· تا حالا پیش آمده شیفت و ساعت کاری شما تغییر کند و دچار استرس بشوید؟
· تا حالا پیش آمده شرایط کاریتان، سبب اضطراب و نگرانی در شما بشود؟
· تا به امروز شده به دلیل حقوق و مزایای نامناسب دچار تنش بشوید؟
· تا حالا پیش آمده....؟
پاسخ چند سوال بالا از جانب شما مثبت بود؟ آیا شما هم به دلایلی نظیر شیفت و ساعت کاری نامناسب، حقوق و مزایای کم، عدم امنیت شغلی یا نداشتن روابطت خوب با همکاران، استرس و نگرانی را در محل کار تجربه کرده‌اید؟ در مقاله آشنایی با استرس شغلی به مفهوم استرس شغلی، تاثیر آن بر رضایت شغلی و علائم آن آشنا شدید و دریافتید برای رهایی از استرس شغلی باید عوامل زمینه‌ساز بروز استرس و اضطراب در محل کار را پیدا و با آن‌ها مقابله کنید.
همچنین، در مقاله عوامل فردی موثر بر استرس به دلایل و عوامل فردی استرس‌زا اشاره کردیم؛ ولی تحقیقات نشان داده شما در هر جایگاه شغلی که باشید، عوامل سازمانی بیشترین تاثیر را در بروز اضطراب و نگرانی در فرد ایجاد می‌کند.
در این مقاله از سری مقالات استرس شغلی به بررسی دقیق عوامل سازمانی تاثیرگذار بر استرس شغلی خواهیم پرداخت و راه‌حل‌هایی را برای رفع عوامل استرس‌زا ارائه خواهیم داد. برای شناخت عوامل سازمانی استرس‌زا با کارپله همراه باشید.
چه عوامل سازمانی باعث ایجاد استرس شغلی می‌شوند و چگونه می‌توانید با آن ها مقابله کنید؟
شما بخشی زیادی از زمان خود را در محل کارتان سپری می‌کنید. در این بخش به مهم ترین عوامل سازمانی تاثیرگذار بر استرس شغلی اشاره کرده و برای رفع هر کدام از آن‌ها به شما راهکاری ارائه خواهیم داد.
1. ابهام نقش
تصور کنید در جایگاهی مشغول به کار بشوید که ندانید وظیفه شما در آن بخش دقیقا چیست؟ گاهی در یک شغل از شما چیزی بیش از آنچه گفته شده، می‌خواهند. بعضی وقت‌ها هم اینطور به نظر می‌رسد که شما اصلا نقش اساسی در شرکت ندارید. طبیعی است که وقتی نتوانید نقش و وظیفه خود را در محل کار به طور کامل بشناسید، دچار استرس شوید. گاهی هم پیش می‌آید که وظیفه محول شده به شما محدود به بازه زمانی شده که از توانایی شما خارج است! یا به طور کلی کاری که به شما سپرده شده، فراتر از توانایی‌های شماست و قادر به انجام آن نیستید.
بنابراین زمانی که اطلاعات کافی و دقیق از وظایف خود نداشته باشید یا کارهایی که به شما محول شده از نظر زمانی و حجم کار با توانایی شما در تناقص است، به راحتی نمی‌توانید روی کار تمرکز کنید و کارها را به نحو احسن انجام دهید و در عین حال در برقراری ارتباط با همکاران هم دچار مشکل می‌شوید.
به طور کلی ابهام در نقش و وظایف کاری به مرور زمان اعتمادبه‌نفس و انگیزه شغلی را از بین می‌برد و باعث تنش و اضطراب در شما می‌شوند.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از ابهام نقش را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
اگر دلیل بروز استرس در شما به ابهام در نقش و جایگاه شغلی مربوط می‌شود، برای حل و رفع آن می‌توانید از چند راه‌حل استفاده کنید.
