عسر و حرج در لغت به معنای سختی و تنگی است. اما در اصطلاح حقوقی، عسر و حرج به وضعیتی اطلاق می شود که ادامه زندگی مشترک برای زوجه با مشقت و سختی همراه باشد به گونه ای که تحمل آن برای وی دشوار و غیرقابل تحمل باشد.
قانون مدنی در ماده 1130 شرایطی را برای طلاق به دلیل عسر و حرج زوجه در نظر گرفته است. بر اساس این ماده، هرگاه دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد، زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود.
طلاق به دلیل عسر و حرج یکی از انواع طلاق است که در آن، زوجه به دلیل سختی و مشقت زندگی با زوج، تقاضای طلاق می کند. در این نوع طلاق، برخلاف طلاق از جانب زوج که نیاز به اثبات شروط ضمن عقد نکاح دارد، نیازی به اثبات این شروط نیست و تنها اثبات عسر و حرج برای زوجه کافی است.
اثبات عسر و حرج می تواند از طریق شهادت شهود، ارائه مدارک پزشکی، گزارشات کلانتری، پیامک ها، لیست تماس ها و سایر ادله ای که نشان دهنده سختی و مشقت زندگی برای زوجه است، صورت گیرد.
قانون مدنی مصادیق خاصی را برای عسر و حرج زوجه مشخص نکرده است و به طور کلی، هر نوع رفتاری از سوی زوج که زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل کند، می تواند عسر و حرج تلقی شود.
با این حال، برخی از مصادیق شایع عسر و حرج زوجه عبارتند از:
اثبات عسر و حرج در دادگاه بر عهده زوجه است. وی می تواند از طریق ادله مختلف مانند شهادت شهود، ارائه مدارک پزشکی، گزارشات کلانتری، پیامک ها، لیست تماس ها و سایر ادله ای که نشان دهنده سختی و مشقت زندگی برای زوجه است، عسر و حرج خود را به اثبات برساند.
شهادت شهود: زوجه می تواند از افرادی که شاهد رفتارهای زوج و یا شرایط زندگی او بوده اند، به عنوان شهود در دادگاه استفاده کند.
مدارک پزشکی: در صورتی که عسر و حرج ناشی از بیماری یا ضایعات جسمی یا روحی زوجه باشد، می توان از مدارک پزشکی مانند گواهی پزشک، نظریه پزشکی قانونی و سایر مدارک مربوطه به عنوان دلیل در دادگاه استفاده کرد.
گزارشات کلانتری: در صورتی که زوج مرتکب خشونت خانگی علیه زوجه شده باشد، می توان از گزارشات کلانتری و صورتجلسات تنظیمی به عنوان دلیل در دادگاه استفاده کرد.
پیامک ها و لیست تماس ها: در صورتی که زوج از طریق پیامک یا تماس تلفنی زوجه را آزار و اذیت کرده باشد، می توان از اسکرین شات پیامک ها و لیست تماس ها به عنوان دلیل در دادگاه استفاده کرد.
سایر ادله: علاوه بر موارد ذکر شده، هر نوع دلیل دیگری که نشان دهنده سختی و مشقت زندگی برای زوجه باشد، می تواند در دادگاه ارائه شود.
دادگاه پس از بررسی دلایل و مدارک ارائه شده توسط زوجه، در خصوص اثبات یا عدم اثبات عسر و حرج وی تصمیم گیری خواهد کرد.
مدت زمان رسیدگی به پرونده طلاق به دلیل عسر و حرج به عوامل مختلفی از جمله حجم پرونده، تعداد جلسات دادرسی، ترافیک کاری دادگاه و سرعت عمل طرفین پرونده بستگی دارد.
به طور کلی، رسیدگی به این نوع پرونده ها ممکن است چند ماه تا یک سال به طول بیانجامد.
در ذیل نمونه ای از دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج ارائه شده است:
دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج
خواهان: [نام و نام خانوادگی زوجه]
خوانده: [نام و نام خانوادگی زوج]
موضوع: تقاضای طلاق به دلیل عسر و حرج
ریاست محترم دادگاه خانواده ...
با سلام و احترام،
اینجانب [نام و نام خانوادگی زوجه] به شرح ذیل تقاضای طلاق خود را به دلیل عسر و حرج تقدیم می نمایم:
متن دادخواست:
همانطور که استحضار دارید، اینجانب به عقد نکاح دائم خوانده درآمده ام و از ایشان صاحب فرزند/فرزندانی می باشم. متاسفانه از زمان ازدواج تاکنون، خوانده رفتارهای نامناسبی با اینجانب داشته و زندگی را برای من غیرقابل تحمل کرده است.
[در این قسمت باید به طور مفصل و دقیق، رفتارهای نامناسب زوج که موجب عسر و حرج زوجه شده است، شرح داده شود. همچنین باید مدارک و ادله مربوطه از جمله شهادت شهود، گواهی پزشکی، گزارشات کلانتری و ... به دادگاه ارائه شود.]
با توجه به مراتب فوق و تحمل سختی و مشقت های فراوان در زندگی با خوانده، صبر و تحمل اینجانب به سر آمده و تقاضای طلاق خود را به دلیل عسر و حرج به آن مرجع محترم تقدیم می نمایم.
لذا با استناد به ماده 1130 قانون مدنی و سایر مقررات قانونی مربوطه، تقاضای رسیدگی و صدور حکم طلاق به نفع خود را دارم.
ضمناً حضانت فرزند/فرزندانم را نیز به عهده خود می گیرم و در خصوص مهریه و سایر حقوق قانونی خود نیز مطابق قانون تعیین تکلیف خواهد شد.
ارکان و مستندات:
محل امضاء و مهر:
[نام و نام خانوادگی زوجه]
تاریخ:
نکات:
طلاق به دلیل عسر و حرج یکی از راه های قانونی برای زنانی است که زندگی با همسرشان برای آنها با سختی و مشقت همراه است. در این نوع طلاق، زن باید عسر و حرج خود را در دادگاه به اثبات برساند.
اثبات عسر و حرج می تواند از طریق شهادت شهود، ارائه مدارک پزشکی، گزارشات کلانتری، پیامک ها، لیست تماس ها و سایر ادله ای که نشان دهنده سختی و مشقت زندگی برای زوجه است، صورت گیرد.
مدت زمان رسیدگی به پرونده طلاق به دلیل عسر و حرج به عوامل مختلفی از جمله حجم پرونده، تعداد جلسات دادرسی، ترافیک کاری دادگاه و سرعت عمل طرفین پرونده بستگی دارد.
