همه ما نگرش‌های مختلفی درباره شغل خود داریم و آن نگرش‌ها را با جمله‌های «از کارم راضی هستم» یا «اصلا کارم را دوست ندارم» و عباراتی مشابه این‌ها بیان می‌کنیم. این موارد عباراتی هستند که به صورت ناخودآگاه درباره میزان رضایت از شغل خود به زبان می‌آوریم.
در این مقاله سعی داریم ماهیت رضایت شغلی و اهمیت آن را در میزان دستیابی افراد به کار موردعلاقه‌شان توضیح دهیم. البته باید یادآوری کرد افرادی که رضایت شغلی بالایی دارند، الزاما از همه جنبه‌های شغل خود به طور یکسان رضایت ندارند، بلکه این افراد طبق ارزیابی‌هایی که با ابزارهای سنجش رضایت شغلی صورت گرفته، علاقه بالایی نسبت به شغل خود نشان داده‌اند. شاید با خواندن این مطلب بخواهید میزان رضایت شغلی و مولفه‌های مهم شغلی را که تعیین‌کننده اندازه رضایت شغلی هستند، بسنجید. پس بهتر از تا پایان این مقاله با کارپله همراه باشید.
رضایت شغلی چگونه تعریف می شود و منظور از آن چیست؟
اما واقعا رضایت شغلی (Job Satisfaction) چیست؟ رضایت شغلی مفهوم پیچیده و گسترده‌ای است و ممکن است برای افراد مختلف معانی متفاوتی داشته باشد. شاید فردی با درآمد بالا، رضایت شغلی زیادی داشته باشد، این درحالی است که شخص دیگر درآمد بالا را کافی ندانسته و زمانی از شغل خود رضایت داشته باشد که امکان ارتقا شغلی پیدا کند.
مام فورد تعریفی از رضایت شغلی ارائه می‌دهد که به درک ما از این مفهوم کمک می‌کند:
«رضایت شغلی یعنی وجود یک نسبت مناسب و قابل قبول بین آن چیزی که فرد از شغل خود طلب می کند، مثل نیازهای شغلی، انتظارات و روحیات و آن چیزی که نیاز است برای شغل خود انجام دهد، مثل نیازهای سازمانی شغل که به تجربه او وابسته است.»
در حالت کلی رضایت شغلی به چگونگی احساسات شخصی درباره شغل و جنبه‌های مختلف آن اشاره دارد. این احساسات و عواطف مجموعه عواملی را شامل می‌شود که می‌تواند باعث رضایت یا نارضایتی نسبت به کار شود.
برای مثال اگر شما احساس کنید در سازمان از سایرین سخت‌تر کار کرده‌اید، اما پاداش کمتری گرفته‌اید، نتیجه این خواهد بود که نسبت به کارتان، مدیران و دیگر همکارانتان نگرش منفی پیدا خواهید کرد. پس می‌توان این طور نتیجه‌گیری کرد که رضایت شغلی، همان نگرش کلی فرد درباره کارش است.
کسی که رضایت شغلی بالایی دارد، نسبت به شغل یا کار خود نگرشی مثبت خواهد داشت. در مقابل کسی که از کار خود راضی نیست (رضایت شغلی ندارد)، نسبت به شغلش نگرشی منفی دارد. مفهوم رضایت شغلی از نظر متخصصان روانشناسی صنعتی و سازمانی به این دلیل بسیار مهم و حائز اهمیت است که میزان آن در ادامه همکاری شخص با سازمان و به طور خاص‌تر در میزان تعهد سازمانی افراد بسیار تاثیرگذار است.
چرا برای پیشرفت در شغل به رضایت شغلی نیاز داریم؟
تصور کنید به عنوان یک ناظر در گوشه‌ای از سازمان ایستاده‌اید و کارمندان را می‌بینید که از زمان شروع ساعت کاری تا پایان آن به صورت اتوماتیک و ماشین‌وار در حال انجام کار هستند. افراد عواطف مثبتی نسبت به کار، محیط و همکاران خود ندارند و ساعت‌های کاری تنها برای رسیدن به پایان ساعت اداری می‌گذرانند.
