قبل از ورود به دنیای کارآفرینی لازم است بدانیم که اولین نقطه‌ی شکل‌گیری استارتاپ‌ها کجا و چگونه است. اگر یک استارتاپ را شرکتی با تکنولوژی بالا(های‌تک[1]) و مقیاس پذیر با هدف رشد سریع، در نظر بگیریم (تعریف یک استارتاپ، در فصل بعد بیشتر مورد بررسی قرار خواهد گرفت)، می‌توانیم جست‌وجوی اولین استارتاپ تاریخ را آغاز کنیم.
به عنوان مثال، شرکت ادیسون جنرال الکتریک (درحال حاضر GE) را می‌توان یکی از اولین استارتاپ‌ها دانست. مسیر دشوار رشد و پیروزی برای این شرکت، مشابه یک استارتاپ امروزی بود. بسیاری از شرکت‌هایی مانند نوکیا نیز می‌توانند در شروع کار خود به عنوان یک استارتاپ در نظرگرفته شوند. با این حال هیچکدام از این شرکت‌ها در حال حاضر، دیگر یک استارتاپ تلقی نمی‌شوند.
ظهور سیلیکون ولی
آغاز استارتاپ‌ها اغلب با ظهور سیلیکون‌ولی شناخته می‌شود. تجمع شرکت‌های فناوری در اطراف دانشگاه استنفورد از دهه 1970 تاکنون تأثیر زیادی در توسعه‌ی تکنولوژی جهان داشته است. اصطلاح سلیکون ولی برای اولین بار در سال 1971 در مجله‌ای به نام Electronic News به کار گرفته شد که به دوره‌ای بر می‌گردد که شرکت‌هایی در این منطقه نیمه‌هادی‌ها را تولید می‌کردند (که ماده اصلی آن‌ها سیلیکون بود). در دهه 1980 از اصطلاح سیلیکون‌ولی برای اشاره به کل منطقه پالو‌آلتو ، کوپرتینو، سانی‌ویل، مانتین ویو و ... استفاده شد.
رونق گرفتن استارتاپ‌ها تقریباً از اواخر دهه 90 همزمان با رونق dot.com آغاز شد. باور به تکنولوژی و احتمال اینکه اینترنت می‌تواند جهان را تغییر دهد، بسیار رواج پیدا کرد. شرکت‌هایی مانند آمازون و نت اسکیپ راه را هموار کردند و این حس را ایجاد کردند که موفقیت در انتظار همه‌ی کسانی است که می‌دانند چگونه یک دامنه ثبت کنند اما اوضاع از کنترل خارج شد و حباب dot.com ترکید و یکی از سخت‌ترین سقوط‌های اقتصاد جهانی را در دهه‌های اخیر به بار آورد. با اینکه حباب dot.comنشان داد که هر ایده‌ای، فقط به این دلیل که در اینترنت قرار دارد، ارزشمند نمی‌شود اما همچنان اعتقاد به تکنولوژی و اینترنت از بین نرفت.
شرکت‌های تکنولوژی در دهه 2000
بعد از حباب dot.com، جامعه استارتاپ‌ها از آن یاد گرفت، حرکت کرد و حتی بر سرعت پیشرفت خود افزود. اگر به شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکایی مانند فیسبوک، اوبر، ایربی‌ان‌بی، توییتر، لینکدین، تسلا یا دراپ‌باکس نگاه کنیم، هیچکدام از آن‌ها 20 سال پیش وجود نداشتند. حتی از تأسیس گوگل نیز فقط 21 سال می‌گذرد. اینترنت و سایر فناوری‌های مدرن، فرصت‌های شغلی گسترده‌ای ایجاد و امکان رشد سریع شرکت‌ها را فراهم کردند. تمام شرکت‌هایی که بالاتر از آن‌ها نام برده شد، تنها در عرض چند سال ارزش میلیارد دلاری پیدا کردند.
این شرکت‌ها تأثیر اساسی در زندگی و جهان ما داشته‌اند؛ بزرگترین شرکت رسانه‌ای جهان، فیسبوک، به هیچ تولیدکننده محتوایی حقوق نمی‌دهد، بزرگترین هتل زنجیره‌ای دنیا، ایربی‌ان‌بی، صاحب هیچ هتلی نیست. بزرگترین شرکت تاکسیرانی جهان، اوبر، حتی یک تاکسی هم از خود ندارد. این شرکت‌ها بسیاری از صنایع را متزلزل کرده و بازار را به تسخیر خود در آورده‌اند.
دنیای استارتاپ امروز
پدیده‌ی استارتاپ‌ها دیگر فقط محدود به سیلیکون‌ولی یا حتی آمریکا نمی‌شود بلکه با تأسیس و توسعه مراکز رشد در سراسر جهان مانند استکهلم، برلین، لندن، هلسینکی، تل‌آویو، سنگاپو، پکن و توکیو به یک پدیده کاملاً جهانی تبدیل شده است؛ حتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز دارای مراکز رشد، انکوباتورها و شتاب‌دهنده‌های فعالی هستند که بستری ایده‌آل را برای رشد انواع ایده‌های کارآفرینی جدید فراهم می‌کنند.
مشخصه‌ای که بین این مراکز به چشم می‌خورد این است که همه‌ی بسترهای استارتاپی مشابه یکدیگر نیستند. به عنوان مثال، محیط استارتاپی در فنلاند توسط دانشجویان پایه‌گذاری شده است. در حدود سال 2009، همزمان با تأسیس دانشگاه آلتو، جمعی از دانشجویان انجمن کارآفرینی آلتو، AaltoES را تشکیل دادند که یک عامل محرک در رشد فعالیت‌های استارتاپی فنلاند بود.
این انجمن نگرش‌ها را تغییر داده و همچنین اسلاش (Slush) بزرگترین رویداد استارتاپ جهان و جانکشن (Junction)بزرگترین هاکاتون در اروپا را ایجاد کرده است. محیط استارتاپی منطقه شمالی نیز در مقایسه با باقی مناطق متفاوت است. به عنوان مثال، تأکید بسیار بیشتری بر ارزش افزوده ما بر جهان دارد. نمونه دیگر، رشد سریع استارتاپ‌ها در آسیا است که در حال حاضر بسیاری از شهرهای آن به قطب‌های فعال استارتاپی تبدیل شده‌اند.
از دهه 1970 که شرکت‌ها در حال تولید نیمه‌هادی‌ها در سیلیکون‌ولی بودند، تاکنون که دنیای استارتاپ‌ها کاملاً دگرگون شده است، با وجود ترکیدن حباب dot.com و رکود مالی سال 2008 ، اکوسیستم استارتاپی زنده و دائما در حال توسعه است.
امیدواریم که روز‌به‌روز بر تعداد مراکز جدید راه‌اندازی استارتاپ در سراسر جهان افزوده شود تا پیشینه هرکس مانع حرکت در مسیر کارآفرینی او نشود.
[1] High Tech
گروه تولید محتوای مرکز کارآفرینی دانشگاه صنعتی شریف
منبع: https://starting-up.org/en/starting-up/introduction/startup-history
