علاوه بر مرخصی هایی مثل استحقاقی، ساعتی و استعلاجی که همه می شناسیم،چند نوع مرخصی دیگر هم داریم که فقط در مواقع خاص و با توجه به شرایط، می توانیم از آنها استفاده می کنیم؛ در این مقاله کاران با قوانین مرخصی در کار آشنا می شویم.
تعریف مرخصی:
مرخصی مطابق قانون کار حقی است که برای کارگر در ترک کار که در روزهای غیرتعطیل در نظر گرفته شده است. مطابق قرارداد کاری، یک کارمند یا کارگر می تواند در طی ماه و سال از انواع مرخصی که در ادامه به آن اشاره می کنیم استفاده کند.
مرخصی استحقاقی:
کارگران طبق قانون کار در هر ماه امکان گرفتن 2.5 روز مرخصی را دارند. این عدد در سال میشود ۱۹۲ ساعت که معادل ۲۶ روز است. به این مرخصی، مرخصی استحقاقی می‌‌گویند که چهار جمعه در هر ماه هم به آن اضافه میشود.
مرخصی استحقاقی در مشاغل معمولی و سخت و زیان آور به استناد ماده 65 قانون کار مرخصی سالیانه 5 هفته است. استفاده از این مرخصی، حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد. قابل ذکر است در مشاغل سخت و زیان آور میزان مرخصی استحقاقی افزایش می‌یابد و به ۵ هفته در سال (تقریبا ۳ روز در ماه) می‌رسد.
مرخصی استعلاجی
یکی از مرخصی‌های چالش برانگیز کارگران مرخصی استعلاجی است که باید به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد. در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار پیش بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد، امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد؛ منتها این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت تابع ضوابط و مقررات قانون تامین اجتماعی است، به نحوی که مدت مرخصی استعلاجی باید توسط پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود تا هم جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران به شمار آید و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد شود. (ماده۷۴ قانون کار و ۵۹ قانون تامین اجتماعی) برای آشنایی با تمام حقوق کاری شما در زمان بیماری و مرخصی استعلاجی اینجا را کلیک کنید.
چه حوادثی در کار مشمول قانون تامین اجتماعی می شوند؟
مرخصی ساعتی:
مرخصی ساعتی بخشی از مرخصی استحقاقی بوده و از میزان آن کسر میشود و فرد برای برخی کارهای روزانه از آن استفاده می‌کند که در کارگاه‌ها و شرکت‌های مختلف متفاوت است. در برخی شرکت‌ها دو ساعت و برخی دیگر تا ۵ ساعت و حتی ۶ ساعت در روز هم مجاز است اما در هر صورت جمع مرخصی‌های ساعتی زمانی که به 8 ساعت برسد، یک روز مرخصی محسوب میشود.
مرخصی ازدواج و فوت اقوام:
کلیه کارگران در صورت ازدواج دائم، فوت همسر، پدرو مادر و فرزندان ۳ روز مرخصی با استفاده ازحقوق برخوردارند. (ماده ۷۳) مشمول این قانون در مورد ازدواج دائم، فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان حق برخورداری از ۳ روز مرخصی با استفاده از مزد را خواهند داشت و با مرخصی استحقاقی سالانه کارگران ارتباطی ندارد و جداگانه محاسبه میشود.
مرخصی بین تعطیلی:
گاهی برای مثال بعد از تعطیلی جمعه یکشنبه و دوشنبه هم تعطیل رسمی اعلام میشود و شاغل تمایل دارد که شنبه را هم از تعطیلی کاری استفاده کند. در صورت انجام این کار، روزهای یکشنبه و دوشنبه تعطیل رسمی بوده اما شنبه، جزو مرخصی استحقاقی فرد محسوب شده و از آن کسر می شود که اصلاحا در قانون مرخصی بین التعطیلی گفته میشود.
مرخصی حج:
ماده ۶۷ قانون کار می‌گوید، هر کارگر حق دارد در تمام مدت کار خود تنها برای یک نوبت به منظور ادای فریضه حج واجب تمتع یک ماه مرخصی بگیرد. کارگر می‌تواند از ۳۰روز مرخصی تحت عنوان «مرخصی استحقاقی» به شرطی که ۳۰روز مرخصی ذخیره داشته باشد، بهره‌مند شود و چنانچه مرخصی طلب نداشته باشد از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
مرخصی بدون حقوق:
مرخصی بدون حقوق حداکثر ۲ سال است. در طول مرخصی بدون حقوق قرارداد کار به حال تعلیق در می‌آید و پس از مرخصی، کارگر به کار سابق خود بازمی‌گردد. ماده ۱۶ قانون کار درباره مرخصی بدون حقوق است. استفاده از این مرخصی باید با موافقت کارفرما صورت بگیرد، چون نظر قانونگذار در خصوص قرارداد کارگرانی که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی یا دیگر مرخصی‌های بدون حقوق استفاده می‌کنند، این است که قرارداد کار به حال تعلیق درآید و پس از آن کارگر به کار سابق باز گردد.
