تاکنون برایتان پیش آمده که در حال تماشای یک فیلم سینمایی، با خود بیندیشید فلان بازیگر چه استعداد خوبی در بازی دارد؟ همه شما تا به حال به کررات این جمله را میان صحبت‌های دیگران شنیده‌اید که گفته‌اند من استعداد خوبی در آشپزی ندارم، یا استعداد کلامی من خیلی بالاست و خیلی راحت می‌توانم مطالب را به دیگران انتقال دهم. به نظر شما منظور از استعداد چیست؟ چطور می‌توانیم استعدادهای مختلف خود را شناسایی کنیم؟ چه راهکارهایی برای تقویت استعدادهای مختلف وجود دارد؟ هرکدام از این استعدادها به چه کاری می‌آیند؟ و سوال‌های بیشماری که ممکن است اکنون در ذهن شما شکل گرفته باشد. اگر دنبال جواب سوال‌های بالا هستید، با این قسمت از کارپله با ما همراه باشید.
منظور از استعداد چیست و چطور می‌توان آن را تعریف کرد؟
اگر کسی از شما بخواهد استعداد را تعریف کنید، احتمالا نمی‌توانید آن را به صورت دقیق تعریف کنید. استعداد نیز مانند دیگر مفاهیم انتزاعی روانشناسی تعریف دقیقی ندارد و به همین خاطر اغلب وقتی صحبت از استعداد به میان می‌رسد، کلمه هوش برایمان تداعی می‌شود.
«هوش معمولا به عنوان توانایی‌های بالقوه عقلانی تعریف می‌شود. چيزی که ما با آن زاده می‌شویم، چيزی که قابل اندازه‌گيری است و ظرفيتی که تغيير آن دشوار، اما شدنی خواهد بود.»
از سوی دیگر، متخصصان علم روانشناسی هرکدام تعاریف مختلفی از مفهوم استعداد ارائه کرده‌اند. جامع‌ترین تعریفی که تاکنون درباره استعداد تاکنون ارائه شده عبارت است از توانایی‌های فطری که به امر یادگیری کمک و آن را تسریع می‌کند. به بیان دیگر، استعداد نحوه و میزان یادگیری فرد را در زمینه های گوناگون در آینده پیش‌بینی می‌کند.»
درحالت کلی می‌توان گفت که اگر استعداد را با هوش برابر بدانیم، می‌توان استعداد را نوعی هدیه الهی دانست که خداوند در وجود افراد قرار داده و تنها کاری که لازم این است که استعدادهای گوناگون را در خود بیابید و به تقویت و پرورش آنها بپردازید.
بعضی افراد بر این باور هستند که استعداد یک ویژگی ذاتی است، این درحالی است که برخی دیگر معتقدند علی‌رغم ذاتی بودن استعداد، انسان قابلیت پرورش آن را دارد. شما چه فکر می‌کنید؟ به شما توصیه می‌کنیم قبل از خواندن ادامه این مقاله اندکی درباره سوال بالا فکر کنید. چرا که پاسخ که به این سوال به میزان زیادی در نحوه به کارگیری استعدادتان در مسیر موفقیت تاثیرگذار است.
اگر شما براین باور باشید که استعداد یک امر ذاتی است، فکر می‌کنید در کارهایی که نیاز به استعداد خاصی دارد، دست شما بسته است و به همین خاطر منفعلانه عمل کرده و برای پرورش آن استعداد تلاشی نمی‌کنید. در نقطه مقابل، اگر شما باور دارید استعداد یک ویژگی اکتسابی است، فکر می‌کنید در همه موارد امکان پرورش هر نوع استعدادی را دارید و بعد از مدتی تلاش ممکن است دچار سرخوردگی شوید.
