ساس (Cimex lectularius)، حشره‌ای کوچک و خون‌خوار است که به خانواده Cimicidae تعلق دارد و به طور خاص از خون انسان‌ها و سایر پستانداران تغذیه می‌کند. این حشره که اغلب به عنوان ساس تخت‌خواب یا Bed Bug شناخته می‌شود، بیشتر در محیط‌های داخلی و به ویژه در محل‌های خواب افراد یافت می‌شود. ساس‌ها می‌توانند از طریق مسافرت، خرید لوازم دست دوم، یا جابجایی اثاثیه آلوده منتقل شوند. در ادامه به بررسی خصوصیات، زیست‌شناسی، عادات تغذیه و نحوه کنترل این آفت پرداخته می‌شود.
ساس‌ها حشراتی از خانواده‌ی Cimicidae حشراتی کوچک، بی‌بال و به شکل بیضی هستند. طول آن‌ها معمولاً بین 5 تا 7 میلی‌متر است و بدنی صاف و قهوه‌ای رنگ دارند. پس از تغذیه از خون، بدن آن‌ها به رنگ قرمز-قهوه‌ای و کمی متورم می‌شود. به دلیل کوچک بودن و رنگ متناسب با محیط، تشخیص آن‌ها به خصوص در زمان‌های اولیه آلودگی دشوار است.
ساس‌ها چرخه زندگی خاصی دارند که شامل سه مرحله است: تخم، نیمف (حالت جوان) و بالغ. ماده‌ها می‌توانند روزانه تا 5 تخم بگذارند و در طول عمر خود بیش از 200 تخم تولید کنند. تخم‌های ساس بسیار کوچک و سفید رنگ هستند و پس از حدود 10 روز باز می‌شوند. نیمف‌ها برای رسیدن به مرحله بالغ باید پنج مرحله پوست‌اندازی کنند، که هر یک از این مراحل با تغذیه از خون همراه است. ساس‌ها در شرایط مناسب می‌توانند چندین ماه زنده بمانند و بدون تغذیه تا 70 روز نیز به زندگی ادامه دهند.
ساس‌ها از خون پستانداران تغذیه می‌کنند، به ویژه خون انسان. آن‌ها عمدتاً شب‌زی هستند و در شب فعال می‌شوند تا از خون میزبان خود تغذیه کنند. ساس‌ها دهانی سوزن‌مانند دارند که با آن پوست را سوراخ کرده و خون را مکش می‌کنند. در طی تغذیه، ساس‌ها ماده‌ای ضد انعقاد تزریق می‌کنند که به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند و گاهی باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک در میزبان می‌شود. جای گزش معمولاً به شکل جوش‌های کوچک و قرمز بر روی پوست ظاهر می‌شود و می‌تواند همراه با خارش شدید باشد.
ساس‌ها معمولاً در محل‌های خواب انسان‌ها مانند تشک‌ها، بالش‌ها، ملحفه‌ها، و مبلمان نرم یافت می‌شوند. آن‌ها به خوبی در شکاف‌ها و درزهای کوچک پنهان می‌شوند و از این رو شناسایی آن‌ها دشوار است. این حشرات از طریق جابجایی لباس‌ها، وسایل شخصی، و مبلمان دست دوم به سرعت می‌توانند به مکان‌های جدید منتقل شوند.
ساس‌ها مستقیماً بیماری منتقل نمی‌کنند، اما گزش‌های آن‌ها می‌تواند منجر به علائم ناخوشایندی مانند خارش، تورم و حتی عفونت‌های ثانویه شود. برخی افراد نیز ممکن است به بزاق ساس حساسیت داشته باشند و واکنش‌های آلرژیک شدیدتری نشان دهند. به دلیل مشکلات بهداشتی و روانی ناشی از حضور این حشرات، آلودگی به ساس‌ها می‌تواند منجر به اضطراب، استرس و اختلالات خواب شود.
محلی که ساس نیش خود را فرو کرده و شروع به تغذیه می‌کند متورم شده و حالتی شبیه گزیدگی پشه روی پوست بوجود می آورد. تفاوت نیشه پشه و ساس قابل مشاهده نبوده و نمی شود از روی قسمت متورم شده نوع حشره را تشخیص داد.
حشره ساس مانند پشه در محل گزش دو ماده ترشح می‌کند که یکی باعث بی حس شدن پوست و عدم احساس درد و سوزش در لحظه ی گزش شده و دیگری هیستامین بوده که باعث گشادی مویرگ ها و راحت تر شدن تغذیه از خون می‌شود. این ماده باعث ایجاد حس خارش و سوزش از فردای ایجاد گزش می شود.
شناسایی آلودگی ساس‌ها به دلیل اندازه کوچک آن‌ها و توانایی پنهان شدن در شکاف‌های ریز می‌تواند دشوار باشد. علائم رایج شامل:
مبارزه با ساس‌ها به دلیل مقاومت آن‌ها به بسیاری از سموم و توانایی پنهان شدن در مکان‌های غیرقابل دسترس دشوار است. برخی از روش‌های مؤثر برای کنترل و نابودی این حشرات شامل موارد زیر است:
برای جلوگیری از آلودگی به ساس‌ها، اقدامات پیشگیرانه‌ای مانند بررسی دقیق وسایل دست دوم، شستن لباس‌ها پس از مسافرت و دوری از محیط‌های مشکوک ضروری است. علاوه بر این، استفاده از کاورهای ضد ساس برای تشک‌ها و بالش‌ها می‌تواند مفید باشد.
ساس‌ها به عنوان یک آفت مزاحم در محیط‌های داخلی شناخته می‌شوند و می‌توانند با گزش‌های خود، مشکلات پوستی و روانی ایجاد کنند. مبارزه با این حشرات به دلیل مقاومت آن‌ها نیازمند اقدامات دقیق و حرفه‌ای است. بهترین راه برای جلوگیری از آلودگی، حفظ بهداشت و اجرای تدابیر پیشگیرانه است.
منابع:
ساس چیست؟ - کشاورزباشی
