من به سینما رفتم.»، نقطه ویرگول بین دو جمله «او به پارک رفت» و «من به سینما رفتم» قرار گرفته است زیرا این دو جمله با حرف ربط «اما» به هم متصل می شوند.

جدا کردن جملات مستقلی که با حرف ربط «زیرا» به هم متصل می‌شوند:

نقطه ویرگول برای جدا کردن جملات مستقلی که با حرف ربط «زیرا» به هم متصل می‌شوند استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در جمله «او به پارک رفت؛ زیرا خسته بود.»، نقطه ویرگول بین دو جمله «او به پارک رفت» و «خسته بود» قرار گرفته است زیرا این دو جمله با حرف ربط «زیرا» به هم متصل می شوند.

نکات مهم در استفاده از نقطه ویرگول در زبان فارسی:

از استفاده بیش از حد از نقطه ویرگول خودداری کنید. استفاده بیش از حد از نقطه ویرگول می‌تواند باعث سردرگمی خواننده شود.

از نقطه ویرگول مناسب برای بیان منظور خود استفاده کنید. به عنوان مثال، از نقطه ویرگول برای جدا کردن جملات مستقل و از نقطه ویرگول پهن برای بیان توضیح یا نتیجه گیری استفاده می‌شود.

به ترتیب استفاده از نقطه ویرگول توجه داشته باشید. نقطه ویرگول همیشه باید قبل از نقطه قرار گیرد.

کاربرد خط تیره (-)

همانطور که بیاد دارید و در زمان مدسه به ما آموخته اند خط فاصله یا خط تیره برای فاصله گذاری و راحت خوانی مطالب استفاده می‌شود

خط تیره در چه مواردی استفاده می‌شود

1. جلوگیری از تکرار اسم افراد

این مورد بیشتر در نمایشنامه ها و داستان ها مورد استفاده است، به مثال زیر توجه کنید:

- دیگه به مدرسه نخواهم رفت .
- درس خواندن چیست؟
- چرا همچین حرفی میزنی؟
- هست که میزنم.

2. فاصله گذاری بین تاریخ و اعداد

این مورد از خط تیره زمانی استفاده می‌شود که بخواهم فاصله زمانی بین دو تاریخ یا ساعت را مشخص کنیم.

مثال:

جنگ این خاندان از سال 1990 تا 2001 میلادی ادامه داشت.

ساعت کاری شرکت 07:00-14:00 می‌باشد.

3. نمایش فاصله دو مکان

صفحات 180-280 مطالعه شود.

4. خط تیره برای جدا کردن بین جمله از جمله اصلی

این مورد زمانی استفاده می‌شود که می‌خواهیم یک جمله جهت تکمیل جمله اصلی بدهیم و حذف آن به ساختار اصلی جمله آسیب نمیزند به عنوان مثال:

دانشگاه‌های تهران، از سایر دانشگاهی کشور- با توجه به این که در برخی از شهر ها هیچ دانشگاهی وجود ندارد- امکانات بیشتری دارد که باعث نارضایتی مردم دیگر استان‌هاست.

5. جدا کردن کلماتی که یک مفهوم را می‌‌رسانند.

در دانشگاه علمی-کاربردی در حال تحصیل هستم.

6. خط تیره در جدا سازی کلمات و اعداد

این قابلیت مانند ویرگول می‌ماند اما در خارج از جمله به کار می‌رود. برای مثال:

اتاق های این هتل به ترتیب زیر خالی هستند:
14-64-89-99

7. خط فاصله در شمارش موضوعات

هنگامی که می‌خواهیم مطالب یا موضوعاتی را شمارش و دسته بندی کنیم. به مثال زیر توجه کنید:

- این فیلم ها عبارتند از:
- بین ستاره‌ای
- مردن برای زنده شدن
- زندگی برای آزادی

مراحل انجام برنامه روزانه به ترتیب:
1- زود بیدار شدن
2- صبحانه خوردن
3- آماده شدن برای رفتن به محل کار
4- به موقع رسیدن
5- و...

