دستگاه تصفیه آب خانگی یکی از نیازهای اساسی در خانهها به شمار میرود، بهخصوص با توجه به آلودگی فزاینده آبهای شهری و وجود مواد شیمیایی در فرآیندهای تصفیه صنعتی. این مقاله به شما کمک میکند تا با انواع دستگاههای تصفیه آب، نحوه عملکرد آنها، مزایا و معایب هر یک آشنا شده و انتخاب آگاهانهای داشته باشید.
چرا به دستگاه تصفیه آب خانگی نیاز داریم؟
آب مصرفی در بسیاری از مناطق، حاوی آلایندههایی است که ممکن است برای سلامت بدن مناسب نباشند. سیستمهای تصفیه خانههای صنعتی از کلر و مواد شیمیایی دیگر استفاده میکنند که برخی باکتریها و ویروسها را از بین میبرند، اما خود کلر در آب باقی میماند و میتواند سمی باشد. دستگاه تصفیه آب خانگی با استفاده از انواع فیلترها، ذرات، جامدات، مواد شیمیایی مانند کلر، مواد آلی و شویندهها را از آب جدا میکند.
انواع اصلی دستگاه تصفیه آب خانگی
دستگاههای تصفیه آب خانگی را میتوان به پنج نوع اصلی دستهبندی کرد:
اسمز معکوس (RO)
اشعه ماوراء بنفش (UV)
اولترافیلتراسیون (UF)
کربن فعال
فیلتر رسوبی
در ادامه به توضیح جزئیات انواع پرکاربردتر میپردازیم:
1. دستگاه تصفیه آب اسمز معکوس (RO)
این دستگاه از غشای نیمه تراوا برای تصفیه آب استفاده میکند. آب تحت فشار از پمپ از این غشا عبور داده میشود. در این فرآیند، جامدات محلول در آب مانند آرسنیک، فلوراید، سرب، کلر، نیتراتها و سولفاتها به دام میافتند و از آب جدا میشوند. دستگاه اسمز معکوس در حذف ذرات فلزی و مواد شیمیایی محلول بسیار مؤثر است. اندازه منافذ غشای اسمز معکوس بسیار ریز است (حدود 0.5 تا 10 نانومتر).
مزایای دستگاه تصفیه آب RO:
حذف مواد جامد محلول، فلزات سنگین (فلوراید، آرسنیک، کلر، نیترات، سرب، فسفات).
از بین بردن بیماریهای منتقله از آب و میکروارگانیسمها (باکتریها و ویروسها) و حذف اجساد مرده آنها.
بهبود طعم و بوی آب با حذف آلایندههای مولد بو و طعم نامطلوب.
کاهش سختی آب و جلوگیری از رسوب در کتری و اتو.
معایب دستگاه تصفیه آب RO:
نیاز به برق و فشار آب مطلوب برای کار.
تولید مقادیر زیادی فاضلاب؛ برای تصفیه ۱۰ لیتر آب، تقریباً ۵ لیتر فاضلاب تولید میشود.
ساختار پیچیده و قیمت نسبتاً بالاتر.
احتمال حذف مواد معدنی مفید در دستگاههای غیر استاندارد.
دستگاههای RO در دو نوع رومیزی/دیواری و زیر سینک موجود هستند. برند آکواجوی از سیستم اسمز معکوس استفاده میکند و دارای مدلهای مختلفی مانند ۴۰۱، لیلیوم، پرایم، تولیپ، الیت، و لجند است. مدلهای بلوم و لجند از برند آکواجوی توسط کاربران راضی گزارش شدهاند. دستگاه تصفیه آب CCK مدل CCK6s نیز از نوع اسمز معکوس و پرفروش در ایران است. دستگاههای اسمز معکوس آکواجوی معمولاً در ۵ مرحله آب را تصفیه میکنند.
2. دستگاه تصفیه آب اشعه ماوراء بنفش (UV)
این دستگاه از اشعه فرابنفش برای از بین بردن بیماریها و میکروارگانیسمها مانند باکتریها، ویروسها و کیستها استفاده میکند. آب از یک لوله حاوی لامپ UV عبور میکند و در معرض اشعه قرار میگیرد. این تکنولوژی دوستدار محیط زیست بوده و از مواد شیمیایی استفاده نمیکند.
