طرح تولید اسانس های گیاهی به منظور مطالعه و امکانسنجی یک واحد تولیدی برای تولید و بسته بندی اسانس از گیاهان دارویی نوشته می شود و در آن بازار فروش، واردات و صادرات، واحد های فعال، منابع تامین مواد اولیه و ماشین آلات مورد نیاز مورد بررسی قرار می گیرد. احداث این واحد با توجه به رویش گیاهان مختلف در نقاط مختلف کشور امکان پذیر می باشد.در صورتی که مایل هستید اطلاعات بیشتری را از طرح تولید اسانس های گیاهی به دست آورید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید. جهت ارائه سفارش و نوشتن طرح توجیهی کلیک کنید.
منبع: طرح تولید اسانس های گیاهی
از گروه های مواد موثره گیاهان، اسانس ها هستند که از نظر ترکیب شیمیایی، همگن نیستند و به صورت ترکیب های مختلفی مشاهده می شوند. اما به صورت کلی اسانس ها از گروه شیمیایی موسوم به ترپن ها می باشند و منشاء ترپنی دارند.
اسانس ها به دلیل ترکیبابی که از آن برخوردار هستند، دارای بو و مزه تندی می باشند و وزن مخصوص آن ها کمتر از آب است. از اسانس ها به عنوان روغن های فرار و یا روغن های خاص نیز یاد می شود.
اسانس ها در سلول ها و کرک های ترشحی منفرد و یا مجتمع، غده های ترشحی، مجاری ترشحی در قسمت های سطحی و درونی اندام های مختلف برگ ها، میوه ها، جوانه ها و شاخه های گیاهان یافت می شوند. ممکن است اسانس ها در یک قسمت گیاه متمرکز باشند و یا در قسمت های مختلف آن پراکنده شده باشند؛ اسانس خارج شده از بخش های مختلف یک گیاه از نظر کمیت و کیفیت با یکدیگر متفاوت است. به عنوان مثال اسانس هایی که از گل های نارنج تلخ خارج می شوند در مقایسه با اسانس های استخراج شده از پوست و میوه این گیاه، دارای کیفیت بالاتری هستند.
از مهم ترین مسائل در زمینه تولید اسانس ها این است که در مورد گیاهان دارویی تحقیق و مطالعه کافی انجام شود تا از اسانس های موجود در اندام های مختلف یک گیاه آگاه شوند و آن ها را بر اساس کیفیت و کمیت مقایسه کنند تا در نهایت عملکرد بهتری در تولید اسانس ها داشته باشند.
اسانس ها در واقع قطرات کروی و گلبول مانندی هستند که در داخل گیاهان قرار دارند. از میان 250000 گونه گیاهی که شناخته شده است، تنها 2000 گونه از آن ها حاوی اسانس هستند. اما مهم ترین گیاهان دارویی حاوی اسانس شامل نعناع، سراب، مورد، گشنیز، کاسنی، سرو و … هستند.
از مهم ترین خانواده های گیاهی که تهیه اسانس از آن ها دارای توجیه اقتصادی است، می توان به رزاسه (گل سرخ)، کمپوزیته (همانند ماتریکاریا)، لابیاته (نعناع)، میر تاسه (اکالیپتوس)، پیانه (کاج)، روتاسه (نارنج) و جتریان (رازیانه و ریره) اشاره کرد.
اسانس ها مواد فراری می باشند که در حلال های آلی و الکل حل می شوند. زمانی که اسانس ها تازه باشند، موادی بیرنگ هستند و از نظر ظاهری شباهتی به مواد روغنی ندارند.
اسانس ها از خانواده ترپن ها، سزکویی ترپن ها، الکل ها، آلدئیدها، استرها، فنل ها، اترها و پراکسید ها به شمار می روند. این مواد موجود در ترکیب اسانس ها از رشد باکتری ها ممانعت می کنند و دارای خاصیت ضد تورم، ضد درد، آرام بخش، ضد نفخ، اشتها آور و خلط آور هستند.