7. کم کردن اعداد ریاضی از هم

احتیاج به توضیح ندارد، اما برای درک مطلب به مثال توجه کنید:

حاصل تفریق 2 عدد 18-23 را بدست آورده و بنویسید

کاربرد دو نقطه در فارسی (:)

از پرکاربرد ترین و رایج ترین موارد استفاده از نقل قول مستقیم است که همه با آن آشنایی داریم اما در این اینجا موارد فوق را لیست کرده و در اختیارتان قرار داده ایم.

1. کاربرد دو نقطه در نقل قول مستقیم

بعید است کسی این مورد را ندیده باشد هنگامی که نوسینده می‌خواهد مطلبی را از جانب کسی نقل دهد از آن استفاده. می‌کند برای مثال:

گفت: کتابم را خوانده و می‌خواهم امتحان بدهم.

2. کاربرد نقطه در نقل گفت و گو

در حین گفت گو بین دو شخصیت.

آقا عباس: این پسر چه مشکلی دارد، چرا تب کرده؟
بتول خانم: سرما خورده!

3. نمایش اجزای یک گروه یا خوانواده

مثال:

علائم نگارشی شامل: ویرگول، نقطه ویرگول، نقطه، دو نقطه و...

4. جدا سازی بین ساعت و دقیقه و ثانیه

این مورد را نیز بارها دیده‌اید.در ساعت های دیجیتال از این علامت استفاده می‌شود.

ساعت:
18:20

5. برای تعریف یا معنی یک کلمه

در کتب درسی مدرسه دیده اید که هنگام معنی کلمه از دو قطه استفاده می‌کنند.

سما: آسمان
6. دو نقطه در بیان کردن و موضوع مطلب

این مورد نیز از موارد پر کاربرد است. هنگام مدرسه وقتی تحقیق انجام می‌دادید در صفحه اول خود و تحقیق را اینگونه معرفی می‌کردید:

موضوع تحقیق: ابوریحان بیرونی
نام تحقیق کننده: ستار همایونی 
معلم: امین بنیادی

نباید های استفاده از دو نقطه

• بعد از تیترها و حتی زیرتیترهای یک مطلب از 2 نقطه استفاده نمی‌کنیم.
• هنگامی که می‌خواهیم چیزی را تعریف کنیم بعد از دو نقطه از یعنی استفاده نمی کنیم. برای مثال:

حیات: یعنی زندگی. (اشتباه)
حیات یعنی زندگی. (درست)

• هنگامی که که نقل قول مستقیم نیست و می‌خواهیم مضمون سخنی را نقل کنیم، نباید از 2 نقطه استفاده کنیم.

کاربرد سه نقطه (...)

در نگارش فارسی علامت سه نقطه (...)، از علائم و نشانگر های پرکاربرد است. نمونه رایج استفاده از آن را می‌توان به حذف و ناتمام ماندن سخنی اشاره کرد. که به معنی آن است این موضوع ادامه دار است.

موارد استفاده از سه نقطه در نگارش فارسی

1. سخنی که ناتمام می‌ماند

نویسندگان در برخی از مواقع برای بیان احساسات، جمله را تا قسمی پیش برده و با سه نقطه سعی می‌کنند آن حس را به مخاطب منتقل کنند.

برای مثال:

میخواهم در خصوص موردی با شما صحبت کنم، اما نمیدانم چطور بیان کنم...‌ .لعنت بر شیطان...

2. کوتاه کردن سخن

وقتی لیستی از اسامی را می‌خواهید بنویسید، که با گفتن چند نام از کل اسامی، مخاطب متوجه منظورتان می‌شود استفاده می‌کنید، یا به نوعی حکم «غیره» دارد. مثال:

در فروشگاه ما تمامی لوازم خوانگی همچون: جارو برقی، ماشین لباسشویی، یخچال، تلوزیون و... به فروش می‌رسد.