اول از همه پیش از آن که مشغول به فعالیت در شغلی بشوید از مدیریت منابع انسانی بخواهید شرح وظایف شما را به طور کامل توضیح دهد و هر سوالی درباره نقش، میزان کار در طول روز، نحوه تحویل پروژه‌های محول شده و... دارید، از آن‌ها بپرسید؛ حتی می‌توانید از سرپرست خود بخواهید شرح وظایف شما را به طور مکتوب به شما بدهید تا از وظایف خود با جزییات کامل مطلع باشید و بتوانید برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنید.
اگر حین انجام وظایفتان دچار ابهام شدید، حتما با همکاران و سرپرست خود صحبت و تلاش کنید کارها و وظایفتان شفاف و واضح باشد. اگر وظایف ومسئولیت‌های محول شده به شما چه از نظر زمانی و چه کیفی با توانایی‌های شما سازگاری نداشت، موضوع را با کارفرمایتان مطرح کنید و تقاضای نیروی متخصص یا زمان بیشتر داشته باشید.
2. ساعت و شیفت کاری نامناسب
از جمله ویژگی‌های شغلی که در بروز استرس تاثیرگذار هستند، می‌توان به ویژگی‌هایی مرتبط با زمان و شیفت کاری اشاره کرد. برای مثال اگر ساعت کاری شما نامنظم باشد یا مجبور باشید حتی در تایم استراحت و پایان کار به کارفرما و سرپرستان خود پاسخگو باشید، شرایط بسیار تنش‌زا شده و باعث بروز استرس می‌شود. عوامل مرتبط به این مورد را می‌توانید به صورت زیر دسته‌بندی کنید:
· آهنگ کار
آهنگ کار به سرعت انجام وظایف بر اساس زمان در محیط کار تلقی می‌شود. اگر شما و همکارانتان قدرت تصمیم‌گیری و تمرکز بر سرعت و انجام پروسه کاری را نداشته باشید یا از شما سرعت بیشتری برای انجام کارها بخواهند، این شرایط باعث می‌شود فشار روانی زیادی تحمل کنید و این فشارها منجر به استرس و اضطراب در شما خواهد شد.
· نوبت کاری
نوبت کاری یا شیفت از دیگر ویژگی‌های شغل است که در صورت خارج شدن از حالت عادی، زمینه‌ساز بروز استرس می‌شود. به طور مثال اگر شما به عنوان کارمند یک مجموعه ناچار شوید فراتر از ساعت کاری به کار بپردازید یا به اصطلاح اضافه‌کاری انجام دهید، فرصت کمتری برای استراحت پیدا می‌کنید. این موضوع علاوه‌بر آسیب‌های جسمی، به روان شما نیز آسیب می‌زند و منجر به بروز تنش و استرس در شما و همکارانتان می‌شود.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از ساعت و شیفت کاری نامناسب را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
پیش از انتخاب یک شغل از ویژگی‌ها، شخصیت و گرایش‌های شغلی به طور کامل مطلع شوید. برای این کار می‌توانید از مشاوران مسیر شغلی کمک بگیرید تا خود را بهتر بشناسید.
وقتی کاملا خود را شناختید، پیش از انتخاب یک شغل، درباره آن تحقیق و بررسی کنید که ویژگی‌های شغل نظیر آهنگ کار، تکرار یا شیفت کاری برای شما مناسب است یا خیر؟ در این جایگاه شغلی به چه میزان و در چه ساعاتی باید پاسخگوی مدیران خود باشید؟ اگر به هر دلیلی ساعت کاری و شیفت کاری باعث استرس در شما می‌شود، آن را با مدیران خود مطرح کنید تا باهم فکری این مساله برطرف شود.
