ورشکستگی به چه معناست ؟
ورشکستگی به شرایطی گفته می‌شود که شخص تاجر توانایی پرداخت بدهی‌های خود را ندارد.
به عبارت ساده ورشکستگی شرایطی است که بدهی‌های تاجر یا شرکت تجاری از میزان دارایی آنها بیشتر شود.
وکیل متخصص ورشکستگی اظهار می‌دارد برابر با ماده ۴۱۲ قانون تجارت ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تأدیه وجوهی که بر عهده او است حاصل می‌شود.
بنابراین تاجر بودن وصف اساسی این نوع دعوی است و حکم ورشکستگی فقط در مورد تاجر یا شرکت تجاری قابل‌رسیدگی است و درصورتی‌که دادگاه تاجر بودن خواهان را در دعوای اعلام ورشکستگی احراز نکند، قرار عدم استماع دعوا صادر خواهد کرد.
نحوه اثبات تاجر بودن
وکیل اعلام ورشکستگی اضافه می‌نماید برای اثبات تاجر بودن می‌بایست ضمن ارائه مدارک مرتبط از دادگاه تقاضای استعلام از مراجع قانونی زیر جهت صدور حکم ورشکستگی نمود:
۱. استعلام از بانک‌ها
وکیل اعلام ورشکستگی اذعان می‌نماید که: ارائه تراکنش‌های و صورت‌حساب‌های بانکی یکی از مهم‌ترین طرق اثبات تاجر بودن شخص می‌باشد.
۲. استعلام از اتحادیه‌ها و اتاق اصناف
درخواست استعلام از اتحادیه و اصنافی که تاجر در آن مرجع فعالیت داشته نیز در اثبات تاجر بودن راهگشاست.
۳. استعلام از اتاق بازرگانی
داشتن کارت بازرگانی و عضویت در اتاق بازرگانی شهر محل فعالیت نیز دلیل دیگری بر تاجر بودن شخص تلقی می‌گردد.
۴. تقاضای استعلام از اداره امور مالیاتی
وکیل خوب ورشکستگی اظهار می‌نماید داشتن پرونده مالیاتی و اظهارنامه مالیاتی شخص نیز دلیل بر فعالیت اقتصادی و تجارت می‌باشد.
همچنین محتویات پرونده مالیاتی و برگ تشخیص مالیات مشاغل را می‌توان به‌عنوان یکی دیگر از مدارک لازم برای اعلام ورشکستگی معرفی نمود.
۶. استعلام قضایی از اداره ثبت شرکت‌ها
نظر به این که وفق بند ۴ ماده ۳ قانون تجارت کلیه معاملات شرکت‌های تجاری به اعتبار تجار، تجاری تلقی می‌گردند؛ بنابراین استعلام از اداره ثبت شرکت‌ها برای اثبات تاجر بودن به‌منظور صدور حکم ورشکستگی قابل‌استناد می‌باشد.
۷. لیست بیمه تأمین اجتماعی
وکیل ورشکستگی شرکت وجود لیست بیمه کارگران فعال در یک کارگاه به نام یک شخص و داشتن کد کارگاه، می‌تواند از مصادیق تاجر بودن شخص تلقی گردد.
۸. سایر دلایل
گواهی گواهان، مراودات مالی و صدور چک‌های متعدد و نظریه کارشناس حسابداری نیز از جمله ادله مبنی بر تاجر تلقی‌شدن است.
شرایط احراز ورشکستگی
برابر با ماده ۴۱۲ قانون تجارت ورشکستگی مخصوص تجار و تاجری ورشکسته اعلام می‌گردد که در تأدیه وجوهی که بر عهده اوست؛ توقف حاصل شود
بنابراین صرف بدهی تاجر نمی‌تواند دلیل بر ورشکستگی باشد؛ بلکه توقف واقعی تاجر موجب پذیرش ادعای ورشکستگی است نه توقف ظاهری .
شایان ذکر است تاریخ توفق تاجر در پرداخت دیون بسیار حائز اهمیت است و به همین دلیل قانون‌گذار در ماده ۴۲۳ قانون تجارت، تعدادی از معاملات تاجر را باطل اعلام کرده و شرط بطلان آنها، منعقد شدن پس از تاریخ توقف تاجر است.
