زمانی که صحبت از نوشتن قرارداد می شود اگر در محدوده داخلی مرز کشور باشد از قراردادهایی مثل قرارداد بیع و اجاره و مشارکت مدنی و ... صحبت به میان می آید. اگر این قرارداد ها را در بحث فرامرزی بخواهیم انعقاد نماییم قراردادهایی مثل EPC- EPCF - joint venture وامثال این موارد که تعداد آنها نیز کم نمی باشد به میان می آیند و یا می توانیم از انواع ترم های اینکوترمز نیز بهره ببریم مثل DDP یا FOB... در این مقاله در پی معرفی انواع قرارداد های داخلی و بین المللی نیستیم بلکه قصد آن را داریم که چگونگی نگارش یک قرارداد را توضیح دهیم.
قراردادها طبق مورد قرارداد یعنی طبق چیزی که برای آن می خواهیم قراردادی بنویسیم متفاوت هستند. در زندگی روزمره ما در حال انعقاد قرارداد های زیادی هستیم، از خرید معمولی مصرف روزانه انواع کالا ها گرفته تا خرید کشتی های بزگ و هواپیما ها و ... همه و همه یک نوع قرارداد محسوب می گردند که از نوع بیع هستند. اگر به زندگی روزانه خود نگاه کنیم و آنها را با ترم های اینکوترمز بررسی کنیم میبینیم که از اینکوترمز نیز بسیار استفاده می نماییم برای مثال اگر قراردادی ببندیم که تمام مراحل خرید و تسلیم مبیع با خریدار باشد اینجا از EXW استفاده نموده ایم یا اگر کاملا برعکس باشد یعنی تمام مراحل خرید و تسلیم مبیع با فروشنده باشد از DDP استفاده نموده ایم.
اما نکته ای که در رابطه با قرارداد و قرارداد نویسی باید به یاد داشته باشیم این است، کار و عمل است که یک قرارداد را شکل می دهد یعنی قرارداد است که کار را مشخص نمی نماید. به بیان ساده تر در بتدا طرفین باید مشخص نمایند که قصد انجام چه کاری را دارند، سرمایه به چه میزان است، میزان مشارکت طرفین به چه اندازه است. پس ابتدا باید توافقاتی حاصل گردد و طبق این توافقات و صحبت ها است که نگارش قرارداد به میان می آید.
قرارداد را در روز خوب برای روز بد بنویسید
یک قرارداد مناسب و دقیق قراردادی است که تمامی موارد را در بر بگیرد و به اصطلاح بد بینانه نگارش گردد. در مرحله قرارداد نویسی باید حدس بزنیم که طرف مورد قرارداد ما ممکن است بر سر چه مسائلی مخالفت نماید و یا اختلاف حاصل گردد و راه حل این اختلاف را در قرارداد بیاوریم و باید این نکته را درزمان نوشتن قرارداد در ذهن داشته باشیم که طرف مقابلمان همواره با ما مخالفت خواهد نمود و باعث بروز مشکلات کوچک و بزرگ خواهد شد. اگر تمامی جوانب موضوع را در نظر بگیریم و در قرارداد راه حلی برای آنها داشته باشیم قدرت ما در قرارداد بیشتر است و با خیالی آسوده تر قرارداد را منعقد می نماییم. مثلا در یک قراردادی که مربوط به پالایشگاه نفتی است در زمان انعقاد قرارداد باید به این فکر کنیم که مثلا ابزاری مثل آهن اگر بیشتر از میزان مصرف خریداری شده بود چه اتفاقی می افتد و یا اگر در حفاری ضایعات باقی مانده چه می شود همه و همه را باید در زمان قرارداد نویسی مد نظر قراردهیم.
ضمانت اجرای عدم انجام قرارداد
اگر شخصی متعهد به انجام عملی شود و به علت انجام ندادن تعهد و یا تاخیر درانجام و یا حین انجام مورد تعهد خسارتی به طرف مقابل معامله وارد آید، باید این خسارت را جبران نماید. میزان این خسارت چقدر است؟ جریمه به چه میزان است؟ اختلاف به وجود آمده را به دادگاه باید برد یا به داوری؟ تمامی این موارد در زمان قرارداد نویسی باید در ذهن نگارنده قرارداد باشد. چند نمونه ضمانت عدم انجام موارد مندرج در قرارداد:
1. انجام موضوع تعهد از طرف متعهدله به خرج متعهد
2. تعيين خسارت روزانه
3. تعيين خسارت روزانه و انجام تعهد به خرج متعهد
4. پرداخت وجه التزام
5. فسخ قرارداد
در زمانی که قصد نوشتن قرارداد را دارید باید به این فکر کنید که قانونی وجود ندارد و تمامی جوانب را به طور کامل در نظر داشته باشید مثلا اگر برای خسارتی که برای شما به وجود آمده جریمه ای در نظر نگرفته باشید و این اختلاف را به دادگاه برده باشید دادگاه قرار کارشناسی صادر کند و کارشناس مبلغی بابت جریمه تعیین نماید ممکن است این مبلغ به نظر شما منطقی و عادلانه نباشد پس باید در زمان نوشتن قرارداد همه موارد را در نظر داشته باشید و برای این گونه مسائل نیز باید در زمان انعقاد قرارداد توافقاتی صورت پذیرد.
در قرارداد نویسی این نکته را باید در ذهن داشته باشیم که نوشتن قرارداد طولانی، دلیلی بر داشتن دانش نویسنده قرارداد نیست. در قرارداد نویسی باید از گزافه گویی پرهیز گردد جملاتی که امکان این را دارند که به صورت کوتاه و مختصر نوشته شوند را نباید بلند و طولانی نوشت.
از کلمات سخت در قرارداد نویسی ستفاده نکنیم
قرارداد را با زبانی حقوقی باید بنویسیم اما نه با کلماتی که برای طرف تعهد نا آشنا است. از کلماتی استفاده نماییم که معنای آن را می دانیم و برای طرفین قرارداد آشنا است. نگارش یک متن حقوقی دلیل بر این نیست که از اصطلاحات، کلمات و لغاتی استفاده نماییم که فقط جنبه طولانی کردن نوشته و همچنین گمراه کردن مخاطب را داشته باشد قرارداد در عین این که باید به مانند قانون، حقوقی نوشته شود باید ساده و روان نیز باشد.
سخن پایانی
نتیجه ای که از این مقاله می توانیم بگیریم این است که در زمانی که می خواهیم قراردادی بنویسیم باید دقیق فکر کنیم تمامی جهات و جوانب موضوع را در نظر بگیریم تا حدی که امکان دارد از مشکلاتی که ممکن است اتفاق افتد جلوگیری نماییم، ممکن است کلمات ساده به نظر بیایند اما به معنی بسنده ننماییم. قرارداد های خرید با هم تفاوت زیادی ندارند مثل خرید لوازم مورد نیاز روزانه با خرید هزاران بشکه نفت تفاوت چندانی ندارند. فقط باید دقیق فکر کرد و تمام زوایا را در ذهن بررسی نمود و کلمات را دقیق و به درستی کنار هم آورد اینجا است که تفاوت این دو قرارداد با هم روشن می گردد.
