مهریه زن بعد از فوت شوهر
پرداخت صداق پس از مرگ شوهر، هم در عقد دائم و هم در عقد موقت بر ذمه مرد بوده و قابل مطالبه میباشد و از اموال و دارایی‌هایی به‌جامانده از شوهر پرداخت می‌گردد.
زن برای دریافت مهریه بعد از فوت همسرش می‌بایست دادخواست مطالبه مهریه به طرفیت وراث شوهر مطرح نماید.
نحوه پرداخت مهریه زن بعد از فوت شوهر
از سؤالات پرتکرار در زمینه دعاوی خانوادگی این میباشد که:
وکیل خوب مهریه در قم توضیح می‌دهد: اگر مرد فوت کند و مهریه همسر خویش را در زمان حیات نپرداخته باشد، زن می‌تواند از طریق وکیل خانواده قم مهریه‌اش را از ماترک مطالبه نماید؛ نحوه دریافت مهریه زن بعد از فوت شوهر به طریق ذیل است:
۱-اجرای ثبت: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اولین مرحله برای گرفتن صداق است. طبق ماده ۹۳ قانون ثبت املاک و اسناد: " کلیه اسناد رسمی راجع به معاملات املاک ثبت شده مستقلاً و بدون مراجعه به محاکم لازم‌الاجرا است .
بنابراین، باتوجه‌به اینکه سند ازدواج هم سند رسمی محسوب می‌شود، زن برای مطالبه صداق می‌بایست به اجرای ثبت‌اسناد مراجعه و مهریه خود را طلب کند که واحد اجرای ثبت هم به وراث شوهر ابلاغ می‌کنند که تا مهریه زن را پرداخت کنند.
برای مطالبه صداق بعد از فوت شوهر، زن می‌بایست به دفترخانه محلی که عقد ازدواج در آن جا ثبت شده، مراجعه نماید و سردفتر بنا به تقاضای زن، اجرائیه پرداخت مهر را صادر می‌کند و اجرائیه را به‌وسیله پست سفارشی برای ورثه ارسال می‌کند و درصورتی‌که ورثه ظرف مدت ده روز از دریافت ابلاغیه، مهریه زن را پرداخت نگردد، زن پس از دریافت گواهی از اداره ثبت مبنی بر عدم پرداخت مهریه به دادگاه مراجعه می‌کند.
۲-دادگاه: اگر زن موفق به دریافت صداق خود از طریق اجرای ثبت نگردد، به‌وسیله گواهی که از اجرای ثبت دریافت می‌کند دادخواست مطالبه صداق به طرفیت تمام ورثه شوهر در دادگاه خانواده مطرح می‌کند.
شایان‌ذکر است طبق ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی مهر زن از دیون ممتاز است به این معنی که پرداخت آن بر سایر دیون ارجحیت دارد.
مهریه زوجه غیر مدخوله در صورت فوت زوج
رسول خیابانی وکیل مهریه در قم توضیح می‌دهد:
برابر با ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی: هر گاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلاً داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.
نکته: اگر شوهر پیش از پیش از ارتباط زناشویی فوت کند، زن مستحق تمام صداق یا همان مهریه مندرج در نکاحیه خواهد بود.
هیات عالی قضایی استان مازندران نیز در صورت‌جلسه نشست قضایی در تاریخ ۱۳۹۷/۰۳/۲۴ در پاسخ به پرسش مذکور مرقوم داشته است:
باتوجه‌به نص صریح مادهٔ ۱۰۸۲ قانون مدنی به‌محض این که بین زن و مرد علقه زوجیت دائم ایجاد می‌شود، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید و از سوی دیگر حکم مادهٔ ۱۰۹۲ قانون مدنی در خصوص تنصیف مهریه به‌واسطه طلاق زوجهٔ غیر مدخوله صرفاً ناظر بر وقوع طلاق زن غیر مدخوله است و قابل تسری به سایر موارد از جمله فوت زوج نمی‌باشد.
نکته: اگر عقد موقت زن باکره به‌صورت رسمی ثبت نشده باشد، امکان مطالبه آن از طریق اجرای ثبت‌اسناد وجود ندارد.
