اصل مقاله منتشر شده به قلم من در روزنامه دنیای خودرو را در اینجا منتشر می کنم
موتور سیکلت بهتر، روانکاری بهتر !
در بین افرادی که دستگاه و ماشین آلات در اختیار دارند، موتورسیکلت ها جزو خوروهایی است که باید با دقت بیشتری نگهداری شود. در دفترچه موتورسیکلت ها، روش های نگهداری در زمستان، عدم استفاده طولانی مدت از موتورسیکلت و حتی روش های بهتر شستشو بیان داشته می شود. اما با این حال 55% تعمیرکاران و موتورسواران در زمان انتخاب روغن مناسب برای موتورسیکلت خود دچار سردرگمی می شوند. در این مقاله قصد داریم تا با دقت بیشتر نسبت به انتخاب روغن موتور مناسب برای موتورسیکت بپردازیم.
توصیه کارخانه موتورسازی !
مانند تمام دستورالعمل های دیگر، اولین گام برای انتخاب روغن مناسب، مراجعه به دفترچه موتورسیکلت شما است. اگر موتور شما صفر بوده و تازه تحویل گرفته اید توصیه می شود پس از مشاهده روغن توصیه شده در دفترچه، در فاصله یک ماهه پس از راندن موتور، نسبت به تعویض روغن اقدام نمایید. این کار باعث می شود تا ذرات مختلف که در زمان ساخت موتورسیکلت ایجاد می شود از موتور شما خارج شده و ضرری به موتور شما وارد نسازد.
در دفترچه موتور شما باید برای انتخاب گرانروی مناسب، راهنمای دمایی داشته باشد. به عنوان مثال گرانروی SAE10w30برای بازده دمایی -12˚C تا +40˚C توصیه شده و برای بازه دمایی حدود 0˚C تا 50˚Cگرانروی 20w40 توصیه می شود. علاوه بر دقت در گرانروی، روغن مناسب باید دارای سطح کیفی حداقل API SG و MA مربوط به انجمن استاندارد خودرو ژاپن یا همان JASO را داشته باشد.
همانطور که می دانید موتورها به دو دسته کلاچ خشک و تر تقسیم می شوند، دقت نمایید در موتور سیکلت های با کلاچ تر یا همان wet clutch روغنی که انتخاب می نمایید نباید عبارت با عملکرد کاهش مصرف سوخت یا Energy Conservin را داشته باشد، چرا که مواد بهبهود دهنده اصطکاک استفاده شده در این روغن ها می تواند سبب بروز مشکل زودرس در سیستم کلاچ موتور سیلکت شود.
گرانروی
همانطور که همواره تاکید می شود، پس از سطح کیفی و استاندارد، میزان گرانروی یا همان مقاومت در برابر جاری شدن یک روغن در انتخاب آن بسیار مهم است. گرانروی یا ویسکوزیته بالاتر نشان از مقاومت بالاتر در برابر جاری شدن است. عامل دما در میزان تمایل روغن به جاری شدن بسیار تاثیر گذار است. مثال مناسب این حالت، عسل و آب است. گرانروی عسل از گرانروی آب در یک دمای یکسان بسیار بیشتر است، البته اگر دمای روغن را افزایش دهیم میزان تمایل به جاری شدن افزایش می یابد. توجه به گرانروی بسیار مهم است، چرا که گرانروی یک ویژگی فیزیکی بسیار مهم بوده و گرانروی مناسب از تماس سطوح فلزی با یکدیگر جلوگیری می نماید.اگر گرانروی پایین تر از میزان مناسب باشد چرخ دنده های موجود در سیستم گیربکس با یکدیگر تماس یافته و سبب افزایش اصطکاک و فرسایش شده و در نهایت با افزایش دما و کاهش خاصیت فشار پذیری سبب تخریب روغن و قطعات می گردد. از طرفی انتخاب گرانروی بالاتر سبب می شود روغن زمان بیشتری نیاز داشته باشد تا نسبت به روانکاری سطوح سیلندرها شده و سبب بروز مشکلات فرسایش گردد. لذا انتخاب روغن با گرانروی مناسب یکی از با اهمیت ترین نکات در انتخاب روغن برای هر وسیله ای است.
در روی ظروف روغن علاوه بر سطح کیفی APIیا استاندارد مرتبط، میزان گرانروی یا SAEآن درج می شود. روغن های کمی با میزان گرانروی تک درجه ای یا مونوگرید مثل SAE40توصیه می شوند، چرا که گستره دمایی کارکرد این روغن ها محدود هست در مقابل، روغن های چند درجه ای یا مولتی گرید مثلا SAE 20w50 گستره دمایی کارکرد بیشتری دارند. در این حالت، 20w نشان از گرانروی روغن در لحظه استارت بوده و در صورت مناسب نبودن با میزان گرانروی توصیه شده در دفترچه موتورسیکلت، امکان فرساش قطعات افزایش می یابد. همچنین عدد 50 گزارش شده در SAE20w50نشان از گرانروی روغن در دمای 100˚C همان دمای عمومی کارکرد روغن دارد.
