استارتاپ، یک شرکت نوپا با سرمایه‌ای اندک است که با تکیه بر انگیزه و توان بنیانگذارانش به دنبال ایده‌ی عرضه‌ی خدمت یا یک کالای منحصر‌به‌فرد جدید برای حل مشکل یا نیاز قدیمی و بدون پاسخ است.
چه مشکلات حقوقی استارتاپ‌ها و کسبوکارهای نوپا را تهدید می‌کند؟
غیرقانونی بودن فعالیت، گرچه اصولاً فعالیت‌های تجاری در هر کشور آزاد است اما به هر حال قوانینی در هر کشور وجود دارد که لازم است قبل از راه‌اندازی استارتاپ قوانین کشور خود را بررسی و با یک وکیل خوب مشورت کنید. برخی از این قوانین عبارتند از:
1. هر گونه معامله‌ی کالاهایی که درشرع یا قانون ممنوع شده‌اند
به عنوان مثال در ایران خرید و فروش مشروبات الکلی و مواد مخدر، ویروس‌های اینترنتی، فیلتر شکن و.... ممنوع است.
2. هرگونه معامله با اهداف نامشروع و غیر قانونی
به عنوان مثال اعمالی مثل قماربازی، شرط‌بندی، رشوه دادن و... غیر قانونی می‌باشد؛ اگر شخصی یک استارتاپ برای تسهیل اعمالی که گفته شد، راه‌اندازی کند کلیه قراردادهای که برای فروش این محصولات منعقد کرده است باطل تلقی شده و نه‌تنها نمی‌تواند حقوق خود رامطالبه کند بلکه احتمالا به جرم همکاری در ارتکاب جرم هم محکوم و مجازات خواهد شد.
3. هرگونه فعالیتی که جرم تلقی می‌شود
به طور کل سه نوع مجوز جهت ایجاد کسب‌وکار لازم است:
1. پروانه کسب: اگر کسب‌وکاری قرار است راه‌اندازی شود باید صنف مشخصی برای آن باشد وپیش از هر اقدامی باید دنبال پروانه کسب‌‌کار خود از صنف مربوطه باشید.
2. نماد اعتماد الکترونیک
بنابر تعریف ارائه شده توسط سایت ای نماد: این نماد نشانه‌ای است که منحصراً برای کسبوکارهای مجازی توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی صادر می‌شود. با ارائه این نماد ساماندهی، احراز هویت و صلاحیت آنها اعطا می‌گردد که پس از بررسی درگاه (وب سایت) احراز هویت و صلاحیت مالک را برای مدت یک سال صادر می‌نماید.
3. مجوز ساماندهی
وبسایت ساماندهی وابسته به مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مرجع احراز هویت مدیران تمام سایت‌ها و سامانه‌های اینترنتی را می‌باشد. مهم‌ترین مزیت ثبت‌نام در سایت ساماندهی و دریافت نماد طلایی را می‌توان جلوگیری از فیلترینگ سریع و بدون اطلاع دانست.
4. عدم رعایت حقوق اشخاص
گاهی ممکن است یک استارتاپ بنا و مبنای کار خود را بر پایه‌ای مستقر کند که متعلق به دیگران است. عدم رعایت حقوق مالکیت فکری اشخاص یکی از مسائل مهم در حوزه کسب‌وکار های نوپاست که ممکن است سبب زمین خوردن یک کسب‌وکار نوپا شود.
5. مشکلات قانونی شریک
در مسیر رشد یک استارتاپ ممکن است یکی از همبنیانگذاران دارای سوسابقه بوده و مشکلاتی را برای استارتاپ و سایرین ایجاد کند.
6. عدم شفافیت حقوق و تعهدات بنیانگذران
یکی از مهم‌ترین اقدامات حقوقی برای راه‌اندازی یک استارتاپ تنظیم قرارداد هم‌بنیانگذران است. در شروع کار این مسأله شاید خیلی پررنگ نباشد اما از وقتی کسب‌وکار ارزش بیشتری پیدا می‌کند، ممکن است همبنیانگذاران دچار اختلاف شوند، در این شرایط مهم‌ترین نقطه اتکا خود را که تیم کارآفرین است، از دست‌داده یا تضعیف‌شده می‌بیند.
7. غیرمنصفانه بودن قراردادهای سرمایه‌گذاری استارتاپ‌ها
قراردادهای سرمایه‌گذران از جمله مهم‌ترین قراردادهای مورد نیاز استارتاپ‌هاست که با افراد صاحب ثروت جهت تأمین سرمایه مورد نیاز برای رشد شرکت منعقد می‌گردد.
گاهی سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای با تصور این که بتوانند منافع مالی بیشتر از قرارداد سرمایه‌گذاری کسب نمایند، تلاش می‌کنند تا سهم بیشتر و شروط یک جانبه‌تری به نفع خود دریافت کنند. شاید چنین اقدامی در ابتدا به نفع صاحبان سرمایه بنظر برسد اما با کمی دقت می‌توان متوجه شد که سهم‌خواهی نامنصفانه سرمایه‌گذار موجب کاهش انگیزه همبنیانگذاران و باعث محدودیت امکان جذب سرمایه در راندهای بعدی جذب سرمایه خواهد بود.
