در اقتصاد یا علوم مالی، یک چیز (پول، کالا و …) در صورتی مثلی یا تعویض پذیر (Fungible) است که واحدهای آن با یکدیگر قابل تعویض باشند.
بیت کوین، دلار، ریال و به‌طور کلی پول‌ها، نمونه‌های بارز از دارایی‌های مثلی یا تعویض پذیر هستند. یک اسکناس ۱۰,۰۰۰ تومانی در مقابل اسکناس ۱۰,۰۰۰ تومانی دیگر، از نظر ارزش کاملاً برابر است و هر دو می‌توانند با یکدیگر تعویض شوند و مقدار کالای یکسانی را خریداری کنند.
برای مثال، زمانی که اسکناسی ۱۰,۰۰۰ تومانی به دوستتان قرض می‌دهید، انتظار ندارید که بعداً دقیقاً همان اسکناس را پس بگیرید.
در مقابل دارایی‌های مثلی، چیزهای غیر مثلی (Non-fungible) قرار دارند که دور تا دور ما را فرا گرفته‌اند.
به‌طور کلی، می‌شود گفت هر چیزی که ابزار مبادله نباشد، غیر مثلی است.
مثلاً لپ تاپ شما، تلفن همراه شما و خودروی شما اقلام غیر مثلی هستند. اگر خودروی خودتان را به دوستتان قرض بدهید تا به مسافرت برود، انتظار دارید دقیقاً همان خودرو را پس بگیرید نه خودرویی دیگر.
فراموش نکنید مثلی بودن یا نبودن نسبی است و بستگی دارد به نگاه ما؛ مثلاً درباره بلیت مسابقه فوتبال، اگر ما سه نوع بلیت طبقه پایین، طبقه بالا و جایگاه ویژه داشته باشیم، ممکن است تمام بلیت‌های طبقه پایین نسبت به یکدیگر مثلی باشند؛ اما در مقابل، بلیت‌های طبقه بالا و جایگاه ویژه غیر مثلی محسوب می‌شوند.
همچنین، مثلی‌بودن یا نبودن یک چیز می‌تواند وابسته باشد به تفکر فردی. گفتیم یک اسکناس ۱۰,۰۰۰ تومانی مثلی است؛ اما ممکن است اسکناسی به‌خصوص که برای بقیه معادل همان ۱۰,۰۰۰ تومان ارزش دارد، برای شما یادگاری فردی عزیز باشد و حاضر نباشید آن را با چند میلیون تومان هم معاوضه کنید.
با این مقدمه، حالا برویم سراغ اینکه NFT چیست؟
توکن غیر مثلی یا NFT ، نوعی دارایی دیجیتال (مشابه ارز دیجیتال) است. هر واحد NFT بر خلاف ارزهای دیجیتال، کمیاب و منحصر به فرد است؛ اما مانند ارزهای دیجیتال روی بلاک چین و کیف پول‌ها ذخیره و جا به جا می‌شود.
به عبارت دیگر، ارزهای دیجیتال مثلی هستند و NFTها همان طور که از نامشان پیداست، غیر مثلی هستند و هر واحدشان ممکن است با واحد دیگر متفاوت باشد.
اما توکن‌های غیر مثلی هم مانند ارزهای دیجیتال معمولی(بیت کوین، اتریوم و …) روی کیف پول‌های دیجیتال ذخیره و منتقل می‌شوند و مثل ارزهای دیجیتال، مالکیت NFT هم به فرد دارنده کیف پول (کلید خصوصی) تعلق دارد.
توکن‌های غیرمثلی سه ویژگی مهم دارند که آنها را از ارزهای دیجیتال دیگر متمایز می‌کند:
توکن غیر مثلی یا NFT، همان طور که از نامشان پیداست، منحصر به فرد هستند؛ یعنی هر کدام ویژگی‌های خاصی دارند که در توکن دیگر دیده نمی‌شود. به عنوان نمونه، یک نقاشی دیجیتالی با نقاشی دیجیتالی دیگر متفاوت است و اگر برای این دو NFT (مشابه سند مالکیت) بسازیم، NFT هر کدام متفاوت است.
درباره ارزهای دیجیتال و پول‌ها این طور نیست.