برخلاف دو دیدگاه بالا، رواشناسان میانه‌رو پاسخ مناسبی به سوال مطرح شده می‌دهند، چرا که آنها معتقدند انسان‌ها مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی هستند و هر کدام از این عوامل به گونه‌ای با یکدیگر تعامل می‌کنند تا فرد را به هدف مشخصی برسانند. یعنی اگر شما استعداد خاصی را ندارید، می‌توانید تا حد قابل قبولی آن را در خود پرورش دهید. اما نباید محدودیت‌های خود را هم فراموش کنید و از خود توقع غیرواقعی داشته باشید.
این را نیز باید خاطر نشان کنیم که هیچ فرد بی‌استعدادی در این جهان وجود ندارد، و همه افراد در خود استعدادهایی خدادادی دارند که شاید هیچ آگاهی نسبت به آنها نداشته باشند یا آگاهی کمی از آنها پیدا کنند. حتی گاهی ممکن است بدانید به عنوان مثال از هوش کلامی-زبانی خوبی برخوردار هستید، اما راه‌های تقویت آن را برای اینکه به احسن تبدیل شود، ندانید. به همین دلیل از این استعداد درونی خود به بهترین نحو استفاده نکنید. حال آنکه اگر مهارت‌های تقویت و پرورش استعدادهای مختلف خود را بدانید، می‌توانید به فرد برجسته و موفقی در آن زمینه تبدیل شوید. به همین دلیل ما در کارپله تلاش می‌کنیم شما را با اهمیت شناسایی استعدادهای فردی آشنا کنیم.
تفاوت استعداد با مهارت
بزرگ‌ترین تفاوت استعداد با مهارت در این است که استعداد از ابتدا در شما وجود دارد، اما مهارت توانایی است که از ابتدا در شما وجود ندارد و شما می‌توانید با تمرین آن را در خود ایجاد کنید. به همین دلیل وقتی صحبت از ارتقای توانمندی‌هاست، متخصصان به افراد آزمون‌های استعدادیاب را معرفی می‌کنند، این درحالی است که درباره مهارت آنچه ما می‌شنویم دوره‌های تخصصی یادگیری آن مهارت‌ها است.
آشنایی با انواع استعداد و نحوه ارزیابی آنها
به طور کلی متخصصان علم روانسنجی، استعداد را به دو دسته عام و خاص تقسیم می‌کنند. آزمون‌هایی که تعیین‌کننده استعدادهای کلامی و عددی هستند، گاهی به آزمون‌های توانایی ذهنی شهرت دارند که می‌توان آنها را آزمون استعداد تحصیلی نیز نامگذاری کرد. از سوی دیگر همان‌طورکه در بالا گفته شده، از آنجایی که غالبا استعداد با هوش یکسان در نظر گرفته می‌شود، ما نیز در اینجا همین رویکرد را پیش می‌بریم. ابعاد استعداد متفاوت است. براساس تحقیقات متعدد و تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات به دست آمده، یک یا دو و گاهی تا 120 بعد برای استعداد تعیین شده است. اسپیرمن ضمن مطالعه و بررسی ابعاد هوش، عقیده دارد همه رفتارهای انسان منشعب از یک عامل کلی است که آن را عامل G می‌نامد. وی به عامل دیگری نیز اشاره کرده که بعدها آن را عامل خصوصی S نامگذاری کرد.
در سالهای اخير دیدگاه‌های دیگری نسبت به هوش پدید آمده که از جمله آنها می‌توانیم به نظریه هوش چندگانه اشاره کنیم که هاوارد گاردنر، روانشناس دانشگاه هاوارد، آن را ارائه کرده است. بر طبق این نظریه، دیدگاه‌های روانسنجی سنتی نسبت به هوش، بسيار محدود و ضعيف است. گاردنر نظریه‌اش را نخستين بار در کتاب «قاب‌های ذهنی: نظریه هوش چندگانه»، در سال ١٩٨٣ ارائه کرد. از این نظریه این‌طور برمی‌آید که هر کدام از انسان‌ها از نظر هوشی با دیگری متفاوت هستند و به همین خاطر استعدادی که از خود بروز می‌دهند نیز متفاوت است. او در کتاب خود، هشت نوع مختلف هوش را معرفی کرده است. طبق نظریه گاردنر، برای به دست آوردن همه قابليت‌ها و استعدادهای یک فرد، نباید تنها به بررسی ضریب هوشی پرداخت و هوش افراد مجموعه‌ای از دیگر انواع هوش مانند هوش موسيقيایی، هوش درون‌فردی، هوش کلامی-زبانی و... است که به تفضیل به معرفی آنها می‌پردازیم.