3. جلوگیری از نوشتن اسامی متبرک، جلاله و جملات دعایی

نمونه بارز آن را در نامه نگاری های اداری دیده‌اید. برای مثال به جای استفاده از کلمه «بسم الله» از سه نقطه استفاده و به صورت «بسم ا...» می‌نویسند. یا در به کار بردن محمد صل الله علیه و سلم به محمد صل الله... بسنده می‌کنیم.

4. ادای کلمات و واژه‌ها به صورت کشیده

از این تکنیک نیز برای القا حس و حال جمله استفاده می‌شود. به واژه «هوی» دقت کنید برای این که نویسنده آن را به صورت کشیده به مخاطم القا کند به صورت «هو...ی»

5. برای نشان دادن سکوت در مکالمات

نویسندگان کتاب، از این علامت نگارشی برای ادای سکوت بین 2 نفر استفاده می‌کنند. برای مثال

+ چرا دستم را نمیگیری؟
- ... .

نکته 1: نقطه چین با سه نقطه تفاوت دارد؛ نقطه چین به تعداد بیش از 3 نقطه که عموما برای جای خالی سوالات امتحانی استفاده می‌شود کاربرد دارد.

نکته 2: در انتهای جمله اگر از سه نقطه استفاده شود با گذاشتن یک فاصله باید سه نقطه را ببندید.

پرانتز یا کمانک و کاربرد آن در نگارش فارسی

از دیگر علائم نگارشی می‌توان به پرانتز یا نشانک اشاره کرد که باید در رعایت اصول نگارشی آن توجه شود و از آن در مطالب به درستی استفاده شود.

موارد مورد استفاده کمانک یا پرانتز در نگارش زبان فارسی

گاهی در بین جملات احتیاج به یک نوشته جهت تکمیل جمله اصلی می‌شود که می‌توان این کار را با پرانتز انجام داد. مثال:

پدر محمد، یک جایزه ویژه برای سپاس از نمرات عالی پسرش (که البته همه آنها با تقلب بوده) گرفته تا او را خوشحال کند.

این مورد از رایج ترین آنها در نگارش فارسی است که در ادامه موارد بیشتری را بیان می‌کنیم

1. برای معنی یک کلمه یا مترادف آن

نویسندگان در کتاب‌ها یا مطالبی که می‌نویسند گاهی با این مورد روبرو می‌شوند که احتمال دارد این کلمه برای خواننده نامفهوم باشد پس با قرار دادن معنی یا مترادف آن کلمه یا عبارت به خواننده کمک می‌کنند. مثال

کمانک(پرانتز) از دو نیم هلال شبیه به ماه تشکیل شده و کاربرد آن در زبان های مختلف یکسان است

2. جهت استفاده از اسامی یا قید تخلص عبارت ها

در این قسمت برای این که تخلص یا نحوه صدا زدن آن یا لقبش را بگویم از پرانتز استفاده می‌کنیم. برای مثال:

مشرف الدین مصلح بنن عبدالله شیرازی (ملقب به سعدی ) از شاعران بزرگ ایران است.
طبرستان (نام قدیم مازندران) از مکان های غیرقابل تصرف در گذشته بود.

3. پرانتز در ریاضی

با این مورد هم آشنایی لازم را دارید.

حل معادله (2+3)4

4. زیباتر سازی تاریخ تولد و فوت و بیان زمان اتفاق یک حادثه

این مورد اختیاری و در صورت نبود آن آسیبی به جمله یا عبارت وارد نمی‌شود

مایکل جکسون (1962-2009) از خوانندگان و چهره های معروف کشور آمریکا بود.

5. کاربرد پرانتز در صفحات داخلی یا ذکر منبع

مثال:

این کار در کشور جرم است(ماده 49 قانون اساسی)

6. انتقال اتفاق در لحظه آن مطلب

این مورد نیز بیشتر در نمایشنامه ها و کتاب ها رمان رویت می‌شود:

بر روی ماسه ها سرد نشست (با چشمانی اشک آلود) و به آسمان خیره شد.

