در یک تعریف جامع، آشپزی یک هنر، فناوری و مهارت برای فراهم آوردن غذا، با استفاده از گرما یا بدون آن می‌باشد. آشپزی یا در متون قدیمی خوالیگری، عمل آماده‌کردن مواد غذایی برای مصرف است. این اصطلاح معمولاً به معنی محدودتری به کار می‌رود، که اِعمال گرما به غذا برای تغییر شیمیایی طعم، بافت، ظاهر، یا خواص غذایی آن است. وقتی انسان در هزاران سال پیش آتش را کشف کرد، آشپزی ویژگی فرهنگی بسیار رایجی شد. هر کشور برای خود نوع خاصی از آشپزی را دارد که بسیار متنوع و گوناگون است. مثلاً کشورهای آسیای میانه غذاها و طرز پختشان شبیه هم است همین‌طور کشورهای اروپایی و آمریکایی.
به شخصی که عمل آشپزی که در بالا در مورد آن صحبت کردیم را انجام می دهد ، آشپز گفته میشود. که در خانه ها معمولا مادران این کار را انجام میدهند.
اما در دنیا و به صورت تخصصی “آشپزی” یک شغل به حساب می آید که بسته به توانایی های فرد آشپز درآمدهای مختلفی خواهد داشت.
آشپز غذاها را با کمک روش های مختلف تهیه می کند. در آشپزخانه های بزرگ معمولا هر آشپز مسئول یک نوعی از غذاها مانند نان ها، کباب ها، سوپ ها و یا پلوها می باشد. وظایف اصلی آشپز عبارتند از :
سرآشپز فردی است که در یک رستوران یا آشپزخانه بزرگ مثل آشپزخانه‌های غذاخوریها، هتلها، کشتی‌ها، غذاخوری جاهای نظامی و غیره، به صورت حرفه‌ای آشپَزی می‌کند و سرپرستی آشپزهای دیگر را به عهده دارد.
در آشپزی، آشپزها برای اینکه بتوانند به درستی به پخت و پز بپردازند، از واحدها و حجم‌های ثابتی استفاده میکنند. از جمله این واحدها:
ممکن است پختن به یکی از روش‌های زیر باشد
در تاریخ زمان باستان از فر و شکوه دربار پادشاهان ایران، که فرمانروای بخش بزرگی از جهان متمدن زمان خود بودند، سخن بسیار گفته شده، ولی از خورد و خوراک آن‌ها خبر بسیار مستندی به دست ما نرسیده است.
درباره تاریخ آشپزی ایران قدیمی‌ترین اشارات به افسانه‌هایی از زمان ضحاک آغاز شده است و البته قبل از آن در تاریخ افسانه‌ای هنر آشپزی را مربوط به دیو‌ها می‌دانستند. اما قدیمی‌ترین دست نوشته‌های بجا مانده درباره تاریخ آشپزی ایرانی در زمان ساسانیان می‌باشد.
در زبان پهلوی «خوالیگری» به معنای آشپزی آمده است که مهم‌ترین نثر بجا مانده درباره آشپزی ایرانی «رساله خسرو و ریدگ» می‌باشد. در این رساله که آن را مربوط به مناظره خسرو پرویز و یکی از درباریان می‌دانند (۵۹۱ تا ۶۲۸ قبل از میلاد مسیح) مناظره‌ای میان این دو تن درباره بهترین خوراک‌ها، نوشیدنی‌ها، بازی‌ها، عطرها، اسب‌ها و همچنین چوگان آورده شده است.
در این رساله درباره چند دسته از خوراک‌ها و نوع طبخ‌ها آن‌ها همانند: غذا‌های گوشتی گرم، غذا‌های گوشتی سرد، نوشیدنی‌ها، شیرینی‌ها و البته مربا‌ها مباحثی مطرح شده است. نکته جالب درباره تاریخ آشپزی ایران در این است که بسیاری از مکاتب آشپزی، دستورات و اصلاحات آشپزی عربی و کشورهای فلات ایران از مکتب آشپزی ایران وام گرفته شده است.
اگر آن چه را که کسانی مانند فردوسی و ثعالبی درباره خوراک ایرانیان نام می‌برند، نمونه‌هایی از غذای شاهان زمان باستان فرض کنیم، باید گفت در آشپزخانه این شاهان غذایی که امروز آشنا باشد کمتر به چشم می‌خورد.
گوشت شکار و مواد کم‌یاب و گران بها را طبعا باید انتظار داشت؛ به این ترتیب گذشته از سکبا و پالوده، از آشپزی ایرانی بویژه عناصر اصلی آن، خورش به معنای امروزی کلمه و برنج و نان اثری نمی‌بینیم. ولی مسلما توده مردم این سرزمین خورد و خوراک ساده تر و ارزان تر خود را داشته‌اند و سرچشمه اصلی آشپزی ایرانی را باید در همین جا جست و جو کرد. در دوره‌های بعد همین خورد و خوراک توده‌ای و روستایی است که به دربار خلفای عباسی و ایلخانیان مغول نفوذ می‌کند.
آشپز با به کاربردن راه های گوناگون آشپزی ، غذاها را آماده می نماید . در آشپزخانه های بزرگ ، بیشتر گروهی کار می کنند و یک سرآشپز بر کار آن ها نظارت می کند . سرآشپز تمامی کارهای آشپزخانه را مدیریت و کنترل می کند.
منبع :قندپهلو