چیزی که ممکن است به چشم شما بیاید یک سازمان ایستا، بدون کوچک‌ترین پویایی است. احتمالا با بررسی سوابق سازمان متوجه می‌شوید این سازمان کمترین پیشرفتی نسبت به سال‌های قبل خود نداشته است. علت چیست؟
مهم نیست شخص در مزرعه، در خط تولید، در یک شرکت یا به عنوان داور بسکتبال کار کند. بلکه مهم درک عناصری است که بر رضایت شغلی او اثر می‌گذارد. چراکه این عناصر در میزان موفقیت فرد تاثیر زیادی دارد. طبیعتا کارکنان راضی باید افراد سازنده و مفیدی باشند. دقیقا یکی از دلایلی که در سال‌های اخیر متخصصان روانشناسی صنعتی به اندازه گیری میزان رضایت شغلی علاقه‌مند شده‌اند، این است که اندازه آن رابطه تنگاتنگی با پیشرفت شغلی فرد دارد. همچنان که پیشرفت شغلی فرد منجر به پیشرفت سازمان و در سطح کلان منجر به پیشرفت کشور می‌شود.
عوامل موثر بر رضایت شغلی و دستیابی به رضایت
چه عواملی باعث می‌شود افراد شغل خود را دوست داشته باشند یا نسبت به آن بی‌علاقه شوند. قبل از خواندن ادامه مقاله از شما می‌خواهیم درباره این سوال بیندیشید و این عوامل را در خودتان شناسایی کنید. چراکه عوامل بسیاری ممکن است در میزان رضایت شغلی دخیل باشند، اما گاهی این عوامل از فردی به فرد دیگر تفاوت دارد. متخصصان دسته‌بندی‌های متفاوتی را از عوامل موثر بر رضایت شغلی معرفی کرده‌اند. ما در این مقاله از کارپله رایج‌ترین آن‌ها را معرفی کرده‌ایم.
1. عوامل فردی
اولین عامل تاثیرگذار در رضایت شغلی عوامل فردی است. این عوامل ابعاد گسترده‌ای از تیپ شخصیتی، تحصیلات، هوش، توانایی، سن و جهت‌گیری شغلی را شامل می‌شود. روحیات شما از یک سو و توانایی‌ها و امکانات شما از سویی دیگر به میزان زیادی در رضایت شغلی نقش دارند. به عنوان مثال با خود بیندیشید آیا کار در محیط در بسته را ترجیح می‌دهید؟ یا دوست دارید با سایر همکاران در یک سالن بزرگ و صورت یک تیم کار کنید؟ آیا کارهایی را ترجیح می‌دهید که با اشیا، ماشین‌آلات و نرم‌افزارها سروکار دارد، یا کارهایی که باید پاسخگوی تعداد بی‌شماری ارباب رجوع باشید؟ تمام این موارد ارتباط تنگاتنگی با میزان رضایت شغلی شما دارد.
فرض کنید شما فردی برون‌گرا هستید و از بودن کنار افراد مختلف انرژی می‌گیرید. حال به دلیل شرایط کاری مجبور هستید از شروع ساعت کار تا پایان آن به صورت انفرادی و در اتاقی ساکت کار کنید. شاید هر چند دقیقه ساعت خود را نگاه کنید و منتشر پایان ساعت اداری باشید. بنابراین اینکه شما چه محیط کاری را انتخاب کنید، در میزان رضایت شغلی شما تاثیر دارد. اگر می‌خواهید تیپ شخصیتی خود را بشناسید، درباره انواع تیپ‌های شخصیتی مطالعه کنید.
از سوی دیگر امکانات و توانایی‌های شما در میزان رضایت شغلی نقشی تعیین‌کننده دارند. فرض کنید برای انجام کار موردعلاقه خود نیاز به یادگیری نرم‌افزار خاصی دارید. اگر در تمام مدت کار نحوه استفاده از این نرم‌افزار را ندانید، به زودی خسته و کلافه و از کار خود دلسرد می‌شوید. در نتیجه میزان رضایت شغلی شما به کمترین حد خود می‌رسد. اگر به عوامل فردی تاثیرگذار در رضایت شغلی علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم قسمت‌های بعدی مقاله‌های رضایت شغلی کارپله را مطالعه کنید.
2. عوامل اجتماعی
انسان به عنوان یک گونه اجتماعی به دیگران وابسته است. برای اینکه بتوانید در گروه‌های اجتماعی مقبولیت کسب کنید، لازم است هنجارهای گروهی را رعایت کنید. فرض کنید شما به عنوان یکی از اعضای گروه در یک کار تیمی مشارکت دارید. یکی از قوانین این گروه هم این است که سر ساعت در محل کار خود حاضر شوید و مسئولیت‌های مشخصی را انجام دهید. اگر این قانون را زیر پا بگذارید و به دلایل مختلف با تاخیر در کار خود حاضر شوید، به مرور مقبولیت خود را در گروه از دست خواهید داد.