نکات نگارشی در خصوص پرانتز

• هنگامی که داخل پرانتز یک جمله کامل شود و احتیاج به علائم نگارشی باشد آن علائم را به صورت کامل در داخل پرانتز استفاده می‌کنیم.
• در اصول نگارش فارسی از دو نشانگر پرانتز درون هم استفاده نمی‌شود و این مورد در ریاضیات مورد استفاده است.
• بعد از گذاشتن علامت نگارشی پرانتز از «واژه» یا و «یعنی» نباید استفاده کرد. همچنین بعد از کلمه های همچون از قبیل، برای نمونه نباید از کمانک استفاده کنیم.

حیات (یعنی زندگی) = اشتباه
علائم نگارشی در زبان فارسی تنوع بالایی دارد که برای نمونه (کمانک، نقطه، علامت سوال، ویرگول و...) = اشتباه

• استفاده از گیومه یا قلاب در پرانتز مجاز است.
• برای نوشتن پرانتز یک فاصله از دو طرف به آن می‌دهیم. ولی از داخل به متن خود می‌چسبانیم.

کاربرود کروشه در نگارش زبان فارسی

کروشه یا همان قلاب از دسته علائمی هستند که با دیگر علائم نگارشی همچون گیومه، آکولاد، پرانز شباهت تقریبی دارند، به همین دلیل اکثر افراد در استفاده درست از آنها دچار سردرگمی می‌شوند.

کروشه چه زمانی استفاده می شود؟

در این قسمت به موارد پر کاربد و رایج کروشه در نگارش زبان فارسی پرداخته‌ایم. در ادامه با ما همراه باشید.

کلماتی که توسط اصلاح کنندگان یا مترجمین به متن اضافه می‌شود
این مورد در بازگرداندن کتاب ها و متن های قدیمی بسیار رایج تر است. هنگامی که نویسنده در برگردان جمله متوجه می‌شود که برای خوانایی بهتر باید واژه‌ای را به متن اضافه کند. به مثال معروف زیر دقت کنید:

او همه را [ گنهکار و بی‌گناه] به یک چوب راند.

در نمایشنامه‌ها و فیلم نامه‌ها
در نمایشنامه و یا فیلم نامه، نویسنده هنگامی که بخواهد به بازیگر بفهماند در آن لحظه از سکانس یا دیالوگ چه حالتی بگیرد، از کروشه استفاده می‌کند.

شازده کوچولو [ با چشمانی اشک آلود] در کنار گل نشست

همانطور که دیدید در این مثال حالت، صورت و صدای بازیگر را توصیف کرده است.

نکته: اگر دقت کنید فرق کروشه با پرانتز در این است که پرانتز برای تصور کردن این حالات به بازیگر است و کروشه برای اجرای آین دستورات.

استفاده از کروشه به دلیل نامشخص بودن اطلاعات ناشر و محل نشر آن

در برخی از کتاب ها تاریخ، محل و نام ناشر کتاب مشخص نیست که به این صورت نوشته می‌شود.

[بی‌نا] = نامشخص بودن نام ناشر 
[بی‌جا] = نامشخص بودن محل نشر کتاب 
[بی‌تا] = نامشخص بودن تاریخ نشر کتاب

جلوگیری از تکرار دو پرانتز داخل یکدیگر

در کاربرد علامت نگارشی پرانتز به این مورد اشاره کردیم که از دو پرانتز در درون هم نباید استفاده کنیم اما در صورت نیاز می‌توان داخل پرانتز از کروشه استفاده کرد. برای مثال:

علائم نگارشی (پرانتز [کمانک]، کروشه [قلاب]) در ظاهر به یکدیگر شباهت دارند.