به طور کلی اسانس ها با آب غیر قابل اختلاط هستند و فقط در دسته معینی از حلال های آلی حل می شوند. اسانس ها در زمان تولید موادی بی رنگ هستند اما به مرور زمان و به علت اکسیداسیون، کمی تیره رنگ می شوند. با اینکه اسانس ها با نام روغن نیز شناخته می شوند، اما دارای ترکیب استرهای گلیسرول اسیدهای چرب نیستند؛ از همین رو بر روی کاغذ لکه های روغنی را ایحاد نمی کنند و به وسیله قلیا نیز صابونی نمی شوند.
بر اساس سیستم طبقه بندی وزارت صنایع و معادن، کد آیسیک مرتبط با طرح تولید اسانس های گیاهی، کد های زیر می باشد.
اسانس ها پس از استخراج شدن از گیاهان مختلف، به عنوان طعم دهنده و معطر کننده در تهیه انواع غذاها و داروهای مورد استفاده قرار می گیرد.
اسانس ها در صنایع آرایشی نیز کاربرد دارند، به طوری که از آن ها جهت تولید عطرها، اسپری های خوشبو کننده و … استفاده می شود. از کاربردهای اسانس ها در صنایع بهداشتی نیز می توان به استفاده از آن ها در تولید معطر کننده های صابون، خمیر دندان و … اشاره کرد.
جالب است بدانید که اسانس ها در مومیایی کردن اجساد نیز کارایی دارند؛ همینطور یکی از مهم ترین کاربردهای اسانس ها به دلیل برخورداری آن ها از خاصیت درمان کنندگی است.
برای معرفی محصول جایگزین برای گیاهان دارویی، می توان به سراغ طیف گسترده ای از داروهای شیمیایی و مواد شیمیایی که به واسطه سنتز مواد شیمیایی به دست می آیند، رفت.
حجم زیادی از تولیدات دارویی، شامل داروهای شیمیایی است اما به دلیل عوارض جانبی بی شماری که دارد، افراد ترجیح می دهند به سراغ استفاده از داروهای گیاهی بروند. از سویی دیگر موثر بودن داروهای گیاهی در سلامتی انسان و در درمان برخی بیماری ها اثبات شده است، استفاده از آن ها به عنوان جایگزینی برای داروهای شیمیایی کارایی دارد.
از سویی دیگر مواد شیمیایی خوشبو کننده هم که به واسطه فرآیند های شیمیایی تولید می شوند، به دلیل برخی محدودیت های بهداشتی و عوارض جانبی، با اسانس های گیاهی جایگزین می گردند.
استفاده از داروهای گیاهی دارای روندی رو به رشد است و امروزه به عنوان یک جایگزین برای داروهای شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند. به همین دلیل تولید اسانس های گیاهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به دلیل تقاضای بالا، دارای سود آوری بالایی است. از سویی دیگر این اسانس ها به دلیل خاصیت خوشبو کنندگی که دارند، از این جهت نیز از بازار خوبی برخوردار هستند.
امروزه از اسانس ها به طور گسترده ای استفاده می شود و کاربردهای مختلفی دارند، به همین دلیل در کشورهای بسیاری تولید و استفاده می شوند. از مهم ترین کشورهای عمده مصرف کننده اسانس ها می توان به کشورهای امارات متحده عربی، کویت، عربستان سعودی، عراق، بحرین، قطر، عمان، آلمان، آمریکا، تایوان، انگستان، هلند، الجزایر و آذربایجان اشاره کرد.
تولید اسانس ها از گیاهان دارویی و صادرات آن ها به کشورهای همسایه انجام می شود. از همین رو کشورهای مصرف کننده عمده بازار ایران، کشورهای همسایه و حاشیه خلیج فارس هستند.