مزایای دستگاه تصفیه آب UV:
هزینه نگهداری و استفاده کم (فقط تعویض لامپ سالی یکبار).
نرخ تصفیه بالا (۲ تا ۴ لیتر در دقیقه).
مصرف انرژی کم.
نیاز کم به تمیز کردن دستی (مخصوصاً مدلهای بدون مخزن).
عدم تغییر طعم آب.
حفظ مواد معدنی ضروری آب.
معایب دستگاه تصفیه آب UV:
اجساد میکروبهای کشته شده در آب باقی میمانند.
در صورت عدم قرارگیری کامل میکروبها در معرض اشعه، امکان رشد مجدد آنها وجود دارد.
طعم و رنگ آب را بهبود نمیبخشد.
بر روی آب گل آلود تأثیری ندارد، زیرا ذرات معلق مانع عبور نور UV میشوند.
آب سخت با TDS بالا را تصفیه نمیکند.
مواد شیمیایی سمی مانند کلر و فلوراید را حذف نمیکند.
دستگاههای تصفیه آب UV برای آبهایی با TDS کم ایدهآل هستند. در صورت وجود بوی بد در آب، ممکن است نیاز به استفاده از فیلتر کربن فعال به عنوان مکمل باشد. برند AQUA WIN دستگاههای تصفیه آب UV باکیفیتی تولید میکند.
3. دستگاه تصفیه آب اولترافیلتراسیون (UF)
فناوری UF از الیاف توخالی غشایی برای جداسازی آب از ذرات استفاده میکند. ذرات معلق، باکتریها و ویروسها به غشا چسبیده و به دام میافتند. تفاوت اصلی UF با RO در اندازه منافذ است؛ UF ذرات کمی بزرگتر را مسدود میکند در حالی که RO میتواند ذرات بسیار ریزتر را حذف کند. منافذ UF حدود 0.001-0.02 میکرون هستند.
مزایای دستگاه تصفیه آب UF:
کارکرد بدون نیاز به برق و فشار آب بالا.
عدم استفاده از مواد شیمیایی.
توانایی فیلتر کردن آب گل آلود.
حذف اجساد میکروبها که در غشا به دام میافتند.
طول عمر بالای غشا (۳ تا ۵ سال).
معایب دستگاه تصفیه آب UF:
با آب سخت کار نمیکند، زیرا نمکهای محلول را حذف نمیکند.
مواد شیمیایی موجود در آب را حذف نمیکند.
نیاز به تمیز کردن مداوم غشا (بطور منظم، مثلاً دوبار در هفته) برای جلوگیری از تکثیر میکروبهای به دام افتاده.
دستگاه تصفیه آب UF برای مناطقی که آلودگی شیمیایی آب کم است مناسب میباشد، مانند تصفیه آب شهری یا دریاچهها. دستگاه سافت واتر مدل UF – 2901 نمونهای از این نوع دستگاه است.
4. فیلتر کربن فعال
این فیلتر معمولاً در کنار دستگاههای دیگر استفاده میشود و از زغال سنگ، پوسته نارگیل یا چوب ساخته میشود. کربن فعال با استفاده از خاصیت جذب (Adsorption)، مواد شیمیایی مانند کلر و دیگر مواد مولد طعم و بوی بد، و همچنین ذرات فلزات سنگین را به خود جذب میکند.
مزایای فیلتر کربن فعال:
حذف مواد شیمیایی مانند کلر و بهبود طعم و بوی آب.
حذف ذرات فلزات سنگین.
افزایش عمر فیلترهای RO با مسدود کردن کلر و ذرات آسیبرسان.
معایب فیلتر کربن فعال:
نمکهای محلول (عامل سختی آب) را حذف نمیکند.
باکتریها و ویروسها را از بین نمیبرد.
در صورت عدم نگهداری مناسب، میتواند محلی برای رشد باکتریها شود.
فیلتر کربنی شرکت آب فناور نمونهای از این فیلترها با پایه گیاهی است.