روغن موتور ماشین یا روغن موتورسیکلت؟
یکی از بیشتری سوالاتی که پرسیده می شود این است که آیا می توان از روغن موتور ماشین به عنوان روغن موتورسیکلت استفاده کرد؟ در جواب این سوال باید گفت اگر موتورسیکلت شما برای شما مهم نیست قطعا این کار را انجام دهید. اما چرا این پاسخ را می دهیم؟ برای پاسخ به این سوال باید به یک تفاوت اصلی موتور ماشین و موتورسیکلت اشاره کنیم. در موتور خودرو ما شاهد استفاده از چند نوع روغن هستیم، روغن دنده، روغن موتور و روغن هیدرولیک فرمان و هر کدام ویژگی های متفاوت و مخزن های متفاوتی دارند. اما در موتور سیکلت شما از یک روغن برای روانکاری موتور و دنده ها استفاده می نماید. در روغن های موتور خودرو از مواد افزودنی جهت کاهش بیشتر اصطکاک استفاده می شود که سبب کاهش میزان مصرف سوخت و افزایش کارکرد می شود. اما این مواد افزودنی در موتورسیکلت های با کلاچ تر، در عملکرد کلاچ اختلال ایجاد نموده و سبب مشاهده زودتر فرسایش در کلاچ خواهیم بود. البته یکی دیگر از تفاوت های بین این دو دسته موتور، به میزان دما و دور موتور می توان اشاره نمود اما این تفاوت نمی تواند دلیل اصلی برای متفاوت بودن روغن آنها باشد.
در سال 1998 انجمن استاندارد خودرو ژاپن یا همان JASOاقدام به معرفی دسته بندی روغن های موتورسیکت نمود که امروزه در بین روغن های موتورسیکلت، این دسته بندی از سطح کیفی اعلامی APIرایج تر است. همانطور که در بالا اشاره شد سازندگان روغن های موتور خودرو به منظور افزایش راندمان و کاهش میزان مصرف سوخت به استفاده از مواد افزودنی بهبود دهنده اصطکاک روی آوردند که این نوع مواد در سیستم کلاچ تر موتورسیکلت سبب لغزش کلاچ و خوردگی می گردد. JASO در این حالت نسبت به معرفی JASO MA, JASO MA1, JASO MA2 و JASO MB نموده است. سه دسته اول که به دسته MAمعروف هستند معرف روغن های مناسب در موتورسیکلت های 4 زمانه با روانکاری موتور، کلاچ و دنده با یک نوع روغن بوده که از مواد افزودنی بهبود دهنده اصطکاک استفاده نکرده اند. در دسته بندی MB، روغن های طراحی شده برای موتورسیکلت های چهارزمانه با مقدار کمتری از خاصیت کاهش اصطکاک قرار دارند. توجه داشته باشید که امکان جایگزینی روغن های MAبا روغن های MB وجود ندارد.
روغن معدنی یا سینتتیک
علاوه بر توضیحات مهم فوق، یکی دیگر از نکات قابل توجه در انتخاب روغن موتور مناسب، تفاوت در نوع روغن پایه استفاده شده در تولید روغن های موتور بوده و همانطور که در مقالات قبل به آن اشاره اشاره شده است بر اساس اعلام APIما روغن های پایه به 5 گروه تقسیم می شوند. 3 گروه اول به دلیل تولید از نفت خام به روغن های معدنی و دو گروه بعدی به دلیل استفاده از مواد سنتزی به روغن های سینتتیک مشهور هستند. البته به دلیل نوع خاص پالایش و تولید روغن پایه گروه 3، تولید کنندگان این نوع روغن ها می توانند به صورت قانونی از عنوان سینتتیک استفاده نمایند.
روغن های معدنی و سینتتیک تفاوت های مختلفی با هم دارند اما تفاوت هایی که مصرف کنندگان روغن های موتور باید نسبت به آنها اطلاع داشته باشند عبارتند از گرانروی، شاخص گرانروی و دما.
تغییرات گرانروی روغن بر اثر تغییرات دما در اصطلاح شاخص گرانروی یا همان Viscosity Index بوده و هرچه این شاخص بالاتر باشد نشان از تغییرات کمتر گرانروی در اثر تغییرات دما است. روغن های سینتتیک در مقایسه با روغن های معدنی از شاخص گرانروی بالاتری برخوردار می باشند.
البته در روغن های معدنی می توان با استفاده از مواد افزودنی بهبود دهنده شاخص گرانروی نسبت به افزایش این ویژگی اقدام نمود اما این کار در عین اینکه می تواند باعث افزایش کارکرد روغن گردد اما می تواند با اشکلاتی نیز همراه باشد. در این حالت، زمانی که روغن با دمای بالاتری در تماس باشد، زودتر از روغن های با پایه سنتزی دچار افت گرانروی می شوند. به عنوان مثال روغن نو با گرانروی SAE10w40که از روغن های معدنی با مواد افزودنی بهبود دهنده شاخص گرانروی تولید شده است در زمان کمتری به گرانروی SAE 10w30 تبدیل می شود. البته در روغن های سنتزی هم از این مواد افزودنی استفاده نمود اما میزان این افزودنی کمتر از روغن های معدنی است. البته این نکته نیز نباید فراموش شود که روغن های سنتزی از قیمت بالاتری از روغن های معدنی برخورد هستند و این نکته بسیار مهم در انتخاب روغن است
نباید این نکته فراموش شود که هزینه و کارایی باید متناسب با یکدیگر باشد. اگر دوره های تعویض روغن برای موتورسیکلت شما زود بوده و یا کارکرد آن به صورت عادی است. الزامی به استفاده از روغن های سنتزی نیست. اگر از موتور خود در پیست های موتورسواری و در مسابقات سرعت استفاده می کنید حتما به کارایی بیشتر توجه نمایید تا قیمت. در پایان باید گفت که این شما هستید که با چگونه راندن و کجا راندن نوع روغن خود را باید انتخاب نمایید ما صرفا در این مسیر شما را راهنمایی می نماییم.
در این مقاله از اطلاعات مجله machinerylubrication(2017) – Vol 119 استفاده شده است