از کشورهای عمده تولید کننده اسانس ها از گیاهان دارویی نیز کشورهای امارات متحده عربی، آلمان، سوئیس، سنگاپور، مالزی، انگلیس، فرانسه، هلند و چین می باشند. البته لازم به ذکر است که کشور آمریکا نیز از بزرگ ترین کشورهای تولید کننده عمده این محصول می باشد اما در قسمت فوق، به کشورهایی اشاره کردیم که مبادلات اقتصادی بیشتری با کشور ایران دارند.
بهینه ترین روش تولید اسانس های گیاهی، استفاده از روش تقطیر با آب است. بنابراین اولین مواد اولیه مورد نیاز در این طرح آب می باشد که لازم است فاقد املاح مضر برای اسانس باشد و به صورت تصفیه شده تهیه گردد.
برای تولید اسانس های مختلف از گیاه های متفاوتی نیز استفاده می شود؛ از برخی از مهم ترین گیاهان دارویی که در تولید انواع اسانس کارایی دارند، می توان به آویشن، اترج، اسطوخودوس، بابونه، بادرنجبویه، برگ چنار، برگ زیتون، برگ گردو، بومادران، بهار نارنج، بید، بیدمشک، پونه، خارشتر، خارخاسک، دارچین، رازیانه، زنیان، زیره، سنبل الطیب، سیر، شاطره، شنبلیله، شوید، شیرین بیان، طارونه، کاسنی، کاکوتی، کیالک، گلاب، گاوزبان، گزنه، مخلصه، نعناء، نسترن، هل، یونچه و … اشاره کرد.
برای تولید اسانس های مختلف از قسمت های مختلف یک گیاه استفاده می شود به طوری که ممکن است در موارد نامبرده به ریشه و یا برگ آن نیاز باشد.
برای تولید اسانس ها از روش های مختلفی استفاده می شود که از متداول ترین آن ها می توان به روش های زیر اشاره کرد :
به طور کلی برای استخراج به وسیله تقطیر بهتر است که از گیاه خشک شده استفاده شود، چراکه بازدهی استخراج اسانس را بالا می برد.
برای خشک کردن مواد، پیش از استخراج اسانس از آن ها نیز از روش های مختلفی شامل خشک کردن با جریان هوا، خشک کردن زیر نور خورشید و خشک کردن در گرم کن استفاده می شود. هر چند در مراحل خشک کردن مواد، ممکن است مقداری از روغن آن از دست برود، اما در نهایت بازدهی استخراج بیشتر خواهد بود.
از میان روش های گفته شده، خشک کردن مواد در زیر نور خورشید تا 50 درصد منجر به از بین رفتن روغن می شود، به همین دلیل از روش های دیگری استفاده می شود تا این میزان اتلاف کاهش پیدا کند.
محصولات بلافاصله پس از خشک شدن جهت استخراج روغن ها، به واحد تقطیر منتقل می شوند. اما در صورتی که نیاز باشد محصولات برای مدت زمان مشخصی در انبار نگهداری شوند، باید آن ها را به دور از نور خورشید و در جایی خنک نگهداری کنند که میزان رطوبت کمی داشته باشد.
برخی واحد ها پیش از انتقال مواد خشک شده به واحد تقطیر، آن ها را خرد می کنند؛ این عمل ضمن اینکه با اتلاف روغن همراه است اما در نهایت بازدهی استخراج اسانس از گیاه را افزایش می دهد.
در فصول خشک سال، می توان به عنوان راحت ترین و ارزان ترین روش، از خشک کردن با نور خورشید استفاده کرد. به همین دلیل مواد را در زیر نور خورشید قرار می دهند اما در این روش گرد و غبار نیز بر روی محصولات قرار می گیرد و آلوده نشدن آن ها اجتناب ناپذیر است. اما بهترین روش استفاده از خشک کن های خورشیدی است.
اما در فصل های مرطوب که رطوبت هوا بالا است، خشک کن های خورشیدی نیز کارایی لازم را ندارند به همین دلیل لازم است از خشک کن هایی که حرارت لازم را از منابع انرژی دیگر دریافت می کنند، استفاده کرد.
