مدل کسب‌وکار یک سند زنده و دارای روح است. در این مقاله توضیح می‌دهیم که چرا شما باید یک طرح تجاری (Business Plan) بنویسید و چه زمانی آن‌را به‌روزرسانی کنید.
یکی از سنگ بناهای راه‌اندازی مشاغل جدید نوشتن یک طرح تجاری است. این طرح، نقشه راه رسیدن به اهداف شغلی است و مراحل دست‌یابی به آنها را تشریح می‌کند. همچنین می‌توان این طرح را به عنوان نوعی رزومه برای تأمین بودجه به وام‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و شرکا ارائه کرد. قبل از شروع ترسیم آینده خود، مهم است که در مورد همه مؤلفه‌های یک طرح تجاری خوب فکر کنید. همچنین باید دلایل خود برای تهیه یک طرح تجاری را تعیین کنید.
برای اینکه با نحوه نوشتن یک طرح تجاری آشنا شوید، این مقاله:
1. اهمیت نوشتن یک طرح تجاری را توضیح می‌دهد.
2. درباره زمان مناسب برای تهیه طرح تجاری صحبت می‌کند.
3. موضوعاتی که یک طرح تجاری باید پوشش دهد را بیان می‌کند.
4. درباره انواع مختلف طرح تجاری و مخاطبان طرح شما صحبت می‌کند.
5. درباره به‌روزرسانی طرح تجاری‌تان توضیح می‌دهد.
در جامعه استارتاپ‌ها یک مکتب فکری وجود دارد که اشتباه کردن و یادگیری از آنها بدون وجود برنامه بلند مدت در کسب‌وکار برای یک تجارت مفید است، اما موارد خاصی وجود دارد که وجود یک طرح تجاری در آن یک ضرورت است. یکی از این موارد تأمین بودجه است.
اگر برای کسب‌وکار خود به بودجه احتیاج دارید، باید بتوانید برای وام دهندگان یا سرمایه‌گذاران به طور شفاف تشریح کنید که پول آنها چگونه هزینه می‌شود و آنها چگونه بازپرداخت می‌شوند. با نرم‌افزار Palo Alto حدود 2877 صاحبان مشاغل بررسی شدند و از 995 نفر که طبق گفته آنها دارای طرح تجاری بودند، 36 درصد توانستند وام مورد نظر را بگیرند. تنها 18 درصد از مشاغلی که دارای طرح تجاری برای کسب‌وکار خود نبودند قادر به تأمین وام شدند. همین امر در مورد سرمایه‌گذاری صادق است. از بین کسب‌وکارهایی که طرح تجاری دارند، 36 درصد آنها موفق به جذب سرمایه‌گذار شدند. در حالی که تنها 18 درصد از کسب‌وکارهای بدون طرح تجاری توانستند برای کسب‌وکار خود سرمایه‌گذار جذب کنند. البته خود طرح تجاری صرفا ممکن است تنها عاملِ دخیل در این موفقیت نبوده باشد (برای مثال، مالکانی که طرح تجاری کسب‌وکار خود را تکمیل کرده‌اند بهتر می‌توانند سازماندهی شوند و این سازماندهی شدن در رشد آنها موثر خواهد بود). همچنین در این نظرسنجی مشخص شد که کسب‌وکارهایی که دارای طرح تجاری هستند، 64 درصد رشد اقتصادی را در مقایسه با 43 درصد کسب‌وکارهای بدون طرح تجربه کرده‌اند.
داشتن یک طرح تجاری مطمئناً تنها شرط دریافت وام یا جذب سرمایه‌گذار نیست، اما راه خوبی برای دیده شدن بین دیگر کسب‌وکارها است. داشتن این طرح به ویژه برای کسب‌وکارهای نوپا که سابقه مالی یا اعتباری مد نظر اکثر وام‌دهندگان را ندارند بسیار مفید است. البته در درخواست‌نامه‌های سنتی وام اگر سابقه اعتباری بسیار ضعیفی داشته باشید حتی داشتن بهترین طرح تجاری نیز ممکن است به شما کمکی نکند.
به هر حال، شما می‌خواهید بهترین شانس بقا را به تجارت خود بدهید. هنوز ریسک‌های بسیار زیادی وجود دارد و بسیاری از شرکت های جدید نمی‌توانند کسب‌وکار خود را ادامه دهند. طبق جدیدترین داده‌های ارائه شده توسط «دفتر آمار کار»، 56.3 درصد از شرکت‌های تشکیل شده در سال 2011 توانسته اند 5 سال بعد نیز مشغول کسب‌وکار باشند.
یک طرح تجاری می‌تواند به شما برای ماندن در بیزینس و راه اندازی یک کسب‌وکار پایدار کمک کند. افرادی که طرح‌های تجاری رسمی را می‌نویسند 16 درصد شانس بیشتری دارند تا مشاغل پایدارتری نسبت به کارآفرینان سنتی و بدون طرح تجاری ایجاد کنند.
تعریف هدف شما مکان خوبی برای شروع طرح تجاری شما است. شما همچنین باید مخاطبتان را برای طرح خود بشناسید و در نظر بگیرید تا بتوانید درباره موضوعاتی که می‌خواهید داخل طرح قرار دهید تصمیم گیرید. احتیاج شما به بودجه خارجی و میزان تجربه کسب‌وکار شما، در تصمیمات شما نقش دارند.
