کنکور نام آزمونی است که برای سنجش دانسته‌های علمی داوطلبان ورود به دانشگاهها، در برخی کشورها مانند ایران، چین و کره جنوبی برگزار می‌شود. در صورتی که این نوع آزمون‌ها در کشورهای اروپایی و ایالات متّحده آمریکا برگزار نمی‌شود.
قرار داشتن در ایام برگزاری کنکور سراسری سبب می شود این آزمون بسیاری از داوطلبان و خانواده های آنها را مستقیم و غیر مستقیم درگیر خود کند. با توجه به گسترش مراکز آموزش عالی و کاهش هر ساله تعداد داوطلبان کنکور با این وجود هنوز رقابت بر سر رشته ها و دانشگاههای معتبر و مطرح از رهگذر کنکور سراسری می گذرد. مصادف شدن با برگزاری آزمون سراسری ورود به دانشگاه بهانه ای شد تا تاریخچه مختصری از این امتحان در این نوشتار آورده شود.
عدم تناسب بین ظرفیت و تقاضا برای ورود به بعضی از رشته های تحصیلی که در جامعه از موقعیت اجتماعی بهتری برخوردار بودند برای نخستین بار منجر به برگزاری مسابقه ورودی در تعدادی از دانشکده های دانشگاه تهران شد. در سال 1341 ، نظارت بر آموزش عالی و هماهنگی امور دانشگاهها بر عهده ی شورای مرکزی دانشگاه ها واگذار شد. در آغاز سال 1342 اجرای مسابقه ورودی بر عهده ی هیات دو گانه نظارت و اجراییه مسابقات ورودی دانشگاهها قرار گرفت و نخستین مسابقه ورودی سراسری دانشگاه ها در سال 1342 برگزار شد.
این تصمیم دلایل گوناگونی داشت که مهمترین آنها از این قرار بود: اول اینکه مردم از این مساله که برای امتحان ورودی دانشگاه های مختلف باید به شهرهای مختلف سفر کنند شکایت داشتند. این کار برای آنها مستلزم وقت و هزینه زیادی بود. بنابراین باید فکری می شد که با یک امتحان تکلیف همه داوطلبان ورود به دانشگاه روشن می شد. دلیل دیگر ایجاد هماهنگی در نحوه گزینش دانشجو برای دانشگاه ها بود. به این ترتیب که امتحاناتی برگزار کنند که نسبت به امتحانات گذشته از ارزش بیشتر و کیفیت بالاتری برخوردار و واقعی تر و عینی تر باشد.امتحانات ورودی قبل از دهه چهل به شکل متمرکز نبود و هر دانشکده با معیارهای خودش به گزینش و پذیرش دانشجو می پرداخت. دانشکده پزشکی که زودتر از سایر دانشکده ها با مازاد متقاضی رو به رو شد قبل از همه اقدام به برگزاری امتحانات ورودی کرد. بعد از آن دانشکده های حقوق و فنی این کار را کردند و به ترتیب دانشکده های دیگر که با مازاد داوطلب رو به رو شدند به برگزاری آزمون ورودی مبادرت کردند.
جایگزینی روش تستی به دنبال تحولاتی بود که در نحوه ارزشیابی و امتحانات در دانشگاه به وجود آمده بود. به این معنا که به تدریج با توسعه علوم تربیتی و روانشناسی و ایجاد رشته ای به نام سنجش و اندازه گیری، این فکر در مسولان به وجود آمد که می بایست از این علوم در افزایش دقت و عینی تر کردن امتحانات استفاده شود. به این ترتیب که به جای سوالات تشریحی از سوالات تستی استفاده شود چون اولا سوالات تستی نسبت به سوالات تشریحی دقیق تر و عینی تر است و ثانیا تصحیح امتحانات تستی جوابهای قطعی تری می دهد و مانند سوالات تشریحی نیست که هر کس نمره متفاوتی بدهد.