نمونه رای دادگاه استحقاق زن باکره به کل مهریه پس از مرگ همسر
شماره دادنامه : 9409982164800683
تاریخ دادنامه : 1394/09/25
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دعوی خانم م. ح. فرزند غ. با وکالت اقایان ب. ب. و ع. ر. به طرفیت ورثه زوج مرحوم سید ح.ر.ب.پ خواندگان /آقای س.م. ب. و خانم م. ف. به خواسته مطالبه مهریه به تعداد ۱۱۰ سکه بهارآزادی و خسارات دادرسی؛ با این تبیان که؛ ماحصل اظهارات خواهان آنستکه: زوج به سبب بیماری سرطان به دیار باقی رفته، وی به استفاده از این پشتوانه مالی نیازمند و طلب خویش را خواستار شده است. خواندگان می‌گویند: اولاً چون پسرمان بیمار بوده اصولاً زوجه مهریه ندارد، به‌علاوه در آخرین روزهای عمر به ما گفته که با همسرش رابطه زناشویی نداشته است. خواهان منکر ادعای ورثه بوده و می‌گوید تمکین خاص هم داشته است. پزشکی قانونی در گواهی ۱۵۹۴۲/م/۱۴/۱ بکارت را حلقوی اعلام نموده است. اول انکه در نظر دادگاه نظریه پزشکی پیش‌گفته دلالت بر صحت ادعای ورثه ندارد؛ چرا که از نظر همان علم پزشکی اصولاملازمه ایی با عدم دخول ندارد، ضمن آنکه زوجه می‌گوید تمکین خاص داشته و در امور خاص قول زن مقرون به صحت است؛ زیرا از اموری است که «لایعلم الّا من قبل‌ها» ; و با فوت شوهر اقامهٔ بیّنه بر خلاف ممکن نیست، هر چند زوج بیماری سرطان داشته لیکن مدتی قابل‌توجه با خواهان زندگی مشترک نموده و اماره عرفی بر صحت ادعای زوجه دلالت دارد. در ح. موضوعات یلحق با لاعم الاغلب؛ به تعبیر فقهی اغلاق باب و ارخاء ستر، قرینۀ بر مواقعه و موجب کمال مهر است و ظاهر حال بر اصل مقدم می‌شود دوم آنکه؛ در اصل این ایراد از سوی خواندگان در باره تزویج اثری ندارد و تنصیف مهر قاعده ایی مربوط به طلاق میباشد به عبارتی «و متی مات أحد الزوجین قبل الدخول، استقر جمیع المهر کاملاً، لأنّ الموت عند محصّلی أصحابنا یجری مجری الدخول فی استقرار المهر جمیعه... أنّ بالعقد تستحق المرأة جمیع المهر المسمّی، و یسقط الطلاق قبل الدخول نصفه، فالطلاق غیر حاصل إذا مات، فبقینا علی ما کنّا علیه من استحقاقه، فمن ادّعی سقوط شی ء منه، یحتاج إلی دلیل، بنابراین به‌موجب نظریه مشهور فقهای امامیه و موافقت آن با رویات استقرار تمام مهر «فلها المهر کله یا لها صداق‌ها کاملاً» ; و مطابقت با عموم آیه «وآتو النساء صدقاتهن نحله» ; و اطلاق مقرره ۱۰۸۲ قانون مدنی با تحقق نکاح، زن مالک تمام مهر شده و زوال آن مستلزم نص خاص (مانند ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی) است و در باره فوت نص خاصی که کیفیت یا کمیت مهر را تحت‌تأثیر قرار دهد نداریم، آنچه هم که ورثه در لایحه خود ادعا می‌نمایند نظر غیرمشهور فقهی به‌ضمیمه احتیاط است (امام در تحریر... الاحوط است صالح. مسئله ۴) ؛ بنابراین مهریه خواهان خانم ح. قبلاً در حیطه وصول درنیامده و دینی است که بر ذمه زوج باقی‌مانده و از ترکه قابل‌وصول میباشد. دادگاه توجه به رونوشت مصدق سند نکاحیه شماره ۱۴۰۹۰ پیوست پرونده علقه زوجیت دایم بین خواهان و مورث