ممکن است برای ما اتفاق افتاده باشد که شبانگاه از مسیری می گذشتیم که با شنیدن ناگهانی و صدایی آهسته بترسیم و احساس خطر کنیم و به این فکر کرده باشیم که نکند اتفاقی برای ما بی افتد، وقتی احساس ترس می‌کنیم، اگر افکاری چون “نکند یا اگر اتفاقی بی افتد” در ذهن ما شکل بگیرد، ممکن است فاجعه سازی کنیم. احساس ترس باعث بروز واکنش های جسمانی چون تند شدن ضربان قلب می شود. ترس واکنشی در برابر عاملی بیرونی است که امنیت ما را تهدید می کند، مانند وقتی که کسی به طور غیر منتظره از پشت سر به ما نزدیک می شود و ما را می ترساند. البته عامل بیرونی ممکن است آنی رخ دهد و باعث ترسیدن ما شود، در چنین موقعیت هایی احساس ترس در ما فعال می شود و به ما اخطار می دهد که خطری در کمین است و باید از خود محافظت کنیم.
در طول تاریخ ترس به انسان کمک کرده تا از عواملی که بقای بشر را تهدید می کند، در امان بماند. ترس برای محافظت از ما، ماهیتی انطباق پذیر و کاربردی ضروری دارد و وجود آن برای ادامه حیات کاملاً ضروری است. افراد ترسو، یعنی افرادی که به لحاظ شخصیتی تحت سلطه احساس ترس هستند، از ریسک های طبیعی اجتناب می‌کنند، در حالی که از دیدگاه دیگران، این درجه از ریسک کاملاً طبیعی و بی خطر محسوب می‌شود.
در پژوهشی که درباره ریسک کردن صورت گرفت، مشخص شد، شرکت کنندگانی که درگیر نگاه قضاوت گونه ناشی از احساس ترس بودند، انتخاب هایی کوچک و محافظه کارانه داشتند. درحالی که شرکت کنندگانی که کمی شاد تر بودند، انتخاب های شایسته تری را برای خود رقم می زدند و خطر ریسک را نادیده می گرفتند. بر این پایه، آگاهی از احساسات و نحوه تأثیر آن ها بر تصمیم گیری در موقعیت های خاص، برای رویکردی که در زندگی و کار ها و هدف های مان داریم، مهم است.
ترس یکی از احساسات منفی است که در وجود ما انسان ها قرار دارد. اکثر افرادی که می ترسند، نسبت به ناخوشایند بودن ترس، آگاهی دارند، اما نمی دانند روش هایی برای مقابله با آن وجود دارد. هر انسانی در زندگی باید ریشه ی ترس خود را پیدا کند و به فکر درمان آن باشد. عدم آگاهی ما نسبت به جزئیات یک موقعیت و اطلاع نداشتن از یک موضوع باعث می شود که ما دچار ترس شویم، اما اگر اصل موضوع اطلاع داشته باشیم، هیچ تصور منفی در ذهن خود ایجاد نمی کنیم.
ترس بخش کوچکی از بیماری افسردگی یا وسواس به شمار می‌رود که می‌تواند زیر مجموعه ی بیماری های روانی باشد، اما ترس طبیعی که در سنین خاصی به وجود می‌آید، اگر فرد بتواند آن را کنترل کند، به مرور زمان از بین خواهد رفت.
به نظر شما چه واکنش هایی برای ترس می توانیم در نظر بگیریم؟ این واکنش ها چه کمکی به ما می کنند؟ در ادامه به این موضوع بسیار مهم اشاره خواهیم کرد.
