در شکل‌گیری روابط چین و اسرائیل در 7 دهه گذشته علاوه بر تصمیمات سران دو کشور، بازیگرانی دیگر هم تأثیرگذار بوده‌اند؛ کشورهای عربی، روسیه و ایالات متحده
جمهوری خلق چین [PRC] در اکتبر 1949 و اسرائیل در می 1948 تأسیس شدند، با فاصله‌ای بسیار دور از یکدیگر؛ یکی در لبه‌های شرقی آسیا و دیگر در لبه غربی آسیا
در حالی که در طول تاریخ هیچ چینی هرگز در سرزمین‌های اسرائیل ساکن نشده بود، نشانه‌هایی از سکونت یهودیان از قرن یازدهم در چین به دست آمده است. برخلاف جوامع غربی، یهودی‌ستیزی در جامعه چین نبود و یهودیان هرگز مورد آزار و اذیت قرار نگرفتند.
مائو تسه تونگ با آگاهی از صهیونیسم، فصلی درباره «جنبش آزادیبخش ملی یهود» در جلدی با عنوان مجموعه نوشته‌های مربوط به جنبش آزادیبخش ملی نوشت که هرگز منتشر نشد.
حالا باید پرسید که «چه کسی مسئول تاخیر 42 ساله تا اوایل سال 1992 و نوسانات روابط چین و اسرائیل از آن زمان بوده است؟ »
اسرائیل اولین کشور خاورمیانه بود که به جمهوری خلق چین به رسمیت شناخته شد و به طور رسمی، سیاست «عدم تعهد» را در جنگ سرد اتخاذ کرد. همچنین اسرائیل هرگز جمهوری چین (تایوان) به رسمیت نشناخته است.
اعراب در سه مرحله بر روابط چین و اسرائیل تأثیر گذاشتند.
1. در دهه‌های 1950 و 1960 با نزدیکی به چین و دور ساختن اسرائیل از آن
2. از اواخر دهه 1960 و 1970، با میانجیگری مسکو و شکل دادن به روابط غیر رسمی
3. معاهده صلح 1979 اسرائیل و مصر که زمینه گسترش روابط فراهم شد.
روس ها در چهار مرحله بر روابط چین و اسرائیل تأثیر گذاشتند.
1. با تسهیل استقلال اسرائیل در سال 1948 و رسمیت شناختن جمهوری خلق چین از سوی اسرائیل
2. دوران نزدیکی شوروی با اعراب که زمینه دوری چین از اسرائیل را پدید آورد.
3. در دهه 1970، تهدیدات نظامی شوروی و حمله به افغانستان، که سبب تمایل چین به تسلیحات و فناوری نظامی اسرائیل شد. 4. دهه 1990 و از سرگیری روابط چین و روسیه که همزمان بود با محدودیت‌های ایالات متحده برای فروش تسلیحات نظامی از اسرائیل به چین.
آمریکایی‌ها در سه مرحله بر روابط چین و اسرائیل تأثیر گذاشتند.
1. در دهه‌های 1950 و 1960، آنها بر اسرائیل فشار آوردند تا از روابط رسمی با جمهوری خلق چین دوری کند.
2. در دهه‌های 1970 و 1980، واشنگتن اسرائیل را به فروش تسلیحات و فناوری نظامی به چین تشویق کرد.
3. درپی وخامت روابط چین و آمریکا، از دهه 1990، واشنگتن بر اسرائیل فشار وارد کرد تا انتقال نظامی و فناوری به چین را متوقف کند و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی چین در اسرائیل را محدود نماید.
منبع:
Yitzhak Shichor, China- Israel: Trilateral Dimensions of Bilateral Relations, in ROUTLEDGE COMPANION TO CHINA AND THE MIDDLE EAST AND NORTH AFRICA, Edited by Yahia H. Zoubir, 2023.
