شنا یکی از ورزشها و سرگرمیهای بسیار مناسب و لذتبخش برای افراد در تمام سنین است، به خصوص در هوای گرم تابستان طرفداران زیادی دارد. اما برای اطمینان از اینکه این تفریح سالم و لذتبخش باقی بماند، نگهداری و تمیز کردن منظم استخر اهمیت حیاتی دارد. آب کثیف استخر میتواند منجر به بیماریهای مختلفی مانند بیماریهای پوستی، قارچی، اختلالات رودهای، اسهال و ناراحتیهای چشم و گوش شود. همچنین، نگهداری صحیح از تجهیزات و بدنه استخر به افزایش عمر آنها و جلوگیری از هزینههای اضافی کمک میکند.
این راهنما با تکیه بر اطلاعات تخصصی، شما را با اصول و روشهای کلیدی نگهداری و تمیز کردن استخر آشنا میکند.
برای تمیز کردن مؤثر استخر، به چندین ابزار نیاز دارید:
دسته تلسکوپی: این ابزار برای اتصال به سایر تجهیزات مانند جارو یا برگگیر استفاده میشود و به شما کمک میکند تا بدون مشکل سطح یا کف استخر را پوشش دهید و زبالهها را خارج کنید. سرمایهگذاری روی دستههای تلسکوپی با کیفیت بالا مهم است.
برگگیر استخر: برای جمعآوری زبالهها و برگهای روی سطح آب قبل از جارو زدن استفاده میشود. دو نوع توری برگگیر وجود دارد: یکی برای تمیز کردن سریع سطح و دیگری با کیسه توری ظریفتر برای جمعآوری زبالههای بیشتر. به دنبال توری با مش دوگانه، قاب سخت و ساخته شده از ترکیب پلیمری برای دوام باشید.
سر جارو و شلنگ جارو: برای جارو کردن کف استخر، به سر جاروی مناسب با توجه به نوع و میزان کثیفی و یک شلنگ جارو برای ایجاد مکش نیاز دارید. داشتن سر و شلنگ مناسب به تمیز کردن مؤثر استخر کمک میکند. جاروهای استخر در انواع دستی و اتوماتیک/رباتیک موجود هستند. جاروهای دستی شامل پمپ، دسته، شلنگ و سر جارو هستند که توسط اپراتور استفاده میشوند. جاروهای رباتیک خودکار عمل میکنند، سطح آب را برای یافتن زباله اسکن کرده و آنها را به کیسه فیلتر میمکند. آنها همچنین کف استخر را تمیز میکنند و برای استخرهای بزرگ مؤثرتر و سریعتر هستند. جاروی اتوماتیک کار نظافت را با قابلیت اطمینان بالا انجام میدهد و استفاده از آن رضایت مشتری را افزایش میدهد. (اما در مواجهه با جلبکهای مرده معلق، استفاده از جاروی دستی بیشتر توصیه میشود).
برس استخر: برس زدن یکی از مهمترین تجهیزات نظافت استخر است. برای پاک کردن جلبکها و کثیفیهای انباشته شده روی دیوارها و کف استخر به برسهایی با اشکال و اندازههای مختلف نیاز دارید، از جمله برای فضاهای صعبالعبور. برسهای شستشوی دوگانه با موهای استیل ضد زنگ به دلیل دوام در معرض مواد شیمیایی استخر توصیه میشوند. در انتخاب جنس برس دقت کنید؛ برسهای فلزی برای استخرهای بتنی و برسهای نایلونی برای استخرهای وینیل مناسب هستند.
فیلتر استخر جزء بسیار مهمی در سیستم تصفیه است. تمیز کردن منظم فیلتر برای اطمینان از عملکرد بهینه سیستم، جلوگیری از انسداد، افزایش عمر فیلتر، جلوگیری از هدررفت انرژی و کاهش هزینههای نگهداری ضروری است. توصیه میشود فیلترها هر ماه تمیز شوند تا عملکرد روانی داشته باشند.
روش تمیز کردن بستگی به نوع فیلتر دارد:
فیلتر شنی: از روش بک واش (شستشوی معکوس) استفاده میشود. با تغییر جهت جریان آب، ذرات آلوده از بین شنها خارج شده و از لوله خروجی دفع میشوند.
فیلتر کارتریجی: کارتریجها از مخزن خارج شده و با شلنگ آب و سری آبپاش تمیز میشوند. در صورت نیاز میتوان آنها را با جوهر نمک رقیق شده یا کلر مایع نیز شستشو داد.
فیلتر دیاتومه: از روش بک واش (شستشوی معکوس) استفاده میشود. ذرات آلوده و خاک دیاتومه از شبکههای فیلتر خارج و از لوله خروجی دفع میشوند. فیلترهای دیاتومه میتوانند به راحتی توسط جلبکهای مرده مسدود شوند اگر به درستی شسته نشوند.