انواع ورشکستگی
بر اساس ماده ۵۴۹ - هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کرده و یا به طریق مواضعه و معاملات صوری از میان برده و همچنین هر تاجر ورشکسته که خود را به‌وسیله اسناد و یا به‌وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیون نمی‌باشد مدیون قلمداد نموده است ورشکسته به تقلب
اعلام و مطابق قانون جزا مجازات می‌شود.
مجازات ورشکسته به تقلب
مستفاد از کسانی که به‌عنوان ورشکستگی به تقلب محکوم می‌شوند به مجازات حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهند شد.
قانون‌گذار در ماده ۵۴۱ تجارت موارد زیر را به تقصیر اعلان می‌نماید:
۱) درصورتی‌که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه مشارٌالیه در ایام عادی بالنسبه به عایدی او فوق‌العاده بوده است.
۲) درصورتی‌که محقق شود که تاجر نسبت به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معاملاتی کرده که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به‌اتفاق محض است.
۳) اگر به‌قصد تأخیرانداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازل‌تر از مظنه روز کرده باشد یا اگر به همان قصد وسایلی که دور از صرفه است به کار برده تا تحصیل وجهی نماید اعم از اینکه از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد.
۴) اگر یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد.
اشخاص صالح به درخواست صدور حکم ورشکستگی
چه اشخاصی حق دارند دادخواست ورشکستگی را تقدیم نمایند؟
وکیل ورشکستگی قم پاسخ می‌دهد: به‌موجب ماده ۴۱۵ قانون تجارت اشخاص ذیل می‌توان درخواست صدور حکم ورشکستگی تاجر نمایند:
1. خود تاجر
2. یک یا چند نفر از طلبکارها
3. مدعی‌العموم بدایت (دادستان)
قانون‌گذار در ماده ۴۱۳ قانون تجارت مقرر می‌دارد:
تاجر باید در ظرفسه روز از تاریخ وقفه که در تأدیه قروض یا سایر تعهدات نقدی او حاصل شده است توقف خود را به دفتر محکمه بدایت محل اقامت خود اظهار نموده و صورت‌حساب دارایی و کلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر محکمه مزبور تسلیم
نماید.
نکته: دعوای ورشکستگی که توسط خود تاجر اقامه می‌شود باید به طرفیت طلبکاران معین یا دادستان اقامه شود.
تسلیم دفاتر تجاری در مهلت سه روز به‌قدری دارای اهمیت است که عدم انجام آن ممکن است به بازداشت تاجر ورشکسته نیز منتهی شود .
ازآنجائی‌که اعلام حکم ورشکستگی علاوه بر این که جنبه حیثیتی دارد و ممکن است جنبه کیفری نیز در موضوع ورشکستگی به تقلب داشته باشد معمولاً تجار اقدامی در راستای اعلام توقف از تأدیه دیون به مراجع قضایی انجام نمی‌دهد.
در برخی موارد تاجر متوقف حتی تلاش می‌کند که از طرق مختلف من‌جمله استقراض از اشخاص و حتی دریافت تسهیلات از بانک‌ها، وضعیت خود را خوب و عالی و بهتر از همیشه جلوه دهد.
بنابراین جهت جلوگیری از ایراد ضرر به طلبکاران یکی از اشخاصی که حق تقدیم چنین دادخواستی را دارد، هر یک از طلبکاران شخص تاجر هستند.
وکیل اثبات ورشکستگی در قم اذعان می‌نماید در دعوی ورشکستگی از ناحیه طلبکار علیه تاجر، باید مطالبات وی مسلم بوده و در دادگاه اثبات و احراز شده باشد؛ بنابراین صرف ادعای طلبکاربودن و ارائه اسناد عادی دال بر مطالبات، کفایت نمی‌کند و دعوی ورشکستگی در فرض مزبور محکوم به بطلان است.