برای توصیف حیواناتی که تهدید می شوند، از واکنش های ترس محور استفاده می شود، این واکنش ها یا ترس ستیز هستند یا ترس گریز. به این صورت که فرد با ترس خود مواجه می شود و می ایستد یا این که فرار کرده و از تهدید آن خود را دور می کند، با وجود این که به این دو واکنش اشاره شد، اما باید گفت که انسان ها و حیوان ها واکنش های دیگری نیز در برابر ترس و تهدید دارند، به طوری که اگر انسان یا حیوانی احساس تهدید کند، ممکن است به جای واکنش ترس ستیز یا ترس گریز، در جای خود بی حرکت بماند یا وانمود به مردن کند، بر این پایه برخی پژوهشگران الگوی وسیع تری را برای پاسخ به ترس در نظر گرفته اند که عبارت است از:
1. گریز
2. ستیز
3. میخکوب
4. هراس
علاوه بر این، برخی دیگر از پژوهشگران واکنش های دیگری را نیز به عنوان پاسخ هایی به ترس در نظر گرفته اند، همانند کاهش فشار، مساعدت طلبی، درخواست کمک از سایرین، پشتیبانی اجتماعی یا تلاش برای کم کردن تنش های موجود در وضعیت تهدید کننده.
احساس ترس به ما کمک می کند تا از میان پاسخ هایی که پیشتر گفته شد، بهترین واکنش را برای مدیریت وضعیت پیش آمده انتخاب کرده و از خود محافظت کنیم. همان طور که پیشتر گفته شد، زمانی که دلشوره می گیریم، ممکن است، احتمالاتی را تصور کنیم که گویی اتفاق ناگواری در شرف وقوع است، اما زمانی که احساس ترس کنیم، در واقع آن اتفاق ناگوار به وقوع پیوسته است. شاید در طول زندگی، بارها این احساس را تجربه کرده باشیم، در چنین موقعیت هایی، مغز و بدن در حالت آماده باش قرار دارند تا راه حل مناسبی بیابند، دشوار ترین حالت زمانی است که در چنین موقعیتی قرار گرفته باشیم، اما واکنش هایی نظیر گریز و ستیز و میخکوب شدن کارایی نداشته باشد و هراس تمام وجودمان را فرا گرفته باشد.
برای مثال، فرض کنیم در سفری دریایی، ناگهان ملوان به ما خبر می دهد که با مسئله‌ای جدی مثل از کار افتادن موتور کشتی رو به رو شده است. در چنین موقعیتی ممکن است، احساس ترس در ما به شکل تنگی نفس، تند شدن ضربان قلب و فکر کردن به مرگ ظاهر شود، در این حالت، خود احساس ترس نیز به ما انگیزه می دهد تا از خود محافظت کنیم. برخی افراد در این موقعیت ها، برای محافظت از خویش، دعا و ثنا می کنند و برخی دیگر به مثبت اندیشی روی می آورند.
اول از همه باید بپذیریم که ترس یک واکنش طبیعی است و در همه ی انسان ها وجود دارد، هدف اصلی ترس، حفط بقای انسان است، زیرا زمانی که ما از چیزی نمی ترسیم، مطمئنا به سمت آن چیز می رویم، در این صورت ممکن است به سمت چیزی رویم که برای ما خطرناک است و می تواند به ما ضرر برساند.
وجود نداشتن هیچ گونه ترسی در زندگی، نمی تواند برای ما خوب باشد، زیرا بسیاری از انسان ها از هیجان ترس در زندگی خود لذت می برند. ترس تنها زمانی مانع ما می شود که اجازه می دهیم ما را از انجام کاری باز دارد، مدیریت ترس های خود می تواند همراه با آموزش مهارت های زندگی، ما را در موقعیتی مناسب برای رسیدن به موفقیت قرار دهد.
اگر قصد داریم بر ترسی که در گذشته تجربه کرده ایم، غلبه کنیم، یکی از بهترین راه کار ها این است که از نظرات افرادی بهره بگیریم که ترسی مشابه داشته اند و از آن عبور کرده اند. این راه کار یکی از کارآمد ترین روش‌هایی است که می توان از آن کمک گرفت. روش دیگر این است که درباره آن موضوع تحقیق کنیم و خطرات احتمالی آن را پیش‌بینی کنیم تا بتوانیم با آمادگی بیشتری با آن روبه‌رو شویم.