3. روابط با همکاران
یکی از عوامل و فاکتور‌های مهم در بروز استرس، عدم‌توانایی برقراری ارتباط خوب با همکاران (چه همکاران هم رده چه بالارتبه) است. نداشتن رابطه خوب با همکاران می‌تواند دلایل زیادی مثل بی‌اعتمادی، عدم‌صمیمت، رقابت ناسالم، خشک بودن فضای کاری و... داشته باشد که باعث می‌شوند در محیط کار با همکارانتان تعامل خوبی نداشته باشید. عدم تعامل سازنده و مثبت با همکاران باعث می‌شود نتوانید یکدیگر را حمایت یا با یکدیگر همدردی کنید. از جمله تعارضاتی که این عامل می‌تواند در محیط کار به وجود بیاورد، عدم‌توانایی حل و رفع مسائل و مشکلات شغلی به کمک همکاران است.
برای مثال شما به هر دلیلی نمی‌توانید یک روز به موقع سر کار بیایید، زمانی که شما و همکارانتان رابطه خوبی نداشته باشید از کمک آن‌ها برای برعهده گرفتن وظایف شما در طول غیبتتان محروم می‌شوید و این موضوع می‌تواند موجب استرس شما شود.
اگر شما دارای توانایی برقراری ارتباطات بین‌فردی باشید، کمتر با این مشکل مواجه می‌شوید؛ اما به طور کلی در شرایط خاص حتی با مهارت‌ترین افراد هم ممکن است در روابطشان به مشکل بخورند و استرس بگیرند. در صورتی که شما ناچار به مشارکت با یکی از همکارانتان باشید که مدام غر می‌زند یا با سرپرستی که کارهای شما را تایید نمی‌کند، کار کنید، کم‌کم در روابطتان دچار استرس می‌شوید.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از روابط با همکاران را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم تقویت مهارت بین‌فردی بسیار کمک‌کننده است. اول از همه هم باید از خودتان شروع و کم‌کم به دیگران کمک کنید تا روابط و مهارت‌هایشان را ارتقا دهند. بنابراین تمام تلاش‌تان را بکنید تا روابط مثبت و خوبی داشته باشید. می‌توانید چند ترفند انجام دهید تا روابط بهتری در محل کار داشته باشید:
· شنونده خوبی باشید.
· به همکاران خود در محل کار کمک کنید
· از شایعات یا صحبت‌های منفی درباره شخص دیگر در محل کار خودداری کنید.
· از دیگران قدردانی و تشکر کنید.
· از مهارت و توانایی افراد در محل‌کار تعریف کنید.
· و...
اما درصورتی‌که با تمام این تلاش‌ها نتوانستید با همکار خود به هر دلیلی (تیپ شخصیتی متفاوت، وجود برخی حساسیت‌های خاص و...) رابطه خوبی برقرار کنید، سعی کنید قدرت پذیرش خود را افزایش دهید و همکار خود را همانطور که هست، بپذیرید. پس از آن تلاش کنید این تفاوت‌ها کمترین برخورد بین شما را به وجود آورد. به این ترتیب تنش‌های فضای کاری شما کمتر شده و دچار استرس نخواهید شد.
4. تکنولوژی
امروز با گسترش تکنولوژی و فن‌آوری‌های نظیر اینترنت، کامپیوتر، تلفن‌های هوشمند و... همه کارها سرعت بیشتری به خود گرفته است. به دلیل افزایش سرعت در انجام امور با ابزار و تکنولوژی‌های روز، کارفرمایان تمایل دارند شما و همکارانتان بتوانید یک تکنولوژی یا نرم‌افزار را بسیار سریع فرا بگیرید تا در کارها و وظایفتان از آن‌ها استفاده کنید. این انتظار که شما و همکارانتان بتوانید خیلی سریع یک فناوری را بیاموزید و آن را به کار بگیرید، باعث تنش شما می‌شود.
البته تکنولوژی از جنبه دیگری نیز باعث بروز استرس می‌شود. تکنولوژی می‌تواند به عنوان ابزاری برای زیر نظر قرار گرفتن افراد تبدیل شود. این موضوع به تنهایی می‌تواند باعث نگرانی شما و همکارانتان باشد. زیرا افراد تمایلی ندارند که مدام رصد و شنود بشوند.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از تکنولوژی را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
برای اینکه تکنولوژی باعث تنش شما نشود، باید تلاش کنید دانش خود درباره تکنولوژی را به‌روز نگه دارید. برای این کار به شما توصیه می‌کنیم حتما در طول هفته زمانی را به آموزش و ارتقای دانش خود در زمینه تکنولوژی مربوط به شغلتان اختصاص دهید. شما می‌توانید برای این کار در کلاس‌های آموزشی شرکت کنید یا به صورت خودآموز آن‌ها را فرابگیرید.