1. هوش تصویری-فضایی
اگر شما هم جز افرادی هستید که به راحتی می‌توانید چشمان‌تان را ببنید و به تجسم تصاویر بپردازید، درحالی که محرک اصلی حضور نداشته باشد، شما از استعداد تصویری-فضایی خوبی برخوردارید. افرادی که این استعداد را دارند، اغلب در ساخت تصاویر ذهنی سه بعدی، حرکت دادن و چرخاندن آن تصاویر بسیار خوب عمل می‌کنند. این افراد خیلی راحت می‌توانند محتوای نقشه‌ها و نمودارها را دریابند. از طرفی این افراد در کارهایی مانند طراحی و نقاشی، ساختن پازل، جهت‌یابی و... بسیار عالی هستند. اگر به کارهای مجسمه‌سازی، طراحی داخلی و معماری، دریانوردی و... علاقه‌مند هستید، باید این استعداد را در خود بیابید.
این استعداد صرفا مادرزادی نیست و مانند مهارت‌های نرم شما می‌توانید با تمرین آن را تا حد قابل قبولی در خود پرورش دهید. شاید با خود بیندیشید چطور؟ در ادامه ما راهکارهایی برای پرورش این هوش به شما ارائه می‌کنیم.
1-1 استفاده از نقشه راه‌ها و تلاش برای یافتن جهت‌یابی مناسب براساس این نقشه
1-2 بازی با پازل و جورچین و بازی‌هایی که توانمندی ذهنی بالایی می‌خواهند، مانند شطرنج
1-3 یادگیری هنرهای تجسمی و طراحی
1-4 استفاده از بازی‌های کامپیوتری در اوقات فراغت
1-5 تماشای انیمیشن و فیلم‌های کارتونی
2. هوش کلامی-زبانی
آیا تا به حال برایتان پیش آمده که در یک سخنرانی، میخکوب سخنان سخنران شوید و هیچ عاملی نتواند لحظه‌ای تمرکز شما را معطوف خود کند؟ حتما در چنین موقعیتی با خود اندیشیده‌اید که این سخنران چقدر در بیان عبارات ماهر است. آنچه که بیانگر این استعداد در این افراد است، استعداد کلامی-زبانی است. این افراد توانایی بالایی در انتقال مفاهیم دارند و اگر در یک جمع لب به سخن بگشایند همه توجه‌ها را به خود جلب می‌کنند. اگر به مشاغلی همچون معلمی، سخنرانی، خبرنگاری، مشاور و وکالت هستید ابتدا باید این استعداد را درخود بیابید و تقویت نمایید. درواقع به میزانی که این استعداد در شما بیشتر باشد، توانایی شما در استفاده از لغات و کلمات و بیان آنها به صورت تاثیرگذار بیشتر خواهد بود.
اگر علاقه‌مندید که این استعداد را در خود تقویت کنید باید:
1-2 سعی کنید خیلی خوب گوش دهید. مهارت گوش دادن فعال یکی از تاثیرگذارترین مهارت‌هاست که نباید آن را دست کم بگیرید.
2-2 از وقایع روزانه یادداشت بردارید تا با افزایش دامنه لغات، بتوانید مهارت‌های مکمل این استعداد مانند نویسندگی را در خود پرورش دهید.
3-2 از مطالعه غافل نشوید و تا می‌توانید کتاب و رمان بخوانید.
4-2 سخنرانی‌های افراد موفق دنیا را دنبال کنید.
5-2 در مقابل آینه به تمرین سخنرانی بدون تپق و مکث بپردازید.
