مرگ، مرگ و مرگ! خلاصه‌ی سمفونی مردگان در همین چهار کلمه خلاصه می‌شود؛ چهار کلمه‌ای که با چهار مرگ مهم داستان و همچنین چهار بخش روایی داستان (که با نام موومان از هم جدا شده‌اند) در ارتباط است و حتی در اسم این کتاب هم نمود دارد. حالا اگر قرار باشد یک رمان نسبتا طولانی را بخوانیم، چه نیازی به این داریم که رمانی سراسر مرگ را بخوانیم؟ این شاید مهم‌ترین سوالی باشد که اکنون در هنگام لو دادن یکی از مضامین اثر به آن برخورد کنید؛ اما قطعا زمانی که سمفونی مردگان را به صورت کامل مطالعه کرده باشید، چیزی جز «ما رایت الا جمیلا» برای توصیف حجم بالایی از مرگ، افسردگی، یاس، ناکامی و... نخواهید داشت!
سمفونی مردگان که با اقتباسی آزاد از داستان هابیل و قابیل، توسط عباس معروفی نوشته شده است، یکی از مشهورترین و پرفروش‌ترین کتاب‌های داستانی تاریخ کشورمان است. اثری که از دهه‌ی 1360 تاکنون، مدام در حال تجدید چاپ بوده است. بسیاری از منتقدان، به اشتباه این اثر را داستانی کپی شده از روی رمان مشهور ویلیام فاکنر، یعنی خشم و هیاهو می‌دانند. اما با عمیق شدن در دو داستان، درخواهید یافت که این دو کتاب مشهور، با وجود تشابهات ساختاری و مضمونی‌شان، دو اثر داستانی مستقل هستند.
داستان سمفونی مردگان مربوط به زندگی یک خانواده‌ی اصیل و سنتی در استان اردبیل است که در دهه‌های ابتدایی قرن چهاردهم اتفاق می‌افتد. در این بین، مضمون اصلی سمفونی مردگان را می‌توانیم به تقابل سنت و مدرنیته مربوط بدانیم. جایی که شخصیتی جذاب به نام آیدین، به عنوان شخصیت اصلی، با عقاید پدرش، خانواده‌اش و عموم مردم آن دوره متنافر است و در بین آن سنت‌گرایی عمیق، تفکراتی مدرن دارد. این تفکرات آیدین و زاویه‌ی دید شاعرانه‌اش در تقابل با مادی‌گرایی عموم مردم باعث ماجراهایی جالب و البته غم‌انگیز می‌شود که حسابی خواندنی است.
با وجود تمام تفاسیر بالا، نمی‌توانیم از این نکته به راحتی عبور کنیم که سمفونی مردگان در سبک روایی مشابهی نسبت به خشم و هیاهو نوشته شده است و از سبک جریان سیال ذهن بهره می‌برد. سبکی که باید پیشفرض شما برای مطالعه‌ی سمفونی مردگان باشد و شاید اگر بدون آشنایی با آن، سمفونی مردگان را مطالعه کنید، تصور یک فاجعه را به جای یک شاهکار از کتاب داشته باشید. برای مثال به ناگاه در داستان می‌بینید که راوی عوض می‌شود، زمان و مکان به هم می‌ریزد، چیزی که شخصیت به زبان نمی‌آورد گشوده می‌شود، نوشته‌ی داستانی حالت شعرگونگی به خودش می‌گیرد و قص علی هذا... پس بهتر است که در ابتدا با جریان سیال ذهن آشنایی پیدا کنید و سپس به سراغ سمفونی مردگان بروید.
معمولا برای آشنایی دادن با یک نویسنده (و شاید هر انسان دیگری) مشهورترین اثر او و کارنامه‌اش را معرفی می‌کنیم. اما مشهورترین اثر عباس معروفی، این نویسنده‌ی رمان‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس، شاعر، ناشر و روزنامه‌نگار معاصر ایرانی، خود سمفونی مردگان است و این کار را کمی سخت یا شاید هم راحت می‌کند که برای هر نوع آشنایی با او بهتر باشد سراغ همین کتاب بروید. اما معروفی غیر از سمفونی مردگان، آثار مشهور دیگری را هم در قالب رمان نوشته است که از بین آن‌ها می‌توانیم به کتاب‌های سال بلوا، تماما مخصوص، پیکر فرهاد، فریدون سه پسر داشت و نام تمام مردگان یحیی است، اشاره داشته باشیم.