نامبردگان را محرز می‌داند، نظر به سند رسمی مستند دعوی و تعهدات مورث خواندگان در پرداخت مهریه و به مصداق آیه (وآتو النساء صدقاتهن نحله - نساء/۴)؛ و با درنظرداشتن گواهی حصر وراثت ۱۲۳-مورخ۱۱/۳/۹۴ شورای حل اختلاف منطقه ۵ تهران خواسته خواهان را ثابت دانسته، با استناد به ماده ۲۲ و بند ۶ ماده ۴ قانون حمایت خانواده ۱/۱۲/۱۳۹۲ ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی و مقرره ۱۹۸-۵۱۵-۵۱۹ قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی خواندگان را به پرداخت مهریه پیش‌گفته ۱۱۰ سکه بهارآزادی، افزون بر آن، ۱۸۳۵۰۰۰ ریال هزینه طرح دادرسی و به دلیل دفاع فنی و ضروری حق‌الوکاله وکیل طبق تعرفه وبر اساس تقویم خواسته جمعاً از محل ترکه مورث در حق خواهان محکوم و اعلام می‌کند. این رأی حضوری و ظرف بیست روز از ابلاغ قابل‌تجدید نظرخواهی در دادگاه‌های محترم تجدیدنظر استان تهران میباشد.
رئیس شعبه ۲۷۵ حقوقی تهران - محمدامین وحدانی نیا
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
تجدیدنظرخواهی آقای س.م. ب.وخانم م. ف. م.بطرفیت خانم م. ح. با وکالت آقایان ع. ر. و ب. ب. از دادنامه شماره ۱۰۱۶۱ مورخ ۹۴/۶/۹ شعبه محترم ۲۷۵ دادگاه خانواده تهران که به‌موجب آن در خصوص دعوی تجدیدنظرخوانده به خواسته مطالبه مهریه ۱۱۰ سکه و هزینه دادرسی از وراث مرحوم سیدح. ر.ب. پ. از ماترک مورث تجدیدنظر خواهان‌ها حکم به پرداخت آن ونیز هزینه دادرسی صادر گردیده وارد نمی‌باشد؛ زیرا رأی بر اساس مقررات و موازین قانونی صادرشده و ایرادی از حیث ماهوی یا شکلی به آن وارد نیست و استدلال محکمه محترم بدوی و نیز مستندات آن صحیح میباشد و تجدیدنظرخواه دلیل یا دلایلی که موجبات نقض و یا بی‌اعتباری دادنامه را فراهم نماید ارائه ننموده؛ لذا بنا به‌مراتب دادگاه مستنداٌ به قسمت اخیر ماده ۳۵۸ قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۷۹/۱/۲۱ ضمن رد اعتراض دادنامه معترض عنه راعیناٌ تأیید می‌نماید رأی دادگاه به‌موجب ماده ۳۶۵ قانون فوق‌الذکر قطعی است.
شعبه ۴۵ دادگاه تجدیدنظر استان تهران - رئیس و مستشار و مستشار
میرحسین علی محمدی - سید احمد جاویدی اقدم - علی نجفی سواد رودباری
مستفاد از ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی:۱-مسئولیت ورثه نسبت به دیون و تعهدات مورثشان در حد ماترک و سهم‌الارثی است که دارا شده‌اند و در خصوص تعهداتی که قائم به شخص متوفی بوده، مسئولیتی ندارند. ۲-- در صورت ردّ ترکه از سوی وراث، تکلیفی نسبت به دیون و تعهدات متوفی ندارند. نکته: طبق ماده ۲۲۸ همین قانون اگر ورثه بخواهند از اموال خود مهر را بپردازند هیچ ممانعتی وجود ندارد. مهریه دین ممتاز است؛ یعنی مهریه دین ممتازی یعنی نسبت به سایر دیون حق رجحان و تقدم در پرداخت دارد. توضیح آنکه وفق ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی بستانکاران به شش طبقه تقسیم‌بندی می‌گردند که هر یک به ترتیب حق‌تقدم بر دیگران دارند و مهریه نیز در طبقه چهارم دین ممتازه طبقه‌بندی‌شده است.