کاربرد آکولاد {} در اصول نگارش و ویرایش فارسی

آکولاد نیز از دیگر علائم نگارشی فارسی است که مانند، گیومه، پرانتز، در برگیرنده موضوع یا محتوایی است. این علامت در ریاضی نیز کاربرد دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

نحوه استفاده از آکولاد در نگارش فارسی

1. برای نشان دادنه اجزاین یک دسته یا مجموعه از آکولاد استفاده می‌شود. برای مثال:

سه ابر اقدرت اقتصادی {کشور آمریکا، چین، آلمان}

2. از این علامت در نماش دسته ای از اعداد ریاضی نیز استفاده می‌شود. برای نمونه:

اعداد فرد = {1,3,5,7,9,...}

نکته: آکولاد مانند دیگر علائم نگارشی (کروشه، پرانتز و گیومه) از کلمه بعد و قبل خود یک فاصله و از داخل به کلمات می‌چسبد.
(در ادامه به ستاره و خط ممیز می‌پردازیم)

کاربرد علامت ستاره * در نگارش فارسی

علامت ستاره جزو علائم پر کاربرد در زبان فارسی است که از عمده ترین کاربرد های آن می‌توان به مهم بودن یک موضوع یا مطلب اشاره کرد.

علامت ستاره و موارد استفاده از آن

در این قسمت نحوه صحیح استفاده از این علامت نگارشی را توضیح می‌دهیم.

1. پاورقی و توضیحات اظافه

این مورد را بیشتر در کتاب‌ها دیده‌اید برای مثال هنگامی که نویسنده در داخل متن خود کلمه ای قرار می‌دهد، و احساس می‌کنید که مفهوم این کلمه برای خواننده ناخوانا است، در گوشه آن علامت ستاره و در پایان صفحه معنی یا توضیحات مربوط به عبارت ستاره دار را شرح می‌دهند.

2. ضرب در ریاضی

از این علامت نگارشی در برنامه‌های نوشتاری کامپیوتر به عنوان ضرب نیز استفاده می‌شود.

3. فاصله گذاری

کاربرد دیگر این علامت نگارشی فاصله گذاری بین بیت‌ها، بند‌ها و پاراگراف های یک متن است.

4. تذکر یا نکته
هر گاه در قسمتی از متن می‌خواهید نکته ای را خاطر نشان شوید، یا توجه خواننده را جلب کنید از این علامت استفاده می‌کنید.

علامت ممیز (/) در اصول نگارش فارسی

خط مورد یا علامت ممیز چیست؟ یکی دیگر از علائم پر کاربرد نگارشی علامت ممیز است، و می‌توان گفت نحوه کاربرد آن مشابه با خط فاصله می‌باشد.

نحوه استفاده از ممیز

در این قسمت تمامی موارد کاربردی خط ممیز در زبان فارسی را گرد هم آورده‌ایم

1. فاصله گذاری بین مصراع اشعار

در این نو کاربرد هنگامی که بخواهیم 2 مصراع از یک شعر را از هم جدا کنیم از خط ممیز استفاده می‌کنیم مثال

سیه چشمی، به کار عشق استاد / به من درس محبت یاد می‌داد!

2. جداکردن سال، ماه و روز

جدا کردن اجزای تاریخ یکی دیگر از موارد پرکاربرد است، که توسط ممیز انجام می‌شود. مثال:

تاریخ تولد 1996/02/02 میلادی است

3. جایگزین «یا» با ممیز

مشابه این مورد را هنگام پرکردن فرم استخدام دیده اید.

اینجانب آقا / خانم ........... ، جهت انجام کارهای اداری آماده همکاری هستم

4. برای جداکردن اعشار، دهگان، صدگان و هزارگان

مورد پرکاربد در ریاضیات است. برای مثال:

قیمت طلا امروز 3/450/000 تومان اعلام شد.

جمع بندی

تا اینجا با علائم نگارشی و اصول استفاده از این علائم آشنا شدید. باید بدانید این موارد همچون حروف الفبای زبان می‌تواند مهم باشند و بهتر است در همه جا از آن استفاده کنید. نویسندگان کتاب، محتوا نویسان، مقاله نویسان برای این که بخواهند در کار خود موفق باشند باید حتما از این اصول نگارشی در متن های خود استفاده کنند تا مخاطب بتواند جذت مطالب شان شود.