با وجود این، اگر تجربه احساسی در زمان مواجهه با این موقعیت، بیش از اندازه نا خوشایند است، می توانیم از فعالیت های مشابه کمک بگیریم تا جایگزین مناسبی برای آن ترس باشند. این مدل طراحی تمرین های رفتاری، با رویکرد افزایش اعتماد به نفس صورت می گیرد. به خاطر داشته باشیم که اگر هیچ وقت نمی‌ترسیم، یعنی هرگز از خودمان محافظت و مراقبت نمی‌کنیم.
در ادامه به بررسی چندین روش برای غلبه و مدیریت بر ترس می پردازیم.
در بیشتر مواقع قبل از این که موضوعی پیش بیاید، ما اعتماد خود را نسبت به خودمان از دست می‌دهیم، در صورتی که در این موقعیت ها باید به خودمان اعتماد کامل پیدا کنیم و اطمینان داشته باشیم که هرگز از آن موضوع نمی‌ترسیم. این روش به ما کمک می‌کند تا با ترس خود مقابله کنیم.
هنگامی که با ترس رو به رو شدیم، سعی کنیم با نفس کشیدن‌های عمیق یا بلند صحبت کردن خودمان را مشغول کنیم. انجام این کار همانند یک بازی فکری است، چرا که ما مغز خود را با کار‌های دیگر مشغول می‌کنیم تا تمرکزش را از ترس دور کنیم و بدن خود را به آرامش برسانیم.
با درگیر کردن تفکر خود به خاطرات خوب، می‌توانیم حال روحی خود را خوب کنیم. زمانی که افکار ترسناک را از خود دور کرده و به افکار خوب فکر می‌کنیم، ذهن ما به بازی گرفته می‌شود و ترس را فراموش می‌کند.
اگر یک بار به ترس خود غلبه کنیم و به دل ترس برویم، می‌فهمیم که ما از ترس بالا تر هستیم و می‌توانیم بر آن پیروز شویم، زمانی که ما خودمان را در معرض یک ترس قرار می‌دهیم، با گذشت زمان به آن ترس عادت می کنیم و این عادت ما ترس را از بین می‌برد. برای از بین بردن ترس نسبت به هر چیزی اگر آن را برای خود چندین بار مرور و یاد آوری کنیم، به مرور زمان تاثیر مثبت بر خود می گذاریم و بر ترس خود غلبه می کنیم.
ممکن است در مراحل مختلف زندگی تردید هایی داشته باشیم. بهترین کاری که در چنین موقعیت هایی می توانیم انجام دهیم این است:
1. تردیدی که مانع عملکرد مان می‌شود را کنار بگذاریم.
2. از خودمان محافظت کنیم و محتاطانه تر قدم برداریم.
فرض کنیم، قصد داریم سوار بر پالاگلایدر شویم، اما به علت ترس که در این جا نوعی دلشوره است، در انجام آن تردید می کنیم. دلیل این رفتار محتاطانه ممکن است تجربه ناخوشایندی باشد که پیشتر، هنگام سوار شدن بر پالاگلایدر تجربه کرده ایم که بسیار ما را ترسانده است. در این صورت، آیا امتحان دوباره پالاگلایدر منطقی به‌نظر می‌رسد؟ پاسخ به چنین پرسش هایی هنگامی که تهدید یا خطری واقعی وجود دارد، دشوار است. لازم است بپذیریم که در چنین موقعیت هایی، احساس ترس، نه تنها کاملاً طبیعی و پذیرفتنی است، بلکه واکنشی سالم و کارآمد نیز محسوب می شود، البته در صورتی که در دیگر ابعاد زندگی خللی ایجاد نکند. برای مثال، ممکن است از بودن در ارتفاع بترسیم، اما از این که سوار تلکابین شویم یا در ارتفاعات کم بپریم، وحشتی نخواهیم داشت.
با وجود آن چه گفته شد، اگر ترس ها به حدی زیاد شوند که عملکرد ما را دچار اختلال کنند، به طوری که باعث میخکوب شدن ما شوند، بهتر است از متخصصی کمک بگیریم تا بتوانیم بر این دلشوره ها که به صورت ترس تجربه می شود، غلبه کنیم. به طور کلی، ترسیدن از برخی چیز ها کاملاً طبیعی است، به خصوص اگر از قبل درباره آن تجربه ای داشته باشیم.