8. مشکلات مالیاتی استارتاپ‌ها
استارتاپ‌ها اصولاً به این موضوع بی‌توجه هستند اما عدم پرداخت مالیات نه تنها باعث معافیت نمی‌شود بلکه اداره مالیات حق گرفتن جریمه هم دارد.
9. مشکلات بیمه و تأمین اجتماعی استارتاپ‌ها
وقتی استارتاپی رشد می‌کند طبیعتاً به نیروی انسانی بیشتری نیاز دارد؛ حال اگر نیازهای آنها تأمین نشود علاقه‌ی افراد برای انجام کار کم شود و مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
10. تجاوز به حقوق فکری استارتاپ‌ها
اسرار تجاری و اختراعات طرح‌های صنعتی، آثار ادبی و ... از جمله اموال فکری هستند که امروزه مهم‌ترین دارایی شرکت‌های بزرگ را تشکیل می‌دهند که باید مراقب این دسته از اموال خود باشید.
11. مسئولیت اقدامات کاربران
در زمینه کسبوکارهای نوپا اگر صاحبان یک کسب‌وکار به موجب یک قرارداد صحیح صراحتاً روابط خود را با کاربرانشان شفاف نکرده و حقوق تعهدات خود و آنها رادقیقاً مشخص نکنند ممکن است از سوی کاربران دیگر خود مورد تعقیب حقوقی یا کیفری قرار گرفته و به پرداخت خسارات مادی سنگین با مجازات‌هایی چون حبس جزای نقدی، شلاق و مشابه آن محکوم شوند.
نکات حقوقی مفید برای راه‌اندازی یک استارتاپ:
* در ابتدا بهتر است توافقات خود را کتبی بنوسید.
* مطمئن شوید که فعالیتتان قانونی است و مجوزهای لازم را اخذ کرده‌اید.
* با شریکتان در مورد سرمایه وکار صحبت کنید و با استفاده از حقوق فکری خود با شرکا و همکاران خود قرارداد NDAو عدم رقابت را ببندید.
* برند خود و سایر موارد به نام شرکت ثبت کنید و عجله‌ای برای این کار نداشته باشید.
* شفاف‌سازی کنید و نگذارید اطلاعات نزد خودتان یا شریکتان بماند. علاوهبراین برای ایجاد علاقه بیشتر در هم‌بنیان‌گذارانتان سهام را یکجا به آنها ندهید و همیشه بخشی از سهام را برای کارکنان برتر بگذارید.
* برای پیشگیری از اختلافات می‌توانید در قراردادهایتان شرط داوری قرار دهید؛ یک یا سه نفر از اشخاص متخصص در حوزه حقوق استارتاپ که معتمد هر دو طرف هستند، به عنوان داور برگزینید.
* تا حد ممکن از نمونه قراردادها استفاده نکنید. بهتر است بدانید با توجه به تخصصی بودن موضوع، تفاوت قوانین کشورهای مختلف و تفاوت نوع کسب‌وکارها معایب استفاده از نمونه قرارداد بسیار زیاد بوده و در آخر از وکلا و حقوقدان‌های متخصص کمک بگیرید.
قوانینی نانوشته که هر استارتاپی در سیلیکون ولی باید بداند
سیلیکون ولی یکی از پرجنب وجوش‌ترین صحنه‌های استارتاپی دنیا را دارد اما مانند هر اکوسیستم استارتاپی در دنیا، سیلیکون ولی نیز فرهنگ مخصوص به خود را دارد که عدم اطلاع از قوانین خاص بازی می‌تواند شانس بزرگ شدن در سیلیکون ولی را از هر استارتاپ وکارآفرینی بگیرد.
1. پول سرمایه‌گذاری خود را هدر ندهید و این را بدانید که کسی دوبار روی شما سرمایه‌گذاری نخواهد کرد.
2. یکی از اصلی‌ترین قوانین نانوشته این است که همواره استارتاپتان را برای عموم با منفعتی که برای جامعه دارد، بیان کنید نه میزان درآمدزایی.
3. باززاریابان یا افراد کلیدی رقبایتان را برای استخدام جذب نکنید. شما در نهایت باید سیستم کسب‌وکارتان را به آنها بیاموزید و آنها تمایلی به وفاداری ندارند.
4. هر ایده خوبی در عرض 18 ماه می‌تواند در سه شرکت کپی‌برداری شود اما به خاطر داشته باشید که یک پیاده‌سازی واقعی در سطح جهانی به شدت کمیاب خواهد بود و سایر تیم‌ها به گونه‌ای کار را سخت می‌کنند.
گروه تولید محتوای مرکز کارآفرینی دانشگاه صنعتی شریف