موارد استفاده از مرخصی بدون حقوق شامل تحصیل، انجام سفر‌های طولانی، امور شخصی، گرفتاری‌های خانوادگی، تغییر کار و گذراندن دوره آزمایشی برای کار جدید است. مرخصی بدون حقوق حداکثر دو سال است که در صورت استفاده از مرخصی تحصیلی، به مدت دو سال دیگر قابل تمدید است.
از مرخصی‌های بدون حقوق، مرخصی تحصیلی است که به مدت دوسال دیگر قابل تمدید است. در موارد فوق باید درخواست به کارفرما ارائه و مورد موافقت قرار گیرد. چنانچه کارگر استحقاقی نداشته باشد و از طرفی نیاز به مرخصی داشته باشد مجاز است با موافقت مسئول ذیربط از مرخصی بدون حقوق استفاده کند و سقف استفاده از آن در طول سال، یک ماه است.
مرخصی بارداری
طبق اصلاحیۀ قانون تنظیم جمعیت خانواده مصوب ۲۰ خرداد ۹۲ مجلس، مرخصی زایمان برای زنان باردار شاغل از شش ماه به نه ماه افزایش پیدا کرده است. با این حال، تنها برخی از نهادهای دولتی نسبت به اجرای این قانون اقدام کرده‌اند و عموماً شرکت‌های خصوصی تنها با شش ماه مرخصی زایمان موافقت می‌کنند. زنان بارداری که نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه خواهند کرد، در اواخر دورۀ بارداری خود می‌توانند از این مرخصی استفاده کنند. شرکت‌های خصوصی نیز موظف هستند با این مرخصی موافقت کنند. زن باردار شاغل می‌تواند در صورت موافقت کارفرما در ماه آخر بارداری تقاضای مرخصی زایمان کند.
مرخصی شیردهی:
براساس ماده ۶ قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر و نیز حمایت از مادران شیرده، کارگر زن مجاز است برای مدت دو سال، یعنی تا دو سالگی نوزاد روزانه به مدت یک ساعت از مرخصی ساعتی به منظور شیردهی به نوزاد استفاده کند. لازم به ذکر است که این زمان می‌تواند در ابتدای شروع ساعت کاری و یا در انتهای ساعات کاری در نظر رفته شود. ضمناً برای مادرانی که صاحب فرزندان دو قلو یا چند قلو هستند روزانه به مدت دو ساعت از مرخصی ساعتی می‌توانند برخوردار شوند.
مرخصی استفاده نشده:
براساس ماده ۶۶ قانون کار، کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالیانه خود را ذخیره کند و اگر شخصی در طول سال از استفاده نکند، می‌تواند کل مبلغ مربوط به مرخصی خود را از شرکت دریافت کند، اما اگر بخواهد می‌تواند ۹ روز آن را ذخیره کند و مابقی آن باید در پایان سال به کارگر پرداخت شود.
اگر خواستید با قوانین کار بیشتر آشنا شوید مقالات زیر می تواند به شما کمک کند:
درصورت اخراج پیش از پایان قرارداد چه کنیم؟
با چه شرایطی به کارفرما سفته بدهیم؟
مجله خبری کاران، یک رسانه آنلاین حوزه کار و استخدام است که در سال 1397 و با نگاهی متفاوت به جریان خبری صنعت استخدام راه اندازی شده است. در این مجله شما می توانید هر لحظه در جریان به روزترین اخبار و تحولات صنعت استخدام ایران و جهان قرار بگیرید؛ جالب ترین و کاربردی ترین مطالب آموزشی در زیست بوم کار و مشاغل را بخوانید و حتی با تجارب شنیدنی کارجویان و کارفرمایان و به ویژه مدیران منابع انسانی آشنا شوید.
مجله خبری کاران دریچه جدیدی است به روی راهکارهای حوزه استخدام و مدیریت منابع انسانی؛ ما با نگاهی متفاوت شما را در این مسیر همراهی خواهیم کرد.
