باید گفت؛ ترکیب نژاد و اقوام در ایران یکپارچه نیست و تنوع جمعیتی که قرن ها در اثر اختلاط نژادها و مهاجرت ها به وجود آمده است موجب پیدایش اقوام فارس، آذری، کرد، لر، بلوچ، بختیاری، تالشی، ترکمن، قشقایی، شاهسون و عرب شده است. البته اقلیت های قومی و گروه های نژادی کوچک تری نیز در ایران زندگی می کنند.
فارس ها از نژاد عیلامی یا آریایی هستند که در هزاره دوم پیش از میلادی به فلات ایران مهاجرت کردند و نام پرشیا را را بر ایران گذاشتند و اکنون در سراسر ایران ساکن هستند.
اقوام آذری در ایران بیشتر در مناطق شمال غرب ایران و در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل متمرکز هستند و سکونت گاه اصلی آذری ها به شمار می آید ولی بسیاری از آنها در سایر استان های کشور ساکنند. این قوم حدود ۲۵ درصد جمعیت ایران را تشکیل می دهد.
بختیاری‌ها از مردمان ایرانی به‌شمار می‌آیند که در جنوب غربی ایران در استانهای چهارمحال و بختیاری، استان کهگیلویه و بویراحمد خوزستان، لرستان، اصفهان و استان مرکزی زندگی می‌کنند. بختیاری‌ها به گویش بختیاری که یکی از گویش‌های زبان لری است صحبت می‌کنند. ایل بختیاری از دو شاخه چهارلَنگ و هفت‌لَنگ تشکیل شده‌است، که چهارلنگ خود به ۵ باب و هفت‌لنگ به ۴ باب تقسیم می‌گردد و هر باب نیز از چندین طایفه تشکیل می‌شود. این تقسیمات که نمودار سازمانی ایل بختیاری خوانده می‌شود، به قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد و بر مبنای نظام خاص طبقاتی و مالیاتی طوایف بختیاری سازمان یافته‌است.
ترکمن ها از نژاد اقوام ترک هستند که از سمت آسیای مرکزی به ایران آمده و بیشتر در مناطق ترکمن صحرا و شمال و شمال شرق یعنی در جلگه های واقع در شرق استان مازندران و شمال استان خراسان و نیز در همسایگی کشور ترکمنستان ساکن شدند.
ترکمن ها دارای طوایف مختلفی هستند که از آن جمله می توان به: کوکلان، یموت و تکه اشاره کرد. کوکلان ها در نواحی کوهستانی شرق دشت گرگان و در اطراف بجنورد ساکنند، یموت ها بیشتر در دشت گرگان مستقرند و تعدادی از طایفه تکه ها در ترکمنستان و تعدادی نیز در اطراف گنبد کاوس سکونت دارند.
این قوم نه تنها در بخش غربی فلات ایران ساکن هستند بلکه در ناحیه ی گسترده ای از خاورمیانه و غرب آسیا پراکنده اند. کردهای ایران بیشتر در طول کوه های زاگرس، از جنوب شهر باکو در آذربایجان تا شمال لرستان و خوزستان سکونت دارند. کردها دارای تیره های مختلفی هستند. تیره کردهایی که در آذربایجان غربی ساکن می باشند عبارتند از: منگور در مهاباد، جلایی در اطراف ماکو، میلان ساکن خوی و قره پاپاقی و شکاک و بیک زاده در جنوب نقده، سلماس و ارومیه زندگی می کنند. همچنین ایلات کرد در غرب سقز، سنندج و کرمانشاه هستند. معروف ترین ایل کردها: ایل سنجابی در اطراف کرمانشاه، ایل کلهر در جنوب کرمانشاه، ایل بابا خانی، ایل کماسی، ایل گوران و ایل فتح علی بیگی هستند.
بلوچ ها بیشتر در استان های شرقی ایران و در شهرهای بلوچستان، سیستان، کرمان و قسمت های از خراسان ساکن هستند. زندگی این اقوام بیشتر به صورت ایلی است. اقوام بلوچ به علت نامساعد بودن طبیعت سیستان و بلوچستان، مجبور به ترک این منطقه و مهاجرت به نواحی دیگر ایران همچون: گیلان، مازندران، آذربایجان و خراسان شده اند. آنان در این شهرها بیشتر به کار کشاورزی و کارگری اشتغال دارند. این مهاجرت ها در بعضی مواقع دایمی هستند و در بعضی مواقع نیز به صورت فصلی انجام می پذیرد.
مهم ترین طوایف بلوچ ها، طایفه یار احمد زایی، میرعبدی، ریگی و سراوانی می باشند.