3. هوش منطقی-ریاضی
ممکن است شما نیز بین دوستان خود افرادی را بشناسید که بسیار واقع‌بین هستند و وقایع را خیلی دقیق بررسی می‌کنند. این افراد اغلب در برخورد با موانع و مشکلات به تحلیل منطقی درباره آن مشکل می‌پردازند و سعی می‌کنند با مهارت‌هایی همچون رد گزینه، بهترین راه حل را برای مشکلات بیابند. افرادی که این استعداد را به صورت برجسته دارند ،در مشاغلی همچون مهندسی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، پژوهشگری و حسابداری بسیار موفق عمل می‌کنند. این استعداد نسبت به مواردی که قبل‌تر ذکر شده در مقابل آموزش و تمرین سخت‌تر است، اما شما می‌توانید از طریق زیر به پرورش آن هرچند جزیی بپردازید.
1-3 سعی کنید در حساب و کتاب روزانه‌تان کمتر از ماشین حساب استفاده کرده و بیشتر ذهنتان را درگیر کنید.
2-3 سعی کنید به مسائل و مشکلات دوستان و خانواده‌تان گوش دهید و برای آنها راه‌حل‌های عملی بیابید.
3-3 بازی‌های هوشی و معماهای پیچیده را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
4-3 از فیلم‌های آموزشی مفاهیم ریاضی بیشتر استفاده کنید.
5-3 سعی کنید بیشتر از گذشته مطالب را به خاطر بسپارید و به عنوان مثال شماره‌های تماس افرادی که روزانه با آنها سروکار دارید، حفظ کنید.
4. هوش جسمی-حرکتی (اندامی-جنبشی)
آیا تا به حال حرکات یک بندباز در سیرک را دیده‌اید؟ فکر می‌کنید چه استعدادی باعث می‌شود این شخص آنقدر با اطمینان حرکات نمایشی را اجرا کند؟ بله درست حدس زدید، استعداد جسمی-حرکتی. این افراد تسلط بسیار زیادی بر بدن خود دارند. اغلب در کارهایی همچون مربی ورزشی، معلم تربیت‌بدنی، رقصنده، هنرپیشه و آتش‌نشان بسیار موفق عمل می‌کنند. این افراد غالبا از یک‌جا نشستن خیلی زود خسته می‌شوند. از آنجایی که بدن و عضلات آن بسیار تعلیم‌پذیر است، شما می‌توانید به روش‌های زیر این استعداد را در خود پرورش دهید.
1-4 ورزش روزانه را در دستور کار خود قرار دهید.
2-4 کارهایی همچون کاردستی یا مواردی که نیاز به هماهنگی بدنی و ذهنی همزمان دارند، مانند رنگ‌آمیزی انجام دهید.
3-4 ورزش‌هایی مانند ژیمناستیک، حرکات ریتمیک و پانتومیم انجام دهید.
4-4 برای انجام کارهای روزمره خود پیاده‌روی کنید و کمتر از اتومبیل شخصی خود استفاده کنید.
5. هوش موسیقیایی (ریتمیک)
آیا تاکنون زندگینامه بتهوون را مطالعه کرده‌اید؟ فکر می‌کنید چه استعدادی در او باعث شد که تا این حد از قطعات او استقبال شود؟ بله درست است: استعداد موسیقیایی. افرادی که در این استعداد توانمند هستند اغلب در تشخیص اجزای یک موسیقی بسیار خوب عمل می‌کنند، صداهای آهنگین را تشخیص می‌دهند و در تولید صوتهای موسیقیایی بسیار قوی هستند. همه افرادی که در خوانندگی، آهنگ‌سازی، ترانه‌سرایی و... موفق عمل می‌کنند، از استعداد موسیقیایی خوبی برخوردارند. ممکن است این فکر به ذهنتان رسیده باشد که این استعداد مادرزادی است و دستیابی به آن بسیار دشوار است. باید به شما بگوییم که خیر این چنین نیست و شما می‌توانید از راه‌های زیر به تقویت این استعداد بپردازید.