کمیابی یکی از ویژگی‌های جذاب NFTها است. توسعه دهندگان می‌توانند به صورت نامحدود واحدهای توکن ایجاد کنند؛ اما اغلب آنها ترجیح می‌دهند کمیابی توکن‌های غیر مثلی خود را تا حد زیادی افزایش دهند. از بیشتر توکن‌های غیر مثلی فقط یک واحد می‌سازند.
برای خرید بیت کوین لازم نیست حتماً یک واحد بیت کوین بخرید. این ارز دیجیتال تا هشت رقم اعشار تقسیم می‌شود و به عنوان مثال می‌توان ۰.۰۰۱ از یک بیت کوین را خرید. در مقابل، NFTها تقسیم‌پذیر نیستند و تنها به صورت واحد کامل جا به جا می‌شوند. نمی‌توانید مثلاً ۰.۰۱ از یک بلیت یا ۰.۰۱ از یک آیتم بازی را بخرید.
شاید با خود می گویید:
مدت‌هاست که در بازی‌های کامپیوتری آیتم‌های مجازی مختلف را به دست می‌آوریم و ذخیره می‌کنیم و سال هاست که از طریق اینترنت، بلیت رویدادهای مختلف را تهیه می‌کنیم. پس توکن‌های غیر مثلی دقیقاً چه مشکلاتی را حل می‌کنند؟
شاید بشود گفت NFTها، انقلابی در دارایی‌های دیجیتال هستند. در حقیقت، پس از ظهور اینترنت و گسترش فضای مجازی، نوعی دیگر از دارایی به وجود آمد که به آن دارایی‌های دیجیتال می‌گویند.
این دارایی‌های دیجیتالی (محتوای دیجیتال، بلیت، آیتم‌های بازی، فایل‌ها، حق نشر و …) مدت‌هاست که وجود دارند؛ اما NFTها دو مزیت دارند که تاکنون به این شکل در دنیای اینترنت ندیده بودیم:
مالکیت حقیقی با NFTها
در دنیای فیزیکی، اثبات مالکیت خانه، ماشین و خیلی از اموال آسان است؛ چون هم فیزیکی هستند و هم برایشان سند صادر می‌شود.
اما در دنیای دیجیتال؛ NFT همان سند دارایی است.
به عبارت دیگر، مالکیت در دنیای دیجیتال یا اینترنت، همیشه تکه گم‌شده پازل بوده است. وقتی اینترنتی بلیت می‌خرید، مالک حقیقی آن نیستید؛ چون شرکت صادر کننده بلیت خیلی راحت می‌تواند بلیتی را که برای رویدادی خریده‌اید، باطل کند.
اگر بخواهم مثال دیگری بزنیم، آیا نام کاربری اینستاگرام شما واقعاً متعلق به خودتان است یا شرکت متا؟
وقتی عکاسی می‌کنید و در اینترنت به اشتراک می‌گذارید، مالکیت خود را چگونه بر آن عکس اثبات می‌کنید؟
به‌لطف بلاک چین، NFTها آمده‌اند که در دنیای دیجیتال مالکیتی واقعی ایجاد کنند؛ حداقل واقعی‌تر از حالا!
تصور کنید سند مالکیت خانه خود را به جمعی ۱۰۰ نفری (اعضای بلاک چین) نشان دهید و همه با تلفن‌های همراه خود از آن عکس بگیرند (نسخه‌ای از آن را ذخیره کنند). حالا اگر کسی بگوید که این دارایی به من تعلق دارد (تقلب یا دزدی)، برای آن جمع (بلاک چین) پذیرفته نیست؛ چون آنها نسخه‌ای از سند مالکیت را در اختیار دارند.
انتقال و معامله آسان NFTها
توکن های غیر مثلی یا NFTها خیلی سریع و آسان روی کیف پول‌های دیجیتالی در موبایل و کامپیوتر شخصی ذخیره، منتقل و در بازارهای دیجیتالی معامله می‌شوند.
با کمک این نوآوری، خیلی راحت می‌توانید محتوا، نام کاربری، نقاشی و عکس، آیتم بازی و انواع دارایی‌های دیجیتالی دیگر را با پول واقعی به فروش برسانید یا آنها را در بازار آزاد از کاربران دیگر بخرید.