این قوم از قوی ترین و بزرگ ترین اقوام و ایل های ترک زبان ایران است که در همسایگی ایلات خمسه در استان فارس سکونت دارند. عده ای از محققان قشقایی ها را طایفه ای از ترکان خلج می دانند که از عراق عجم و ساوه به فارس کوچ کرده اند و عده ای دیگر معتقدند که ایل قشقایی در دوره صفویه از قفقاز به سرزمین آذربایجان کوچانده و سپس در زمان شاه عباس به فارس تبعید شدند.
ایل قشقایی دارای طوایف مختلفی است که عبارتند از: طایف دره شوری، طایفه فارسی مدان، طایفه کشکولی بزرگ، طایفه کشکولی کوچک، طایفه شش بلوک و طایف عمله ای جعفر بیگی.
تالش نام قومی است که در شمال غرب گیلان، استان اردبیل و بخش جنوبی جمهوری آذربایجان ساکنند. امروزه تالشی ها در بخش جنوبی آذربایجان و در شهرهای علی آباد، بیله سوار، جلیل آباد، لنکران، آستارا، بخش های شمال غربی ایران در شهرهای اردبیل، آستارا، تالش و مناطق شمالی استان گیلان پراکنده اند. مردم تالش به دو صورت یکجانشین و کوچ نشین زندگی می کنند. به کسانی که در روستاها و شهرها به صورت یکجا نشینی زندگی می کنند «تالش» می گویند و پیشه اغلب آن ها کشاورزی است و کسانی که در مناطق کوهستانی به صورت کوچ نشینی زندگی می کنند «گالش» می گویند و پیشه آنها دامداری است.
تالش نام قومی است که در شمال غرب گیلان، استان اردبیل و بخش جنوبی جمهوری آذربایجان ساکنند. امروزه تالشی ها در بخش جنوبی آذربایجان و در شهرهای علی آباد، بیله سوار، جلیل آباد، لنکران، آستارا، بخش های شمال غربی ایران در شهرهای اردبیل، آستارا، تالش و مناطق شمالی استان گیلان پراکنده اند. مردم تالش به دو صورت یکجانشین و کوچ نشین زندگی می کنند. به کسانی که در روستاها و شهرها به صورت یکجا نشینی زندگی می کنند «تالش» می گویند و پیشه اغلب آن ها کشاورزی است و کسانی که در مناطق کوهستانی به صورت کوچ نشینی زندگی می کنند «گالش» می گویند و پیشه آنها دامداری است.
لک نام یکی از اقوام ایرانی است که محل سکونت آنان در مناطق غربی ایران و اکثراً در استانهای کرمانشاه، لرستان، ایلام و همدان می‌باشد. زبان مادری آنها لکی، مذهب اکثریت آنها شیعه دوازده امامی و برخی نیز پیرو آیین یارسان یا اهل حق هستند. برخی از طوایف لک در اوایل حکومت صفویه بعد از قتل شاهوردی خان آخرین اتابک لرستان به دستور شاه عباس از نواحی ماهیدشت برای حمایت از والی جدید که به دستور شاه عباس گماشته شد بود به شمال لرستان وارد شدند.
لُر قومی ایرانی است که در غرب و جنوب باختری ایران زندگی می‌کنند. زبان لری خویشاوند نزدیک زبان فارسی و به همراه فارسی از دسته باختری زبان‌های ایرانی است. ویژگی‌های زبان لری نشان می‌دهد که چیرگی زبان‌های ایرانی در منطقه کنونی لرستان در دیرینه‌شناسی باستان بیشتر از سوی ناحیه پارس صورت گرفته نه از سوی ناحیه ماد. گویش‌های زبان لری نزدیک‌ترین گویش‌های ایرانی به زبان فارسی هستند. زبان لری همانند زبان فارسی نواده‌ای از زبان پارسی میانه است و واژه‌های آن همانندی بسیاری با فارسی دارد. ریشه زبان‌های ایرانی لری (بختیاری،خرم‌آبادی) مانند زبان فارسی به پارسی میانه (زبان ساسانیان) و از طریق پارسی میانه به پارسی باستان (زبان هخامنشیان) برمی‌گردد. برخی اقوام لر کوچک در قرن دوازدهم هجری شمسی از نواحی کردنشین عراق کوچ کرده و در لرستان ساکن شدند. برخی گویش‌های زبان لری مانندلری خرم‌آبادی نیز تحت تأثیر زبان کردی قرار گرفته‌اند. اما لرها مردمانی هستند که از نظر قومی جزئی از مردم کرد به‌شمار نمی‌آیند و خویشاوندی لرها با مردمان کردتبار تنها در ایرانی بودنشان است.
منبع:بیا تور