اسید موریاتیک (اسید کلریدریک) میتواند برای تمیز کردن فیلترها و حذف جلبکها، آهن، کربنات کلسیم یا سایر مواد معدنی استفاده شود. پس از شوک کلرزنی برای جلبکها، فیلتر استخر باید تمیز شود.
کیفیت آب استخر: فیزیکی، شیمیایی، میکروبی
کیفیت آب استخرهای شنا توسط عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تعیین میشود. حفظ کیفیت آب، علاوه بر حفظ سلامت شناگران، به عملکرد مطلوب امکانات و تجهیزات نیز کمک میکند و باعث دوام بیشتر آنها میشود.
آلودگیهای فیزیکی: شامل ذرات معلق و تهنشین شده است که باعث کدورت آب میشوند. کدورت میتواند تأثیر ضدعفونی کنندهها مانند اشعه ماوراء بنفش را کاهش دهد. این آلودگیها را میتوان با طراحی مناسب استخر، تعیین صحیح محل خروجیها، تعیین دبی مناسب گردش آب، انتخاب فیلتر مناسب و انعقاد مواد کلوئیدی رفع کرد. چربیها و ذرات سبک روی سطح آب نیز با سرریز کردن یا سیستم چربیگیر زدوده میشوند. شفافیت آب مهم است تا عمق و خطرات احتمالی قابل مشاهده باشند.
آلودگیهای شیمیایی: شامل مواد شیمیایی تصفیه، محصولات واکنش آنها با مواد آلی/معدنی و ترشحات شناگران (مانند ترشحات بینی/حلق، پوست، کرمها، چرک، روغنها) است. وجود یونهای فلزی مانند آهن، مس و منگنز میتواند باعث تغییر رنگ آب شود.
آلودگیهای میکروبیولوژیکی: استخرها مکان مناسبی برای رشد میکروارگانیسمهای بیماریزا هستند که توسط شناگران منتقل شده و در آب یا بیوفیلمها رشد میکنند. انتقال بیماریهای عفونی از طریق استخرها ممکن است، بنابراین افراد بیمار نباید استفاده کنند. بیماریهایی مانند تب حصبه، دیسانتری، تراخم، لپتوسپیروزیس و عفونتهای پوستی میتوانند منتقل شوند. ارگانیسمهایی مانند ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم در آب استخر یافت میشوند و به دلیل مقاومت بالا در برابر گندزداها، میتوانند باعث عفونتهای رودهای با علائمی مانند اسهال و درد شوند. بیوفیلمها روی سطوح استخر ایجاد شده و میکروارگانیسمها را از مواد گندزدا مصون نگه میدارند. نظافت کامل دورهای دیوارهها و کف استخر برای حذف بیوفیلمها الزامی است.
ضدعفونی کردن آب استخر برای تأمین بهداشت عمومی ضروری است.
کلرین: متداولترین ضدعفونی کننده استخر است. به شکلهای پودر یا قرص، مایع و گاز استفاده میشود. با واکنش با مواد آلی، کلرامین تولید میکند که بوی تند دارد، چشم را میسوزاند و قدرت گندزدایی را کاهش میدهد. شوک کلرزنی برای حذف کلرامین و احیای کلر فعال استفاده میشود. کلر نسبت به نور خورشید حساس است؛ استفاده از پایدارکننده مانند اسید سیانوریک به خصوص برای استخرهای روباز توصیه میشود. برای شوک کلرزنی، کلر مایع (هیپوکلریت سدیم) یا پودر کلر (هیپوکلریت کلسیم) توصیه میشود. از کلرهای پودری یا قرصی حاوی تثبیتکننده برای شوک استفاده نکنید. هشدار: هرگز کلر مایع را در تماس با پودر یا قرص کلر قرار ندهید زیرا ممکن است منجر به انفجار یا گازهای خورنده شود. همیشه مواد شیمیایی را به آب اضافه کنید، نه برعکس. میزان کلر برای شوک بستگی به حجم و شدت آلودگی دارد (۲ تا ۴ برابر مقدار عادی).
برومین: یکی دیگر از هالوژنها با قابلیت ضدعفونی است. به شکل قرص، تکههای جامد یا پودری استفاده میشود. دیرتر از کلر در آب حل میشود. برومامین تولید میکند که برخلاف کلرامین، خود نیز گندزدا است، بوی خاصی ندارد و چشم را نمیسوزاند. با شوک میتواند قدرت گندزدایی خود را بازیابی کند. برومین خورنده است و گازهای سنگین منتشر میکند.