در راستای آگاهی از مهارت‌های موردنیاز هم می‌توانید از همکاران و مدیران خود بخواهید شما را نسبت به فناوری‌های روز مربوط به حوزه کاری مطلع کنند و اگر حضور در کارگاه آموزشی یا کلاس خاصی باعث پیشرفت در روند شغلی شما می‌شود، آن را به شما معرفی کنند.
5. حقوق و مزایای نامناسب
با وجود وضع اقتصادی فعلی، عدم‌هماهنگی درآمد با مخارج زندگی، بسیار طبیعی است و بسیاری از افراد این موضوع را تجربه کرده‌اند. وقتی حقوق‌ها افزایش چندانی نداشته، اما گرانی روند صعودی دارد، افراد مدام دچار استرس می‌شوند. در چنین شرایطی شاید شما هم سعی کنید برای داشتن درآمد بیشتر کار بیشتری انجام دهید، اما حقوق و مزایای شما اصلا با وظایفتان هماهنگی نداشته باشد.
به طور مثال، به شما مرخصی نمی‌دهند یا حقوق شما کافی نیست. همین عوامل می‌توانند باعث بروز بسیاری از مشکلات مالی شود که برای شما تنش ایجاد می‌کند. این مزایا نظیر مرخصی، حقوق مناسب و کافی، وام یا تسهیلات خاص از سوی سازمان‌ها تا حد زیادی در آرامش کارمندان تاثیر مثبت دارد و در صورت نبود آن‌ها ممکن است افراد استرس زیادی را تجربه کنند.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از حقوق و مزایای نامناسب را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
برای جلوگیری از این عامل زمینه‌ساز استرس پیش از اینکه در سازمانی شوید حتما نیازهای خود، وظایفتان و حقوق پیشنهادی سازمان را بررسی کنید. اگر از نظر شما حقوق نسبت به کار و مسئولیت‌های شما یا نیاز شما کمتر بود به فکر موقعیت شغلی دیگری باشید.
همچنین توجه داشته باشید که علاوه‌بر حقوق ، مزایای شغلی خود را نیز کامل بررسی کنید. میزان مرخصی شما در ماه یا سال به چه صورت است؟ مزایا و تسهیلات دیگر چگونه و به چه میزان است؟ اگر شما از مزایایی همچون مرخصی محروم بودید یا میزان آن نامطلوب بود، شغل دیگری برای خود بیابید که کاملا مناسب شما باشد.
گاهی هم پیش می‌آید شغلی را انتخاب کرده و در آن مشغول شوید، اما با مرور زمان نیاز شما یا حقوق و مزایای گفته شده، تغییر کند. درصورتی‌که این تغییرات چه در نیاز شما، چه در سطح سازمان با شرایط زندگیتان مناسب نبود، حتما سعی کنید با گفتگو با سرپرست خود گفتگو کرده و موضوع را مطرح و رفع کنید.
به طور مثال ممکن است به مرور زمان مخارج شما افزایش بیابد و به حقوق بیشتری نیاز داشته باشید، مزایایی مانند مرخصی یا وام بخواهید یا سازمان افزایش حقوق قانونی شما را نادیده بگیرد. در همه این موارد شما احساس نارضایتی دارید. پس می‌توانید به مدیر خود مراجعه کنید و با حفظ آرامش و به‌کارگیری تکنیک‌های متقاعدسازی و تاثیرگذاری کلام او را مجاب کنید حقوق و مزایای شما را افزایش دهند.