این روش از ساده ترین روش های استخراج اسانس است که در آن مواد اولیه را در آب غوطه ور می کنند و سپس مخلوط را می جوشانند. بخار آب به همراه روغن از دیگ مربوطه خارج می شود و با عبور از کندانسور تبدیل به مایع می شود.
از جداکننده مکانیکی برای جدا کردن دو فاز روغن و آب از یکدیگر استفاده می شود. در این روش مواد گیاهی اولیه باید در آب غوطه ور باشند، به همین دلیل لازم است که آب تبخیر شده دائما جایگزین شود. تقطیر با آب از روش های مناسب برای استخراج اسانس از گل ها و پودر ها می باشد.
در این روش دمای تقطیر صد درجه سانتی گراد است؛ در طی این فرآیند ممکن است مواد گیاهی و یا اسانس های روغنی با دیواره گرم دیگ برخورد کنند که بدیهی است دارای دمایی بالاتر از صد درجه است و همین موضوع منجر به اکسید شدن اسانس ها و یا هیدرولیز شدن استرهای همراه اسانس می گردد.
دمای جوش اسانس هاس روغنی بین 150 الی 300 درجه سانتی گراد است و برخورد با دیواره دیگ به ساختار مولکولی آن آسیب می زند که همین موضوع از معایب روش تقطیر با آب است.
مدت زمان تقطیر وابسته به مواد حاوی روغن و همینطور خواص اسانس است اما معمولا سه ساعت می باشد. طولانی شدن تقطیر باعث تخریب ساختمان مولکولی اسانس ها و اکسید شدن آن ها می شود. از سویی دیگر منجر به افزایش روغن هایی با دمای جوش بالا و سنگین می شود.
این روش مشابه با روش تقطیر با آب است، اما مواد اولیه در آب غوطه ور نمی شود و در بالای آب در حال جوش قرار می گیرند. این روش نسبت به روش قبل گران تر می باشد و برای استخراج روغن از برگ ها روش مناسبی است. طی این روش نیازی به خرد کردن مواد نیست ضمن اینکه معایب روش قبل نیز وجود ندارد و ساختار روغن ها کمتر دچار تخریب می شوند.
روشی مشابه با روش تقطیر با بخار و آب است اما بخار در جوش آورنده و بویلرهای مجزایی تهیه می شود و سپس از پایین وارد تانک می گردد. به دلیل اینکه در این روش می توان از بخار فوق گرم نیز استفاده کرد، برای استخراح روغن هایی با دمای جوش بالا بسیار مناسب است.
طی این روش بخار آب از بستر گیاهی عبور می کند و اسانس گیاه را استخراج کرده و همراه خود به کندانسور می برد. آب و اسانس خروجی از کندانسور وارد ستون تقطیر استخراجی می شود و اسانس به این روش از آب جدا می شود. این روش برای استخراج اسانس هایی که حساس به دما هستند و نمی توان از تقطیر در آن ها استفاده کرد، کارایی دارد.
از دیگر روش های متداول برای استخراج اسانس، استفاده از حلال ها است که بیشتر برای گیاهان دارویی کاربرد دارد.
علاوه بر روش های گفته شده، از روش های دیگری شامل خیساندن، دم کردن، ماسراسیون، استخراج توسط حلال های فرار، استخراج به وسیله گاز دی اکسید کربن، فیلتر کردن، پرس کردن، انبار کردن و بسته بندی و … نیز برای تولید اسانس های گیاهی استفاده می شود.
در خط تولید اسانس ها به برخی ماشین آلات و تجهیزات به شرح موارد زیر نیاز است :
برای تهیه طرح توجیهی در زمینه های مختلف می توانید با کارشناسان تماس بگیرید. از جمله خدمات مرکز مشاوره کسب و کار کاردوک می توان به موارد زیر اشاره داشت :
برای دریافت مشاوره از متخصصان مرکز مشاوره کسب و کار و کاریابی کاردوک جهت نوشتن طرح توجیهی می توانید با شماره 02166418908 تماس بگیرید.