ازن: گندزدای قویتر از کلر است. با تخریب سلول میکروارگانیسمها آنها را از بین میبرد. بوی نامطبوع و فلزات محلول را حذف میکند، صابون، کف، روغن و چربی را سریعتر از سیستمهای کلردار از بین میبرد. نیاز به دوز شوک بالا را کاهش میدهد. به دلیل هزینه بالا و نیاز به اقدامات احتیاطی (ممکن است وارد دستگاه تنفسی شود و چشم را تحریک کند) کمتر استفاده میشود.
اشعه ماوراء بنفش (UV): آب تصفیه شده را با عبور از محفظهای حاوی لامپهای UV ضدعفونی میکند. کدورت آب خاصیت ضدعفونی کنندگی آن را کاهش میدهد. لامپهای آن گران هستند.
قرص شفاف کننده آب: مادهای شیمیایی (معمولاً منعقد کننده مانند آلومینیوم سولفات یا پلیمرهای آلی) است که ذرات کوچک و آلوده را به هم میچسباند تا راحتتر جمعآوری شوند یا تهنشین شوند. برای شفافیت آب کدر (مانند پس از از بین بردن جلبک) میتوان از مواد منعقد کننده استفاده کرد. آنها را در سبد اسکیمر یا کلرزن شناور قرار میدهند.
مواد ضد جلبک: باعث از بین رفتن جلبک میشوند. انواع مختلفی دارند (مانند کات کبود). ترکیبات مس میتوانند مناسب باشند اما ممکن است لکه ایجاد کنند. بهترین کاربرد مواد ضد جلبک، استفاده هفتگی با مقدار کم برای پیشگیری است تا جلبکهای کوچک قبل از رشد از بین بروند. مقدار زیاد میتواند باعث لکهگذاری یا کف روی آب شود.
مواد از بین برنده فسفات: جلبکها از فسفات موجود در آب تغذیه میکنند. با تست کیت میتوان میزان فسفات را اندازه گرفت و در صورت لزوم از مواد شیمیایی از بین برنده فسفات استفاده کرد.
برای اطمینان از کیفیت بهداشتی آب، باید به طور دورهای از آب استخر نمونهبرداری و آزمایشهای لازم انجام شود.
آزمایشهای میکروبی: شامل شمارش کلی باکتریها، کلیفرمها، استرپتوکوکهای مدفوعی، سودوموناس آئروژینوزا و ... است. نمونهبرداری باید در ظروف استریل و مناسب انجام شود و برای خنثی سازی کلر باقیمانده از تیوسولفات سدیم استفاده شود.
آزمایشهای شیمیایی: شامل اندازهگیری میزان کلر باقیمانده (آزاد، کل، ترکیبی)، کلرامین و pH آب است.
اندازهگیری کدورت: برای بررسی شفافیت آب انجام میشود.
آزمایشات روتین باید در شروع فعالیت روزانه استخر و هر سه ساعت یکبار در زمان باز بودن استخر انجام شود. اپراتور استخر باید اطلاعات کافی در این زمینه داشته باشد. استفاده از معرفها و ظروف آزمایشگاهی تمیز و معتبر برای جلوگیری از خطای نتایج مهم است.
بسیاری فکر میکنند در زمستان نیازی به نگهداری استخر نیست، اما این تصور اشتباه است. استخرهای سرپوشیده نیز در زمستان نیاز به سرویس دارند.
پوشاندن سطح استخر: در مناطق سردتر، بستن و پوشاندن استخر در پایان تابستان برای محافظت در برابر برف، گرد و خاک و حیوانات ضروری است. پوشش باید به طور کامل متصل و محکم باشد. قبل از پوشاندن، کثیفی و آب استخر باید تخلیه شود. برف روی پوشش باید برداشته شود تا وزن اضافی به استخر آسیب نرساند. استفاده از روکش زمستانی توصیه میشود زیرا دمای پایین به اجزای استخر آسیب میرساند.
تخلیه آب اضافی: یخ زدگی آب باعث ترک خوردن لولهها و آسیبهای جدی میشود. تمام آب اضافی استخر باید تخلیه شود. میتوان از ضد یخ استخر استفاده کرد یا تمام سوپاپها و خطوط آب را با جاروی معکوس قدرتمند یا کمپرسور هوا تخلیه کرد. سپس خطوط را با شاخههای مخصوص زمستان بست.
بررسی تجهیزات: پمپ، هیتر و فیلتر باید به صورت دورهای بررسی شوند. پمپ آب باید در صورت رسیدن دما به زیر صفر عایق بندی شود. گرم نگه داشتن آب استخر و در جریان نگه داشتن آن (با پمپ) میتواند از یخ زدگی جلوگیری کند. هزینه راه اندازی هیتر و پمپ در زمستان باید در نظر گرفته شود.
