همان طور که می دانید در فصول سرد سال به ویژه از میانه های پاییز تا دومین ماه زمستان، پدیده وارونگی هوا، موجب بالا رفتن سطح آلودگی هوا در اکثر شهرهای کشور شده و این موضوع باعث می شود که نفس کشیدن در هوای آزاد برای بیشتر گروه های سنی مضر به حساب بیاید.
آلودگی هوا نه تنها سلامت فرد در لحظه را تهدید کرده و آمار مراجعه مردم به اورژانس ها را به شدت بالا می برد، بلکه دارای عوارض بلند مدتی نیز بوده و می تواند به صورت کاملا پایدار و نفوذی، بر سیستم ایمنی بدن اشخاص تاثیرات منفی بگذارد. از این جهت لازم است که هر یک از افراد جامعه شناخت خوبی نسبت به شاخص های آلودگی هوا داشته و در زندگی روزمره خود با توجه به این شاخص ها و سطح آلوده بودن یا نبودن هوا، نسبت به تردد در فضای آزاد تصمیم گیری و برنامه ریزی نمایند.
همان طور که گفتیم برای سنجش میزان آلودگی هوا، چیزی به نام شاخص آلودگی هوا در اختیار داریم که با طبقه بندی خود، میزان آلاینده ها در هوای آزاد را مشخص کرده و به کمک آن می توان حد سلامت یا حد ناسالمی هوا را تخمین زد.
شاخص های تعریف شده جهت سنجش میزان آلودگی هوا شامل موارد زیر هستند:
وضعیت هوا نیز بر حسب این فاکتورها در وضعیت سالم بودن یا نبودن، در گروه های زیر جای می گیرد:
هر یک از این وضعیت های هوا در رنگ های مختلف در وب سایت کنترل کیفیت هوا نشان داده می شوند که به شکلی گویای وضعیت آلودگی هوا هستند. هوای پاک به رنگ سبز، هوای سالم به رنگ زرد، هوای ناسالم برای گروه های حساس به رنگ نارنجی، هوای ناسالم به رنگ قرمز، هوای بسیار ناسالم به رنگ بنفش و هوای خطرناک به رنگ زرشکی دیده می شوند.
با این حساب بسته به میزان بالا یا پایین رفتن آلاینده های منواکسید کربن، ازن، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون و ذرات معلق کمتر از 10 میکرون؛ شاخص آلودگی هوا در یکی از وضعیت های پاک، ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم، بسیار ناسالم و خطرناک قرار می گیرد.
در راهنمای شاخص کیفیت هوا، سطح اهمیت بهداشتی هوا با میزان شاخص آلاینده ها تطابق سازی شده و می بینیم که چطور عدد شاخص، سطح اهمیت بهداشتی هوا را تعریف می کند.
بدیهی است که با تغییر شرایط آلودگی هوا در شهرهای مختلف کشور، توصیه های بهداشتی نیز متناسب با آن تغییر می کند. به طور نمونه زمانی که شاخص کیفیت هوا بین عدد 0 تا 50 بوده و وضعیت هوا در شرایط پاک و سبز قرار داشته باشد، نیازی به تمهیدات خاصی نبوده و افراد می توانند با هر وضعیت سلامت یا بیماری از تنفس در هوای پاک و تمیز لذت ببرند. اما با عبور وضعیت شاخص از این حالت، باید بسته به درجه هوا، دستورالعمل های احتیاطی خاصی را مد نظر قرار داد.
این منابع عبارتند از:
اما منابع انسانی آلودگی هوا که در وضعیت فعلی شهرهای ما به مراتب تاثیرگذارتر هستند، به شرح زیر می باشند:
وارونگی هوا یکی از عوامل ایجاد آلودگی در هوای شهرها در فصول سرد سال است، اما نمی توانیم تمام تقصیر وضعیت آلودگی را بر گردن این فاکتور وارونگی بیندازیم.
وارونگی هوا را می توان به چهار نوع زیر تقسیم بندی کرد:
وارونگی تشعشعی، وارونگی تربولانسی، وارونگی فرونشینی و وارونگی جبه های
این نوع وارونگی به شرایطی اطلاق می شود که هوا در زمان شب، به جهت تشعشع سرد شده و به دلیل ادامه دار بودن این سرما، هوایی که به سطح زمین نزدیک است، دمای کمتری از هوای جو بالاتر از آن پیدا می کند. این وارونگی به این شکل ادامه می یابد که وزش باد نیز محدود شده و جا به جایی هوا صورت نمی گیرد. در این حالت آلاینده ها در سطح زمین متمرکز شده و دمای سردتر هوا در سطح زمین نسبت به جو، باعث می شود که آلاینده ها پراکنده نشده و در همان سطح زمان ثابت بمانند.