در سال 1343 مسابقه ی همگانی مورد انتقاد قرار گرفت و دانشگاه ها بار دیگر به صورت مستقل به پذیرش دانشجو اقدام کردند. پس از تاسیس وزارت علوم و آموزش عالی ، این وزارت در بهمن ماه 1347 به تاسیس مرکز آزمون شناسی با هدف احتراز از اتلاف وقت داوطلبان و نیز یکسان و عینی نمودن امتحانات اقدام نمود و بار دیگر مسابقات ورودی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی به صورت متمرکز و سراسری برگزار شد. در نخستین امتحان ورودی سراسری به شیوه نوین 12 دانشگاه شرکت داشتند و داوطلبان می توانستند از بین 30 رشته تحصیلی در 12 مرکز آموزشی ، 10 رشته را با توجه به نوع مدرک پایان متوسطه و شرایط پذیرش دانشگاهها و نیز میزان علاقه خود انتخاب کنند.
در سال 1354 با افزایش تعداد متقاضیان ورود به آموزش عالی ، تشکیلات سازمان سنجش آموزش کشور با سه حوزه معاونت فنی – پژوهشی ، اجرایی و نظارت بر امور دانشگاه ها به تصویب رسید و از آنجا که در هشتمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی بر اصل جدا بودن امر آزمایش از گزینش تاکید گردید ، لذا طرح آزمایش همگانی و گزینش دانشجو بر اساس توصیه این کنفرانس تهیه و پس از تصویب در شورای مرکزی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به اجرا گذارده شد. بر اساس طرح مذکور ، برای ورود داوطلب به نظام آموزش عالی کشور معیارهای زیر مورد توجه قرار گرفت:
در ضوابط گزینش دانشجو طی سالهای 1355 و 1356 تغییر خاصی اعمال نشد. در سال 1357 با توجه به منطقه ای شدن امتحانات نهایی دوره متوسطه و در نتیجه قابل مقایسه نبودن معدل های امتحانات نهایی ، شرط توجه به سوابق تحصیلی و معدل امتحانات نهایی در روش گزینش دانشجو حذف شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، نخستین آزمون سراسری در سال 1358 به دو روش متمرکز و نیمه متمرکز و بدون شرط سنی برگزار شد. در سال 1361 آزمون سراسری فقط برای رشته های پزشکی، فنی_مهندسی، کشاورزی و الهیات و معارف اسلامی برگزار شد. در همین سال بود که داوطلبان کنکور را به سه دسته تقسیم کردند و برای هر دسته سهمیه جداگانه ای اختصاص دادند ، این سه دسته عبارت بودند از:
سهمیه هر یک از گروههای مذکور حدودا یک سوم کل ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی بود و مقرر شد داوطلبان سهمیه منطقه ای و سایر نهادها در صورت لزوم و به تشخیص دانشگاه محل تحصیل برای هم سطح شدن با سایر دانشجویان ، حداکثر به مدت یک سال در کلاسهای تقویتی دانشگاه شرکت کنند و در پایان هر نیم سال امتحان دهند. کسانی که ظرف مدت یک سال آمادگی لازم را کسب نمی کردند می بایست از دانشگاه اخراج می شدند.
در کنکور سال 1371 امکان انتخاب برای داوطلبان ، از 150 رشته محل به حداکثر 100 رشته محل کاهش یافت و پذیرش دانشجو در بیشتر رشته ها به صورت بومی در استان یا ناحیه و قطب آموزشی انجام شد.
در مجموع با توجه به تغییر و تحولات بسیار در روش گزینش دانشجو طی سالهای بعد از انقلاب اسلامی، چارچوب اصلی این روش شامل موارد زیر بوده است:
از سال 1374 پذیرش دانشجو برای رشته های تحصیلی موسسات آموزش عالی غیر انتفاعی ـ غیردولتی نیز بر اساس نتایج آزمون سراسری و به روش نامتمرکز صورت گرفت. در سال 1375 با پیوستن دیپلمه های نظام جدید آموزش به خیل عظیم داوطلبان آزمون سراسری ، آزمون مرحله دوم در هر یک از گروههای آزمایشی ، منحصرا از دروس اختصاصی و در حدود اطلاعات علمی دوره چهار ساله متوسطه برای داوطلبان نظام قدیم دبیرستان و در حدود اطلاعات علمی دوره سه ساله دبیرستان و دوره یک ساله پیش دانشگاهی برای داوطلبان نظام جدید آموزش متوسطه تعیین شد. در سال 1376 ، آزمون سراسری برای داوطلبان نظام جدید در یک مرحله و برای داوطلبان نظام قدیم به همان شیوه قبل و در دو مرحله به اجرا درآمد. و بالاخره اینکه آزمون سراسری از سال 1377 برای همه داوطلبان در یک مرحله برگزار می شود.