5. فیلتر رسوبی
این فیلتر به عنوان پیش فیلتر قبل از دستگاههای دیگر مانند RO یا UV قرار میگیرد. فیلتر رسوبی که معمولاً از پنبه یا الیاف پلی استر ساخته میشود، ذرات بزرگتر مانند گرد و غبار، زنگ زدگی، گل و ماسه را حذف کرده و کدورت آب را کاهش میدهد.
مزایای فیلتر رسوبی:
حذف آلودگیها، گرد و غبار، زنگ زدگی و ذرات گل و ماسه.
حذف آلایندههای قابل مشاهده و جلوگیری از آسیب آنها به دستگاههای اصلی مانند RO و UV، در نتیجه افزایش طول عمر آنها.
معایب فیلتر رسوبی:
مواد جامد محلول، فلزات سنگین و میکروبها (باکتریها و ویروسها) را حذف نمیکند.
فیلتر پیش تصفیه آب سوفیلتر مدل جامبو نمونهای از فیلتر رسوبی است که ذرات معلق تا ۵ میکرون را تصفیه میکند.
خواص و فواید آب تصفیه شده
استفاده از آب تصفیه شده میتواند فواید بسیاری برای سلامتی و زندگی روزمره داشته باشد. کارشناسان معتقدند که آب تصفیه شده سادهترین راه داشتن یک زندگی سالم است. برخی از فواید آن عبارتند از:
افزایش انرژی در طول روز.
کمک به تمرینات ورزشی بهتر.
طراوت و نشاط بخشیدن به پوست.
کمک به کاهش وزن.
حذف بهتر مواد مضر و شیمیایی از بدن.
تقویت سیستم گوارشی و هضم بهتر غذا.
صرفهجویی در هزینهها با عدم نیاز به خرید آب بطری.
جلوگیری از رسوب در وسایلی مانند کتری و اتو.
نکات مهم در انتخاب و خرید دستگاه تصفیه آب خانگی
انتخاب دستگاه تصفیه آب خانگی مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد. قبل از خرید به نکات زیر توجه کنید:
کیفیت آب منطقه شما: میزان آلایندهها، فلزات، سختی آب و وجود بو یا طعم نامطبوع. برای مثال، آب مناطقی مانند اهواز، آبادان و خرمشهر ممکن است نیاز به دستگاه قویتری (مانند RO چند مرحلهای) داشته باشد نسبت به آب تهران که کیفیت بالاتری دارد.
نیاز شما: هدف از تصفیه آب (فقط آشامیدن، آشپزی، مصارف دیگر).
شرایط خانه: لولهکشی خانههای قدیمی ممکن است رسوب بیشتری داشته باشد.
نوع دستگاه: بر اساس کیفیت آب و نیاز، نوع دستگاه (RO, UV, UF) را انتخاب کنید. برای آب با سختی بالا یا مواد شیمیایی محلول، RO معمولاً گزینه مناسبتری است.
برند معتبر و استاندارد: از اصل بودن کالا اطمینان حاصل کنید. برندهای مطرحی مانند آکواجوی (Aquajoy) با گواهینامههای بینالمللی NSF و WQA، آکواپرو (Aqua Pro)، سافت واتر (Soft water) و دستگاههای رادگستر نوین توصیه میشوند.
گارانتی و خدمات پس از فروش: از وجود ضمانتنامه و خدمات تحقیق کنید.
قطعات یدکی و فیلترها: از در دسترس بودن قطعات یدکی و فیلترهای مخصوص دستگاه مطمئن شوید.
تعداد مراحل فیلتراسیون: دستگاههای استاندارد معمولاً دارای حداقل ۵ مرحله فیلتراسیون هستند. دستگاههای ۶، ۷ یا ۸ مرحلهای با فیلترهای اضافی مانند فیلتر قلیایی و معدنی، کیفیت آب را بهبود بخشیده و مضرات احتمالی حذف مواد معدنی را جبران میکنند.
وجود سوییچ فشار بالا: این سوییچ برای محافظت از دستگاه در شرایط قطع آب یا برق مهم است.
ظرفیت تولید و مخزن: متناسب با میزان مصرف روزانه، مدلی با ظرفیت تولید آب و حجم مخزن مناسب انتخاب کنید.