6. عدم پیشرفت شغلی
برخی از کارشناسان معتقد هستند اگر مدیران به مدت طولانی فعالیت‌هایی تکراری به شما بدهند، سبب می‌شود شما انگیزه خود برای پیشرفت شغلی را از دست بدهید و دچار تنش شوید. به عبارت دیگر دچار روزمرگی و در نهایت فرسودگی می‌شوید. به طور مثال تصور کنید هر روز صبح بیدار شوید، به سر کار بروید، پشت میز همیشگی خود بنشینید، کارهای همیشگی را انجام دهید و سر ساعت مقرر به خانه برگردید، چه حسی خواهید داشت اگر سالها همین برنامه شغلی را داشته باشید؟
قطعا احساس می‌کنید هیچ‌گاه نمی‌توانید رشد و پیشرفت کنید یا توانایی خود را در کارهای مختلف و بزرگ‌تر به کار بگیرید و این حس انگیزه و تلاش بیشتر را از شما گرفته و باعث استرس شما بشود.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از عدم پیشرفت را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
اگر عامل استرس شغلی شما تکرار کار و عدم‌پیشرفت شغلی است، می‌توانید این موضوع را با سرپرست خود مطرح کنید و از آن بخواهید به شما مسئولیت جدید حتی کوچک بدهد تا توانایی شما را بسنجد. با مدیرتان مذاکره کنید تا در صورت توانایی غلبه بر چالش‌های کوچک، به شما ترفیع درجه بدهد یا مسئولیت‌های شغلی شما را گسترده‌تر کند.
شما همچنین می‌توانید برای تجربه کاری جدید به صورت خودجوش و پویا، حرکت و گام جدیدی در راستای اهداف شرکت بردارید و بعد از به سرانجام رساندن آن به مدیران خود نتیجه را نشان دهید تا آن‌ها نیز از توانایی‌های شما مطلع شوند و مسئولیت‌های جدیدی به شما واگذار کنند تا از روزمرگی خارج بشوید.
7. عدم امنيت شغلی
اقتصاد امروزه وضعیت بسیار ناپایداری دارد و رقابت در عرصه کاری بسیار زیاد است. هر دو عامل بیان شده، شرکت‌ها را به سمت تصمیم‌گیری‌هایی برای کاهش هزینه‌های کسب‌وکارشان سوق می‌دهد. به همین دلیل کارفرمایان به تعدیل نیرو یا افزایش وظایف کارمندان و حجم‌کاری روی می‌آورند.
همه شما می‌دانید هیچ شغلی دائمی و پایدار نیست، ولی ترس از دست دادن شغل باعث بروز استرس می‌شود. البته عدم‌امنیت شغلی فقط به از دست دادن شغل اطلاق نمی‌شود؛ از دست دادن جایگاه و تنزل رتبه یا عدم‌رشد هم گاهی عدم‌امنیت شغلی تلقی می‌شوند. در نتیجه ترس از دست دادن شغل و پاسخگویی به خواسته‌های زیاد باعث ایجاد فشار روانی و استرس شغلی در شما می‌شود.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از عدم امنیت شغلی را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
برای رفع این عامل مدیران باید تلاش بسیاری بکنند و با ارائه آموزش‌هایی زمینه پیشرفت برای کارمندان را فراهم کنند. برای مثال آن‌ها باید به عنوان پاداش قرارداد‌های آن‌ها را تمدید کنند یا از فرم قراردادی به استخدام رسمی تبدیل کنند
8. عدم تشویق از سوی مدیران
زمانی که شما حتی با تلاش‌های فراوان نمی‌توانید توجه مدیران را جلب کنید یا با وجود تلاش‌های روزافزون و مضاعف مدیرتان از شما قدردانی نمی‌کند، شما دلسرد شده و انگیزه خود را از دست می‌دهید. البته توجه داشته باشید داشتن انگیزه و حفظ انرژی شما در پله نخست نیاز به یک محرکه درونی دارد، ولی همه کارمندان تمایل دارند در صورت پیشرفت از سوی سرپرست خود مورد تشویق و تحسین قرار بگیرند وقتی این اتفاق نمی‌افتد، شما انگیزه انجام کارهای جدید و پیشرفت را از دست می‌دهید.