مرکز آزمون دانشگاه آزاد اسلامی نیز آزمون‌های تقریباً مشابهی را برای پذیرش دانشجو برگزار می‌کرد. دانشگاه آزاد اسلامی، آزمون گروه پزشکی را جداگانه از آزمون علوم تجربی برگزار می‌کرد. از کنکور سراسری 1392 این آزمون با آزمون سراسری تلفیق شده‌است و داوطلبان فقط در آزمون سراسری شرکت می‌کنند.
در سال 95 برای کنکور 96 تأثیر معدل مثبت درنظر گرفته شد و برای سالهای بعد باید بررسی شود. چرا که طبق قوانین، تأثیر قطعی معدل درکنکور باید در صورتی اعمال شود که امتحانات سه سال آخر دبیرستان به صورت نهایی برگزار شود. با اعتراض به این مسئله که چرا نمرات یک سال امتحان نهایی (سال سوم) باید در کنکور تأثیر قطعی داشته باشد این موضوع بررسی شده و تأثیر معدل در کنکور 96 تأثیر مثبت شد. تأثیر معدل در کنکور سراسری سال 98 بعد از کش و قوس‌های فراوان به صورت حداکثر 30 درصد و برای متقاضیان نظام قدیم 25 درصد تأثیر مثبت اعلام شد و عملاً تأثیری در قبولی رشته‌های پر متقاضی نخواهد داشت. در رابطه با کنکور سال 98 به بعد نیز هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده‌است. نظرسنجی رسمی که توسط سازمان سنجش درباره میزان تأثیر سوابق تحصیلی لحاظ شده نشان می دهد که نزدیک به 85 درصد داوطلبان خواهان تأثیر مثبت هستند. براساس مصوبه جلسه مورخ 1398/08/01 شورای سنجش و پذيرش، در آزمون سراسری سال 1399، ميزان تاثير سوابق تحصيلی، حداكثر 30 درصد و با تاثير مثبت اعمال می شود.
در حال حاضر با توجه به افزایش ظرفیت پذیرش دانشگاهها در ایران، بحث‌هایی بر سر حذف کنکور در ایران وجود دارد و برخی نمایندگان مجلس خواهان حذف آن می‌باشند، اما برخی دیگر معتقدند که هنوز زیرساخت‌های لازم برای حذف کنکور وجود ندارد و به همین علت این بحث بلاتکلیف مانده‌است.
عبدالرسول عمادی درمورد توییت وزیر آموزش و پرورش مبنی بر «خداحافظی با کنکور» و مصوبه شورای سنجش و پذیرش دانشجو مبنی بر «ورود بدون کنکور به 85 درصد ظرفیت دانشگاهها» اظهار داشت: پنج سال از اجرای قانون سنجش و پذیرش دانشجو می‌گذرد و در این قانون تاکید شده بود که از سال 97 باید 85 درصد ظرفیت دانشگاهها بدون کنکور تکمیل شود.
عبدالرسول عمادی افزود: امسال اولین سالی است که قبل از ثبت نام کنکور سراسری، ظرفیت این 85 درصد رشته‌های آزاد از کنکور اطلاع‌رسانی می‌شود و بدون آن که داوطلبان نیاز به شرکت در کنکور داشته باشند مستقیم به دانشگاههای محل اجرای رشته‌های مورد نظر مراجعه می‌کنند و در وب سایت دانشگاه ثبت نام اولیه خود را انجام می‌دهند.
بیشتر بدانید انتخاب رشته کنکور سراسری