1-5 ساعت‌هایی از فراغت خود را در فضاهای باز همچون طبیعت سپری کنید و سعی کنید به صداهای اطراف نظیر پرنده‌ها، آب رودخانه، صدای زوزه باد و... گوش دهید.
2-5 سعی کنید کارهای موسیقیایی مفاخر جهان را گوش دهید و دلیل تاثیرگذاری آنها را کشف کنید.
3-5 به یادگیری یک ساز مشغول شوید.
4-5 مبانی تئوری موسیقی را بیاموزید.
5-5 سعی کنید نسبت به موسیقی که اطراف خود می‌شنوید، حساس شوید و درباره زندگی افراد برجسته تحقیق کنید.
6. هوش برون‌فردی
آیا در اطراف خود کسی را می‌شناسید که خیلی زود با دیگران ارتباط برقرار می‌کند و وقتی در یک جمع قرار می‌گیرد، به سرعت توجه‌ها را به خود جلب می‌کند؟ فکر می‌کنید چه استعدادی در او در ایجاد روابط انسانی موثر است؟ بله، استعداد برون‌فردی. افرادی با این استعداد اغلب خیلی خوب با دیگران همدلی می‌کنند و در مواقعی که دیگران نیاز به کمک دارند، بسیار حمایت‌کننده هستند. این افراد در انجام مشاغلی همچون روانشناس، فیلسوف، مشاور، فروشنده و سیاستمدار بسیار توانمند هستند. این استعداد تاحدود زیادی مادرزادی است، اما اگر در موقعیتی هستید که به این استعداد نیاز دارید، می‌توانید از راه‌های زیر به تقویت آن بپردازید.
1-6 شنونده خوبی باشید.
2-6 در مکان‌های اجتماعی خود را مجاب کنید با فردی که تاکنون نمی‌شناختید، سرصحبت را باز کرده و درباره یک مساله کلی مانند گرمی هوا صحبت کنید.
3-6 سعی کنید زبان بدن خود را تقویت کنید و در جلب‌توجه مخاطبان‌تان از حرکت دست‌ها یا صورت و دیگر اجزای بدن خود استفاده کنید.
4-6 دوستان جدید پیدا کنید و از برقراری ارتباط جدید غافل نشوید.
5-6 از بین افراد برجسته جهان که توانسته‌اند مخاطبان زیادی پیدا کنند، برای خود الگو انتخاب کرده و کارهای آنها را دنبال کنید.
7. هوش درون‌فردی
آیا تاکنون شده است که در یک موقعیتی بسیار آشفته باشید، اما به منبع این آشفتگی آگاه نباشید؟ در چنین موقعیتی شما خودآگاهی کمی نسبت به احساسات و عواطف خود دارید. اگر چنین است شما در آزمون استعدادیابی در این قسمت یعنی استعداد درون فردی نمره پایینی کسب خواهید کرد! اما افرادی هستند که ساعت‌ها با خود خلوت کرده و به بررسی درون خود می‌پردازند. علت ناراحتی خود را به راحتی کشف می‌کنند و سعی در مدیریت آن دارند. این افراد اغلب فیلسوفان، نویسندگان، نظریه‌پردازان، دانشمندان، مشاوران و... هستند.
این استعداد رابطه تنگاتنگی با شناخت شما از خودتان دارد. اگر میخواهید این استعداد را در خود تقویت کنید به شما پیشنهاد می‌کنیم:
1-7 برای خود روزانه چند دقیقه وقت بگذارید و در یک فضای ساکت با خود خلوت کنید و احساسات خود در همان لحظه را بررسی کنید.
2-7 سعی کنید علت پایین بودن مود خود در بعضی روزهای ماه را بررسی کنید و ریشه آن را بیابید.
3-7 مهارت خودآگاهی و Mind Fullness را در خود تقویت کنید و در سمینارهای مربوط به آن شرکت کنید.
4-7 از دوستان نزدیک خود بخواهید که ویژگی‌های فردی شما را برایتان لیست کنند.