حتی ممکن است جریمه‌هایی مثل از دست دادن پاداش، کسر از حقوق و در موقعیت‌های بدتر از دست دادن شغل را تجربه کنید. علاوه‌براین تحقیقات اخیر نشان داده افراد به کارهایی علاقه‌مند هستند که در آن بخشی از نیاز انسانی خود به تعامل با دیگران را ارضا کنند. از این رو عوامل اجتماعی نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان رضایت شغلی افراد دارد.
3. عوامل فرهنگی
فرهنگ یک سازمان یا شهر و در جایگاه کلان یک کشور یکی از عوامل تاثیرگذار در رضایت شغلی افراد است. نگرش افراد، اعتقادات و ارزش‌های متداول در دیدگاه افراد نسبت به کارشان تاثیر زیادی دارد. به عنوان مثال فرض کنید عنوان شغلی x نزد اطرافیان شما از جایگاه و مقبولیت کمی برخوردار است. حتی گاهی دوستان شما این عنوان شغلی را موردتمسخر قرار داده‌اند.
از طرفی شما بعد از مدت‌ها جستجو توانسته‌اید به این فرصت شغلی دست پیدا کنید. شاید در ابتدا تحت‌تاثیر این نظرات قرار بگیرید و علاقه خود را نسبت به این شغل از دست بدهید، رضایت شغلی‌تان کم شود و در نتیجه تصمیم به ترک این شغل را داشته باشید؛ اما بعد مشاوره شغلی، درک اهمیت این شغل برای جامعه و آگاهی از استعداد و توانایی‌تان در انجام این کار نظرتان تغییر کند.
اینکه جامعه و اطرافیان چقدر به یک شغل بها دهند یا آن را کوچک بشمارند، روی رضایت شغلی نسبت به آن شغل تاثیر دارد.
4. عوامل سازمانی
این فاکتور از رضایت شغلی طیف بسیار گسترده‌ای از عوامل تاثیرگذار را دربرمی‌گیرد. عوامل سازمانی شامل ساختارهای سازمان، روحیات مدیریت، سیاست‌های سازمان درباره قوانین ارتقای شغلی، تناسب فرد با شغل، ارتباطات کارکنان، همپوشانی سبک شخصیت فرد و ماهیت کار، روش رهبری سازمان، سیاست‌های سازمان درباره پرداخت حقوق و مزایای کارکنان و... می‌شود.
5. عوامل محیطی
این قسمت از عوامل تاثیرگذار در رضایت شغلی ممکن است به صورت موزیانه‌ای عمل کند. خود را تصور کنید که شغلی با موقعیت مناسب، منطبق بر روحیات و تخصص خود با درآمد بالا بدست آورده‌اید. اما فاصله منزل شما تا محیط کارتان بسیار زیاد است و شما مجبور هستید صبح خیلی زود منزل را ترک کنید و شب دیر هنگام به منزل برسید.
بعد گذشت مدتی احساس خستگی و کسالت خواهید داشت. تمام ساعات خود را صرف رفت و آمد بین محل کار و منزل کرده‌اید. به همین دلیل به مرور رضایت شغلی خود را از دست می‌دهید و قصد ترک کار خود را خواهید کرد. بنابراین عوامل محیطی یکی از مهم‌ترین عواملی است که زمان انتخاب شغل باید حتما به آن توجه شود.
پله آخر
در آخر شاید با شناخت ابعاد رضایت شغلی و درنظر گرفتن عوامل تاثیرگذار بر آن از اتلاف وقت، هزینه و هدررفت سرمایه‌های تخصصی کم شود. رضایت شغلی یکی از عوامل تاثیرگذاری است که متاسفانه در بستر فرهنگی خیلی به آن پرداخته نشده و ما امروزه شاهد از دست رفتن نیروهای تخصصی زیادی هستیم. اگر شما هم شرایط مشابهی را درباره رضایت یا عدم رضایت شغلی تجربه کرده‌اید، نظر و تجربه خود را با مخاطبان کارپله درمیان بگذارید.
