در دعوای مطالبه مهریه از طرف زوجه، دادگاه معمولا حکم به نفع زوجه صادر و زوج را مکلف به پرداخت مهریه می کند در این خصوص زوج پس از قطعیت رأی می تواند دادخواست اعسار و تقسیط مهریه را به دلیل ناتوانی در پرداخت به صورت یکجا به دادگاه تقدیم نماید.
مدعی اعسار مطابق ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی باید لیست کلیه اموال خود را اعم از میزان وجوه نقدی که نزد بانک ها یا موسسات مالی اعتباری دارد به همراه مشخصات دقیق حسابها و اموال منقول ( اتومبیل ) و غیرمنقول و همچنین کلیه مطالباتی که از اشخاص ثالث دارد و فهرست نقل و انتقالاتی که از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار داشته ضمیمه دادخواست کند و همچنین شهادت نامه کتبی حداقل ۲ شاهد که نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشد باید ضمیمه دادخواست اعسار شود.
شاهدین باید علاوه بر هویت ، شغل، میزان درآمد، نحوه امرار معاش به این امر تصریح کنند که به مدیون و وضعیت معیشت وی اطلاع کافی دارند.
از زمان ابلاغ اجرائیه است و در صورتی که پس از قطعیت رای مهریه دادخواست اعسار تقدیم دادگاه نشود زوجه می تواند از دادگاه تقاضای جلب نماید و در صورت جلب زوج و پس از صدور قرار قبولی وثیقه یا کفالت تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس زوج خودداری و در صورت حبس آزاد می شود.
در قوانین مرتبط با مهریه و نحوه قسط بندی مهریه میزان برای اقساط پیش پرداخت مشخص نشده است. تعیین میزان آن به اختیار قاضی رسیدگی کننده است که با توجه به شرایط درآمدی زوج و دفاعیات زوجه تعیین می گردد. بنابراین میزان آن برای همه یکسان نیست و در هر پرونده ای به صورت موردی تعیین می گردد.
پس از تهیه مدارک لازم زوج باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی نسبت به ثبت دادخواست اعسار از پرداخت مهریه اقدام نماید. پس از ثبت دادخواست اعسار مدیر دفتر دادگاه ظرف ۲ روز از تاریخ وصول دادخواست پرونده را به نظر قاضی می رساند چنانچه قاضی شهادت شهود را ضروری بداند زوج احضار می نماید که به همراه شهود خود در دادگاه حاضر شود یا ممکن است دادگاه نیازی به حضور شاهدین در دادگاه نبیند که در این مورد قضات معمولا سلیقه ای عمل می کنند.
در صورتی که دادگاه تشخیص دهد که مدعی اعسار توانایی پرداخت یک جای مهریه را ندارد اما قادر است به تدریج آن را پرداخت نماید در اینصورت دادگاه با توجه به وضعیت معیشتی مدعی اعسار پرداخت دین را برای اوتقسیط می کند در تعیین اقساط باید دادگاه میزان درآمد و معیشتی مدیون لحاظ شود و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد.
اگر کسی بر طبق قانون تجارت تاجر باشد اعسار از او پذیرفته نمی شود که در این صورت باید دادخواست اعلام ورشکستگی تقدیم کند.
زمان دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، بعد از قطعیت رأی مبنی بر محکومیت مهریه است.
در صورتی که مرد قصد طلاق همسر خود را داشته باشد و توان پرداخت مهریه را به صورت یکجا نداشته باشد می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه بدهد.
اگر مرد اقساط مهریه را در هر زمان پرداخت ننماید زوجه می تواند با مراجعه به دادگاه حکم جلب او را بگیرد.
در موردی که زوج دارای یک خانه و یک ماشین است یک خانه جزء مستثنیات دین می باشد ولی خودرو مستثنیات دین نمی باشد و قابل توقیف است
به ادعای اعسار از پرداخت مهریه خارج از نوبت رسیدگی می شود و مرجع صالح به رسیدگی دادگاه صادر کننده رآی می باشد.