آلودگی هوا تاثیرات منفی زیادی بر سلامتی انسان دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
یکی از نخستین مشکلاتی که بر اثر تماس و قرار گرفتن در آلودگی هوا رخ می دهد، مشکلات تنفسی است. مشکلات تنفسی می تواند در دو شکل زودهنگام و در دراز مدت رخ داده و به بیماری های آسم و یا تنگی نفس منجر شود. همین طور مراجعات بسیاری ناشی از حملات تنفسی افراد بر اثر قرار گرفتن در محیط باز در هوای آلوده، گزارش شده و به اورژانس های کشور هدایت شده اند.
برخی از مشکلات قلبی زاییده مستقیم آلودگی هوا هستند. به این صورت افرادی که به شکل پیش زمینه ای دارای مشکلات قلبی و برخی بیماری های مربوط به آن هستند، سطح آسیب پذیری بیشتری در شرایط آلودگی هوا داشته و آسیب های بیشتری در این زمینه برایشان به وجود خواهد آمد. به همین دلیل است که حتی در شرایط ناسالم برای گروه های حساس، خروج افراد دارای مشکلات قلبی یا تنفسی از منزل و قرار گرفتن در هوای آزاد، ممنوع اعلام شده و از این عده خواسته می شود که در منزل مانده و از خانه خارج نشوند.
ناباروری میان خانم ها و آقایان یکی از عوارض مستقیم آلودگی هوا است و نمی توان به هیچ وجه منکر آن شد. به طور کلی هر نوع آلودگی محیط زیست از جمله آلودگی هوا و آلودگی های مغناطیسی به وضعیت ناباروری دامن زده و به ویژه اگر فرد دارای زمینه ای مساعد در این خصوص باشد، وضعیت او را بدتر خواهد ساخت.
مشکلات سیستم عصبی می تواند بر اثر آلودگی هوا شدیدتر شده و فرد را در معرض آسیب های افزون تری قرار دهد. این موضوع برای سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند، بیشتر مشاهده شده و آن هایی که از یک بیماری پیش زمینه ای رنج می برند، برخورد بیشتری با آن خواهند داشت.
مشکلات گوارشی از عوارض کوتاه مدت آلودگی هوا محسوب شده و در صورتی که چند ساعتی را در آب و هوای آلوده به سر برید، به شکلی کاملا مشخص با آن دست و پنجه نرم خواهید کرد. از این جهت، لازم است که به هر طریق ممکن، به کمک ماسک یا رژیم های توصیه شده در زمان آلودگی هوا، آثار منفی آن بر سیستم گوارشی خود را به حداقل برسانید.
افسردگی را باید دیگر عارضه ناشی از آلودگی دانست. قرار گرفتن طولانی مدت در شرایط آب و هوایی آلوده، به افسردگی های سطحی تا مزمن تبدیل شده و می تواند شرایط ذهنی، حافظه و تمرکز افراد را نیز تحت تاثیر منفی خود قرار دهد. به علاوه افرادی که از بیماری های روحی و روانی رنج می برند، در شرایط آلوده وضعیت حادتری را تجربه خواهند کرد.
سردردهای مزمن و میگرن در شرایط آلودگی عود شدیدتری داشته و حتی می توانند برای افرادی که به آن ها مبتلا نیستند، سرآغازی در این زمان داشته باشند. از این روی به افرادی که به میگرن مبتلا هستند، توصیه می شود که در شرایط آلودگی هوا، منزل را ترک نکرده و تماس با آلودگی را به حداقل میزان ممکن برسانند.
اما در نهایت انواع سرطان ها و سایر بیماری های خطرناک، از عوارض دراز مدت آلودگی هوا محسوب می شوند و باید آن ها را در این زمینه بسیار جدی قلمداد کرد. آلودگی آب یا هوا و آلودگی های مغناطیسی، به صورت کاملا مرموز، ساختار DNA را تغییر داده و زمینه بروز انواع سرطان ها را ایجاد می کنند.
اگر چه بخشی از زمینه های بروز آلودگی هوا مانند وارونگی دما از قدرت کنترل ما خارج است، اما می توانیم با تغییر برخی از رفتارهای خود، چون استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی به جای خارج کردن هر روز خودروهای شخصی مان، از بار این ماجرا بکاهیم.