اهمیت نگهداری و تعویض به موقع فیلترها
برای حفظ عملکرد بهینه و کیفیت آب تصفیه شده، سرویس و تعویض فیلتر تصفیه آب دستگاه شما ضروری است. فیلترها عمر مشخصی دارند و پس از اتمام عمر مفید، عملکرد آنها کاهش یافته و حتی میتوانند خود منشأ آلودگی شوند.
زمان تعویض فیلترهای رایج (در دستگاههای RO متداول):
فیلتر الیافی (مرحله اول): ۴ تا ۶ ماه.
فیلتر کربن پودری یا گرانول (مرحله دوم): ۴ تا ۶ ماه.
فیلتر کربن بلاک یا الیافی ۱ میکرون (مرحله سوم): ۴ تا ۶ ماه.
فیلتر ممبران RO (مرحله چهارم): ۱۲ تا ۲۴ ماه (بسته به کیفیت آب ورودی).
فیلتر پست کربن خطی (مرحله پنجم): ۹ تا ۱۲ ماه.
فیلتر مینرال (مرحله ششم و بالاتر): ۹ تا ۱۲ ماه.
عدم تعویض به موقع فیلترها میتواند باعث کاهش کیفیت آب خروجی، ورود ناخالصیها به مراحل بعدی، آسیب به ممبران (در دستگاههای RO) و کاهش عمر دستگاه شود. میتوانید با آموزشهای ساده خودتان فیلترها را تعویض کنید. شرکتهایی مانند پاکاب گستر خدمات سرویس و تعویض فیلتر ارائه میدهند.
آیا دستگاه تصفیه آب ضرر دارد؟
برخی نگرانیها در مورد مضر بودن آب تصفیه شده مطرح شده است. دلیل این نگرانیها اغلب به دو موضوع برمیگردد:
از دست رفتن خاصیت قلیایی و اسیدی شدن آب.
حذف مواد معدنی مفید مانند منیزیم و کلسیم.
این نگرانیها در مورد دستگاههای تصفیه آب غیر استاندارد که به این موضوعات توجه ندارند، کاملاً درست است. اما شرکتهای بزرگ تولیدکننده دستگاه تصفیه آب خانگی با کیفیت بالا، این مشکلات را با اضافه کردن فیلترهای غنیکننده آب از نظر مواد معدنی و همچنین فیلترهای قلیایی حل کردهاند. این فیلترهای اضافی معمولاً باعث میشوند که دستگاه به صورت شش مرحلهای، هفت مرحلهای یا هشت مرحلهای در بازار عرضه شود. بنابراین، با انتخاب یک دستگاه استاندارد و معتبر، میتوانید از مضرات احتمالی جلوگیری کرده و از فواید آب تصفیه شده سالم و غنی از مواد معدنی بهرهمند شوید.
برندها و مدلهای مطرح در بازار (بر اساس منابع)
برندهای مختلفی در زمینه دستگاه تصفیه آب خانگی فعال هستند. بر اساس منابع، آکواجوی یک برند مطرح کانادایی است که توسط شرکتهایی مانند پالایه سازان توس در ایران مونتاژ و عرضه میشود. مدلهای آکواجوی مانند ۴۰۱، لیلیوم، پرایم، تولیپ، الیت، لجند و لوتوس در بازار موجود هستند. کاربران رضایت خود را از مدلهایی مانند بلوم، لجند و لوتوس ابراز کردهاند.
برندهای دیگری مانند CCK (مدل CCK6s)، AQUA WIN (مخصوص UV)، سافت واتر (Soft water مدل UF – 2901)، آکواپرو (Aqua Pro)، آکواپرفکت (Aqua Perfect)، آکواپرمیوم (Aqua Premium)، سوفیلتر (Sofilter)، آب فناور و بلوویو (Blueview) نیز در منابع ذکر شدهاند.
جمعبندی
با توجه به آنچه گفته شد، داشتن یک دستگاه تصفیه آب خانگی استاندارد و با کیفیت از یک برند معتبر، یک سرمایهگذاری ارزشمند برای سلامتی شما و خانوادهتان محسوب میشود. با شناخت انواع دستگاهها، در نظر گرفتن کیفیت آب منطقه خود و نیازهایتان، و همچنین توجه به نکات مهم در خرید و نگهداری، میتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید و از نوشیدن آب سالم و پاک لذت ببرید.