مهریه تا چه میزان جز دیون ممتازه است بهترین وکیل مهریه در قم در خصوص میزان ممتاز بودن مهریه نسبت به سایر بستانکاران به نظریه مشورتی ذیل اشاره می‌کند:
نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۲۰۳۷ مورخ ۱۳۹۹/۰۱/۰۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه
استعلام: میزان دیون ممتازه زوجه از بابت مهریه بر اساس ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی مصوب ۱۳۱۹ محاسبه خواهد شد یا بر ساس ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶ محاسبه می‌شود؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
در ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی به حق‌تقدم زوجه نسبت به مهر تصریح شده است؛ مع‌الوصف درصورتی‌که دیون متوفی متعدد و با صدور احکام و اجرائیه‌های متعدد به حیطه وصول درآید، طبق بند ۳ ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶ حق‌تقدم زوجه منظور خواهد شد و تاکنون میزان آن افزایش نیافته است.
بنابراین برابر با بند ۳ ماده ۱۴۸ قانون مدنی مهریه تا میزان دویست هزار یال نسبت به سایر طلبکاران ممتاز است.
در تأیید نظریه مشورتی بالا، هیات عالی قضات شهرستان آمل در صورت‌جلسه نشست قضایی خود در مورخ ۱۳۸۸/۰۴/۰۵ در پاسخ به پرسش اولویت توقیف اموال نسبت به مَهر چنین بیان نموده است: امتیاز یا حق‌تقدمی که قانون‌گذار به شرح مواد ۲۲۶ قانون امور حسبی و ماده ۱۴۸ قانون اجرای احکام مدنی برای زوجه محکومٌ‌لها و یا بستانکار مَهر مقرر داشته است تا سقف مقرر در قانون معتبر بوده و محاسبه آن به بیش از میزان مقرر توجیه قانونی ندارد.
سؤال: دادگاه صالح در دعوای مطالبه مهریه از ترکه کجاست؟
برابر با ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی: دعاوی راجع به ترکه متوفی اگرچه خواسته، دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد تا زمانی که ترکه تقسیم نشده در دادگاه محلی اقامه می‌شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران، در حوزه آن بوده است.
وکیل مهریه قم در خصوص شرایط محاسبه مهریه زن دوم و حق‌وحقوق زن دوم بعد از فوت شوهر اظهار می‌دارد:
یکی از مهم‌ترین حقوق زن بعد از فوت شوهر، صداق است که به‌مجرد عقد نکاح، زن مستحق دریافت آن است و حتی اگر نکاح زوجه دوم و شوهر متوفی موقت باشد و زن دوم بعد از فوت همسرش می‌تواند از ماترک او دریافت کند.
سؤال: آیا می‌توان علاوه بر مهریه، سهم‌الارث نیز از اموال شوهر مطالبه نمود؟
وکیل وصول مهریه از سهم‌الارث پاسخ می‌دهد:
زوجه یا همسر متوفی جز وراث قانونی شوهر تلقی می‌گردد و همراه سایر طبقات ارث
چنانچه شوهر مرحوم مهریه وی را پرداخت نکرده باشد، می‌تواند مبلغ مهریه را از ترکه متوفی وصول نماید .
به عبارت ساده‌تر، مهر زن غیر از ارثی است که از ماترک شوهر به وی تعلق میگری. به این معنا که در صورت فوت شوهر، زن هم محق به مطالبه صداق خود خواهد بود و هم می‌تواند از ماترک شوهر ارث ببرد.
زوجه جهت دریافت مهریه خود می‌تواند دادخواست مطالبه مهریه را به طرفیت وراث شوهر متوفی تنظیم نماید.
البته بهتر است پیش از تنظیم دادخواست مهریه حتماً با رسول خیابانی وکیل خانواده در قم مشورت کنید تا وی به بهترین نحو شما را راهنمایی کند.