این دلسردی و عدم توجه مدیر باعث می‌شود نتوانید به میزان لازم دقت و توجه داشته باشید. ممکن است به دلیل بروز خطاهای گوناگون دچار نگرانی شوید و احساس رضایت شغلی نداشته باشید.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از دیده نشدن توسط مدیران را برطرف یا آن را کنترل کنید؟
برای اینکه بتوانید توجه مدیر خود را به میزان پیشرفتتان جلب کنید، لازم است ابتدا از خود شروع و تلاش کنید انگیزه خود را حفظ کنید. زمانی که به یک موفقیت شغلی جدید دست پیدا کردید، هدیه‌ای بگیرید و به مدیر و همکارانتان بگویید به طور مثال برای اینکه توانستید پیشرفت خوبی در فروش این ماه داشته باشید، به عنوان تشویق، کتابی به عنوان هدیه برای خود تهیه کرده‌اید.
این کار علاوه‌براین که باعث حفظ انگیزه شما می‌شود، نظر مدیران و همکارانتان را هم به موفقیت‌های شما جلب می‌کند و باعث بروز واکنش‌هایی مانند تشویق، تحسین و... از جانب آن‌ها می‌شود. همچنین توانایی‌های شما را به آن‌ها یادآوری می‌کند.
9. عکس العمل مدیران در برابر اشتباهات کارمندان
حتما برای شما هم پیش آمده خطایی را در وظایف محول شده انجام دهید یا حتی اشتباهی کنید و به خاطر این مشکل دچار استرس شوید. گاهی ممکن است از نگرانی اینکه مبادا دچار خطا و مشکلی شوید، استرس بگیرید. دغدغه اینکه اگر شما خطایی کنید، مدیرتان چه واکنشی به خطا و اشتباهتان نشان خواهد داد، بسیار اذیت‌کننده است.
البته توجه داشته باشید این عامل به حساسیت شغل شما هم وابسته است. مثلا شاید خطا در یک شغل مشکلات جدی در روند یک سازمان ایجاد نکند، اما در شغل دیگری باعث بروز یک فاجعه بشود.
اما چگونه استرس شغلی ناشی از عکس العمل مدیران در برابر خطاها را رفع یا آن را کنترل کنید؟
اگر شما به عنوان یک کارمند، خطا یا اشتباهی مرتکب شدید، در گام اول خونسردی خود را حفظ و سعی کنید دچار استرس نشوید، سپس موضوع را با سرپرست یا همکار خود مطرح کنید و درصدد پیدا کردن راه حلی برای جبران و رفع خطا باشید.
حتی اگر از واکنش مدیر خود بیم دارید، خطا را پنهان نکنید؛ آن را بیان کرده، عذر خواهی کنید و مسئولیت اشتباهی را که مرتکب شده‌اید، به عهده بگیرید. سعی کنید به جای تصمیمات احساسی روی تفکر خود مسلط شوید و تمام تلاش خود را به کار بگیرید که با ارائه راه حل‌های کاربردی خطای خود را جبران کنید و از آن تجربه بگیرید که مجدد آن را تکرار نکنید.
به طور کلی زمانی که مدیر شما شرمندگی و تلاش شما برای جبران مشکل را ببیند، از خطای شما چشم‌پوشی کرده و واکنش ملایم‌تری نشان می‌دهد.
پله آخر
همانطور که خواندید، مسائل و عوامل سازمانی در بروز استرس شغلی بسیار موثر هستند. به یاد داشته باشید شما با شناخت و کنترل این عوامل می‌توانید به راحتی استرس و اضطراب خود و همکارانتان را کنترل کنید. اگر شما هم تجربه‌ای در زمینه بروز استرس به دلیل عوامل سازمانی داشته و توانسته‌اید استرستان را مدیریت کنید، آن را با ما در کار پله به اشتراک بگذارید.