در مورد زمان مناسب برای نوشتن یک طرح تجاری برای یک کسب‌وکار هیچ زمان مطلقی وجود ندارد. بسیاری از افراد از همان ابتدا طرحی را ایجاد می‌کنند تا به آنها برای پردازش ایده کسب‌وکار خود کمک کند. این کار برای اکثر کسب‌وکارها گزینه خوبی است، زیرا این طرح می‌تواند به شما کمک کند تا متوجه شوید که ایده شما پتانسیل عملی شدن و ماندن در تجارت را دارد یا نه. در هر صورت، آماده باشید تا مرتباً برنامه خود را مرور کنید.
نوشتن یک طرح تجاری راهی آسان برای پی‌بردن به موضوعاتی است که شما نمی‌دانید و باید تحقیق کنید، از جمله درباره خود محصول، صنعتی که می‌خواهید وارد آن شوید و یا رقابت و بازاری که می‌خواهید در آن فعالیت کنید.
حتی اگر کسب‌وکار شما در حال فعالیت است، نوشتن طرح تجاری مزایایی دارد. یک طرح می‌تواند به شما کمک کند درباره آینده کسب‌وکارتان ایده‌پردازی کنید و به مراحل بعدی ارتقای کسب‌وکار خود در زمینه‌های محصولات، خدمات و یا فعالیت‌های بازاریابی فکر کنید. این همچنین یک راه مناسب برای تعیین اهداف بلند مدت و کوتاه مدت است. و مطمئناً، در صورت نیاز به رشد مشاغل خود یا رفع مشکلات جریان‌های مالی، برای جذب بودجه مفید است.
با این حال، تجارت شما در یک محیط بسته فعالیت نمی‌کند. باید به طور مداوم کسب‌وکار خود را اصلاح و به‌روزرسانی کنید و علاوه بر آن با جمع‌آوری داده‌های جدید در پیش‌بینی‌های خود از روند پیشرفت کسب‌وکار تجدید نظر کنید. یک طرح تجاری باید جزئیات زیادی در توصیف یک سال آینده شرکت داشته باشد، اما باید بتواند به طور گسترده‌ای برای 5 سال آینده شرکت نیز جواب دهد.
نوشتن یک طرح تجاری می تواند بسیار طاقت فرسا به نظر برسد و ممکن است بخواهیم برای ساده‌تر شدن پروسه، بخشی از جزئیات کسب‌وکار را از طرح حذف کنیم. شکل کلی طرح تجاری شما تا حد زیادی به مخاطبان شما بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر طرح را برای جذب سرمایه‌گذار می‌نویسید همه چیز را مستند کنید. جریان‌های نقدی، هزینه‌ها، پیش‌بینی‌ها، ... . تا آنجا که ممکن است طرحی با جزئیات کامل تهیه کنید تا هم پشتکار خود برای رسیدن به موفقیت را نشان دهید و هم نگرانی‌های احتمالی مخاطب را کم کنید.
اگر تصمیم گرفتید یک طرح تجاری برای کسب‌وکار خود بنویسید، آن را به گونه‌ای طراحی کنید که برای سناریوهای مختلف کار کند. برای سرمایه‌گذاران فرشته یک نسخه کوتاه‌تر و برای بانک یک نسخه طولانی‌تر تهیه کنید. و اگر قرار است با کارمندان درباره آینده کسب‌وکار صحبت کنید، مطمئن شوید اطلاعاتی که می‌دهید مربوط به آنها باشد. طرح تجاری شما باید به آسانی ارتباط بین مخاطب و کسب‌وکار را به تصویر بکشد و مخاطب را مجاب به برداشتن قدمی مثبت در راستای حرکت کسب‌وکار کند.
طرح تجاری یک سند زنده است. این بدان معناست که شما باید حداقل یک بار در سال برنامه خود را به‌روز کنید، اگرچه در اکثر موارد به‌روزرسانی آن در فواصل زمانی کمتر فایده بیشتری دارد. همچنین این طرح به شما کمک می‌کند موقعیت خود را در برنامه پنج ساله کسب‌وکارتان و مسیر رسیدن به اهدافتان بررسی کنید. همچنین از این طرح می‌توانید به عنوان معیار بررسی میزان موفقیت یا ضعف‌های خود استفاده کنید. در هر صورت، همیشه طرح خود را قبل از ارسال به یک شخص جدید بررسی کنید.
همچنین ممکن است بخواهید برنامه خود را تحت شرایط خاصی به‌روزرسانی کنید. برای مثال زمانی که رقبای شما قیمت محصولات و یا خود محصولاتشان را تغییر می‌دهند و شما مجبورید روی قیمت و محصولات خود تجدید نظر کنید. تغییرات ناگهانی در بازار، اقتصاد و مقررات جدید نیز می‌توانند یک کسب‌وکار را مجبور به تغییر پیش‌بینی‌های موجود در طرح تجاری خود کنند. مانند تغییرات روابط؛ یعنی شما یک فروشنده یا تأمین کننده جدید دارید یا شرایط و یا قراردادهای شما با فروشندگان و یا تامین‌کنندگان تغییر کرده است.
البته دلیل اصلی تجدید نظر در طرح تجاری یک کسب‌وکار در مواقعی است که دنبال جریان مالی جدیدی برای درآمدزایی هستیم و یا آماده ترسیم یک دوره جدید برای شرکت خود هستیم.
تهیه یک طرح تجاری با ملاحظه و با جزئیات دقیق اطمینان می‌دهد که شما یک ابزار مفید برای راه‌اندازی و یا حفظ یک کسب‌وکار موفق خواهید داشت و به‌روز کردن آن باید در طول زمان جاری باشد.
گروه تولید محتوای مرکز کارآفرینی دانشگاه صنعتی شریف