5-7 عکس‌العمل‌های خود را در موقعیت‌های مختلف بررسی کرده و نقاط ضعف و قوت خود را بیابید.
8. هوش طبیعت‌گرا
اگر شما از گردش در طبیعت لذت می‌برید و به راحتی می‌توانید اسامی گونه‌های گیاهی را به ذهن بسپارید، به شناسایی، دسته‌بندی و درک موجودات مختلف موجود در طبیعت علاقه‌مندید، از استعداد طبیعت‌گرای بالایی برخوردارید. این افراد غالبا از اینکه اوقات فراغت خود را در مکان‌های طبیعی سپری کنند ،لذت می‌برند، از پرورش حیوانات خانگی بیمی ندارند، به نگهداری گل و گیاه در منزل و محیط اطراف خود علاقه‌مند هستند. این‌ها همان افرادی هستند که در مشاغلی همچون زیست‌شناس، ستاره‌شناس، حفاظت از محیط‌زیست، باغبان، مزرعه‌دار و... دیده شده‌اند.
این استعداد تا حدود بسیار زیادی مادرزادی است. اما با این حال می‌توانید از طریق زیر به تقویت آن بپردازید:
1-8 اوقات فراغت خود را در طبیعت سپری کنید.
2-8 با پیاده‌روی در طبیعت سعی کنید گونه‌های گیاهی و حیوانی موجود در طبیعت را کشف کنید.
3-8 به جزییاتی که در اطرافان هست بیشتر از قبل توجه کنید.
4-8 بخشی از مطالعه روزانه خود را به مطالعه در خصوص طبیعت اختصاص دهید.
هرکدام از موارد گفته شده در بالا ممکن است در شما وجود داشته باشد و می‌توانید یک یا چند استعداد ذکر شده را همزمان داشته باشید، ممکن است شما هم هوش کلامی-زبانی بالایی داشته باشید و هم هوش جسمی-حرکتی. هیچ کدام از این موارد در تناقض با دیگری نیستند و چه بسا اگر شما بتوانید با شناسایی دقیق مدل‌های هوشی خود ارزیابی دقیقی از استعدادتان به دست آورید، به فردی بسیار موفق تبدیل شوید.
به عنوان مثال ممکن است شما برای تعمیر ماشینتان آن را به تعمیرگاهی ببرید و متوجه شوید کسی که قرار است ماشین شما را تعمیر کند بسیار ماهر است (هوش منطقی-ریاضی)، از سوی دیگر می تواند به خوبی مشکل ماشین تان را برای تان شرح داده و از هم‌صحبتی با او لذت ببرید و با خود بیندیشید او چقدر خوب منظور خود را می رساند (هوش کلامی-زبانی) و برایند این دو هوش در او باعث شود که شما و دیگر مشتریان، این تعمیرگاه را نسبت به همکاران او ترجیح دهید. شاید اگر رقیبان این تعمیرکار هم به اهمیت هوش کلامی-زبانی علاوه بر هوش منطقی-ریاضی در کار خود آگاه باشند، بتوانند در کار خود موفق‌تر عمل کنند.
پله آخر
هرکدام از استعدادهای گفته شده ممکن است در شما وجود داشته باشد. به همین دلیل شما مجموعه‌ای از استعدادهای الهی هستید که برای موفقیت تنها لازم است به شناسایی آنها بپردازید. اگر میخواهید بدانید کدام یک از این استعدادها در شما وجود دارد، به شما توصیه می‌کنیم که بعد انجام آزمون استعدادیابی در سایت کارپله، به تقویت آنها در خود بپردازید. همانطور که در بالا گفته شد، الزاما نیازی نیست شما همه این استعدادها را یک‌جا درخود داشته باشید، بلکه با تمرین‌هایی که در بالا به آنها اشاره شد، می‌توانید آنها را تقویت کنید. اگر شما تجربه‌ای در این باره دارید می‌توانید آن‌را با دوستان خود در کارپله به اشتراک بگذارید.