درخواست صدور حکم ورشکستگی توسط دادستان
باتوجه‌به این که در بسیاری از موارد یک تاجر به اشخاص متعددی بدهکار است و طلبکاران وی نیز بسیار زیاد باشند و به‌خاطر همین موضوع حقوق افراد زیادی از بستانکار در معرض تضییع و تفریط قرار بگیرد. همچنین غالباًَ خود تاجر به دلایل متعدد، از اعلام ورشکستگی‌اش به دادگاه خودداری نماید و همچنین تلاش نماید که اموال باقیمانده را حیف‌ومیل نموده و یا به هر طریق و با تبانی، از دسترس طلبکاران خارج کند؛
بنابراین قانون‌گذار این اجازه را به مدعی‌العموم (دادستان) داده است که بتواند به مسئله ورشکستگی یک تاجر ورود پیدا کند. (نمونه دادخواست ورشکستگی)
دادگاه صالح برای رسیدگی به ورشکستگی
بنا به منطوق ماده ۴۱۳ قانون تجارت دعاوی راجع به توقف یا ورشکستگی باید در دادگاهی اقامه شود که شخص متوقف یا ورشکسته در حوزه آن اقامت داشته باشد و چنانچه محل اقامت نداشته باشد، در دادگاهی اقامه می‌شود که متوقف یا ورشکسته در حوزه آن برای انجام معاملات خود شعبه یا نمایندگی داشته یا دارد.
وضعیت معاملات تاجر ورشکسته
- قراردادهای تاجر قبل از توقف
به‌موجب ماده ۴۲۴ قانون تجارت معاملاتی که شخص تاجر از تاریخ توقف خود برای فرار از ادای دین یا برای اضرار به طلبکارها معامله نموده که متضمن ضرری بیش از ربع قیمت‌حین‌المعامله بوده استآن معامله قابل‌فسخ است مگر اینکه طرف معامله قبل از صدور حکم فسخ تفاوت قیمت را بپردازد.
سؤال: مهلت اقامه دعوی فسخ معامله تاجر چه مدت است؟
پاسخ: دعوی فسخ در ظرف دو سال از تاریخ وقوع معامله در محکمه پذیرفته می‌شود.
معاملات بعد از توقف تاجر ورشکسته
وفق ماده ۴۲۳ قانون مارالذکر هر صلح محاباتی یا هبه و به‌طورکلی هر نقل‌وانتقال بلاعوض و تأدیه هر قرض و به‌صورت کلی هر معامله که مالی از اموال منقول یا غیرمنقول تاجر را مقید نماید و به ضرر طلبکاران تمام شود باطل می‌باشد.
معاملات تاجر پس از صدور حکم ورشکستگی
مستفاد از ماده ۴۲۶ همان قانون که قاعده کلی در خصوص تمام معاملات تاجر و به نفع طلبکاران می‌باشد اگر در محکمه ثابت شود که معامله به طور صوری یا مسبوق به تبانی بوده است آن معامله خودبه‌خود باطل - عین و منافع مالی که موضوع معامله بوده مسترد و طرف معامله اگر طلبکار شود جزو غرما حصه خواهد بود.
اعتراض به‌حکم ورشکستگی
ماده ۵۳۷ قانون تجارت، دراین‌خصوص بیان می‌دارد: «اعتراض باید از طرف تاجر ورشکسته در ظرف ده روز و از طرف اشخاص ذی‌نفع که در ایران مقیم‌اند در ظرف یک ماه و از طرف آن‌هایی که در خارجه اقامت دارند؛ در ظرف دو ماه به عمل آید. ابتدای مدت‌های مزبور از تاریخی است که احکام مذکوره اعلان می‌شود.»
مزایا و معایب اعلام ورشکستگی
مزایا:
خلاص‌شدن از جوابگویی مستقیم به طلبکاران
معاف شدن از پرداخت خسارت تأخیر دیه
انعقاد قرارداد ارفاقی با بستانکاران
مختومه شدن پرونده‌های اجرایی علیه تاجر
معایب :
عدم امکان تصرف در اموال
سلب اعتماد از تاجر
عدم تعقیب بستانکار توسط تاجر
حال شدن کلیه دیون مهلت‌دار
توقیف اموال تاجر
سخن پایانی
با عنایت به اینکه بررسی دعوای ورشکستگی از اهمیت بسزایی برخوردار و نیاز به دانش کافی و تجربه نیازمند است، لذا پیشنهاد می‌گردد قبل از هرگونه اقدام درخصوص اطلاع از مدارک لازم برای اعلام ورشکستگی و تنظیم نمونه دادخواست ورشکستگی یا اعتراض به حکم ورشکستگی و همچنین نحوه اثبات ورشکستگی با وکیل متخصص در قم از طریق شماره تماس 09125514504 تماس بگیرید.