سطح مواد شیمیایی: اگر استخر به طور کامل تخلیه نمیشود، متعادل نگه داشتن سطح شیمیایی آب برای جلوگیری از رشد جلبک و باکتری مهم است. سطح شیمیایی باید هر دو ماه یکبار در زمان عدم استفاده بررسی شود. مواد شیمیایی مربوط به فصل قبل نباید برای سال بعد نگهداری شوند زیرا قدرت خود را از دست میدهند.
در فصل بهار، زمان برداشتن پوشش، پر کردن مجدد استخر، تنظیم شیمیایی آب و راهاندازی مجدد سیستم فیلتراسیون و پمپها فرا میرسد. شوک کلر برای از بین بردن جلبک یا باکتریهای احتمالی توصیه میشود.
رعایت نکات بهداشتی برای شناگران و مسئولین استخرها برای حفظ سلامت ضروری است.
بهداشت فردی شناگران : دوش گرفتن و صابون زدن قبل و بعد از ورود به استخر. رعایت ضوابط بهداشتی مانند استفاده از حوله و کلاه اختصاصی تمیز، مایو و دمپایی اختصاصی. عبور از حوضچه کلر قبل از ورود به استخر. خانمهای شناگر باید شرایط بهداشتی مربوط به سلامت خود را رعایت کنند. استفاده از پوشک یا پوشکهای ضد آب برای شیرخواران و کودکان کوچک ممنوع است.
بهداشت عمومی و محیط استخر: نظافت کف، دیوار و محوطه اطراف استخر. سالم بودن کف و دیواره استخر. وضعیت تهویه هوا در استخرهای سرپوشیده. وضعیت بهداشتی دوشها و سرویسهای بهداشتی (تناسب تعداد با شناگران، تهویه، شستشو و گندزدایی، وجود صابون مایع). جمعآوری و دفع مناسب زباله. جلوگیری از شلوغی بیش از حد که منجر به نظارت ضعیف شود. عدم وجود شیشه یا اجسام تیز در داخل و اطراف استخر.
ایمنی و تجهیزات: وجود ناجی غریق با کارت تندرستی. وجود تمام تجهیزات نجات غریق در محوطه استخر (مانند کپسول اکسیژن، حلقه نجات). جعبه کمکهای اولیه باید کامل و در شرایط مطلوب باشد. قابل رؤیت بودن کف استخر (آب نباید کدر باشد). وجود علامت مناسب نشان دهنده عمق استخر. جلوگیری از دسترسی افراد به استخر در ساعات تعطیلی. نصب حصار در اطراف استخر خانگی برای جلوگیری از سقوط کودکان یا حیوانات. تجهیزات ایمنی مانند تخت، کپسول اکسیژن و تجهیزات مربوط به مراقبتهای ویژه باید در استخرها وجود داشته باشد. طنابهای شنا باید در شرایط خوبی باشند.
مسئولین و پرسنل استخر : کلیه کارکنان، ناجیان غریق، مدیران و مربیان باید گواهینامه معتبر از مراجع ذیصلاح و سلامت جسمی کامل داشته باشند. آنها باید بهداشت فردی و نظافت محل کار خود را رعایت کنند. محل مناسبی برای تعویض لباس و نگهداری وسایل شخصی کارکنان فراهم شود. وسایل نظافت، شستشو و استحمام باید اختصاصی باشند. کنترل عرضه و مصرف دخانیات و مواد مخدر در استخرها ضروری است. استعمال دخانیات در محوطه استخر ممنوع است. استخر باید تحت نظارت یک مسئول فنی با مدرک دانشگاهی در زمینه بهداشت محیط باشد.
زمان استخدام متخصصین نگهداری استخر : نگهداری استخر، به خصوص در استخرهای عمومی یا بزرگ، نیاز به دقت و دانش دارد. استخدام فرد یا افرادی برای نگهداری منظم تجهیزات، تزریق مواد شیمیایی، تمیز کردن فیلترها و مدیریت زمان کارکرد پمپها ضروری است. مسئول سرویس استخر باید با عملکرد تجهیزات آشنا باشد و مشکلات شیمیایی را درک کند. در صورت عدم اطلاع از روشهای خاص مانند نگهداری استخر روباز در زمستان، بهتر است با متخصصین تماس بگیرید.
نگهداری منظم و صحیح از استخر، شامل تمیز کردن فیزیکی، حفظ تعادل شیمیایی آب و پایش میکروبی آن، نه تنها سلامتی شناگران را تضمین میکند بلکه عمر تجهیزات و سازه استخر را افزایش داده و از هزینههای اضافی جلوگیری مینماید. با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی و استفاده از تجهیزات مناسب، میتوانید از شنا در آبی پاک و زلال لذت ببرید. در فصول سرد نیز نگهداری استخر اهمیت خود را دارد و اقداماتی مانند پوشاندن و تخلیه آب اضافی برای جلوگیری از آسیب به تجهیزات ضروری است.
