مقدمه‌ای بر سیاست در بریتانیا (شماره‌ی ۱۰۱ام نشریه)،قسمت اول

احتمالا هرگاه که اخباری را در مورد بریتانیا میشنوید، سوالاتی در ذهن شما به وجود می‌آید:

- انگلستان چه فرقی با بریتانیا دارد؟ آیا پادشاهی متحده همان بریتانیاست؟ ایرلند دقیقا عضو کدام یکی است؟ آیا اسکاتلند از انگلستان مستقل است؟

- دولت بریتانیا چگونه کار می‌کند و چگونه تشکیل می‌شود؟

- سیستم سیاسی بریتانیا چگونه است؟

- پارلمان چه نقشی دارد و اعضای آن چگونه انتخاب می‌شوند؟

- فرق مجلس اعیان و عوام چیست و هر کدام چه قدرتی دارد؟

- با توجه به سیستم پادشاهی در بریتانیا، آیا تصمیم گیرندۀ اصلی در حال حاضر، ملکه الیزابت دوم است؟ اگر نه، پس چه کسی کشور را اداره میکند؟

و سوالاتی دیگر...

اما باید توجه داشت که جواب به این سوالات آنقدر هم ساده نیست؛ پس سعی میکنیم در چندین شماره، به پاسخ این سوالات بپردازیم. احتمالا بهترین نقطۀ شروع برای آشنایی با سیستم سیاسی بریتانیا، پارلمان است؛ گرچه تمام این کشورهای متحد، پارلمان های مختلفی دارند، اما ما امروز با «پارلمان پادشاهی متحدۀ بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی» شروع میکنیم. این پارلمان بالاترین دستگاه مقننۀ تمام پادشاهی متحده، جزایر وابسته به تاج و تخت بریتانیا (Crown dependencies) و سرزمین‌های فرادریایی بریتانیاست. احتمالا از خودتان میپرسید: خب همۀ این عبارات «پادشاهی متحده» و ... چه معنایی دارند؟

برای یافتن معنای دقیق هر یک از این عبارات باید سفری در تاریخ داشت، از قبل از 927 میلادی تا اواخر قرن بیستم، که ان شاء ا... بعدا به آن خواهیم پرداخت، اما به طور خلاصه باید اینگونه بگوییم: این تصویری از جزایر بریتانیایی است که از 5 قسمت تشکیل شده،

۱. انگلستان

۲. ولز

۳. اسکاتلند

۴. ایرلند شمالی

۵. جمهوری ایرلند.

از نظر جغرافیایی، به شماره های ۱ تا ۳، بریتانیای کبیر گفته می‌شود و به شمارۀ ۴ و ۵، جزیرۀ ایرلند. اما از نظر سیاسی، شماره‌های ۱ تا ۴، پادشاهی متحده را تشکیل میدهند. در واقع ماجرا از این هم سخت تر است و جزایر کوچکی در اطراف بریتانیا وجود دارند که عضو هر کدام از این قسمات هستند. و به آن‌ها، جزایر وابسته به تاج و تخت گفته میشود؛ اما از آن جا که اهمیت بسیار کمی دارند در مورد آن‌ها صحبت نمیکنیم. می توان گفت موضوع این مقاله، سیاست در تمام پادشاهی متحده است. اما، هنوز تمام نشده، پس سرزمین‌های فرادریایی بریتانیایی (British Overseas Terriories) چطور؟ آنها باقی مانده‌های امپراطوری بریتانیا هستند که هنوز به استقلال نرسیده اند. اما هنوز هم کشورهایی در جهان وجود دارند که وابسته به بریتانیا میباشند که با نام رسمی «ملل مشترک المنافع» (Commonwealth Nations) شناخته می‌شوند. اکثر این کشورها در گذشته عضوی از مستعمرات بریتانیا بودند که کانادا، هند، نیوزلند، پاکستان، افریقای جنوبی و استرالیا، از اعضای این اتحادیه هستند. از این ۵۴ کشور، ۱۵ کشور عضو، ملکه/پادشاه بریتانیا را به عنوان رهبر رسمی خود میشناسند. این کشورها با عنوان قلمروی همسود/مشترک المنافع (Commonwealth realm) شناخته میشوند. در هر حال، تمام این کشورها، به عنوان مستقل شناخته مشوند. حال که با این عبارات آشنا شدید، بهتر است به ماجرای پارلمان برگردیم....

از این پس صرفا برای کوتاهی، به جای استفاده از عبارت «پارلمان پادشاهی متحده» از کلمۀ پارلمان استفاده می کنیم، اما یادتان باشد که ولز، اسکاتلند و ایرلند شمالی، هر کدام پارلمان مخصوص به خود را هم دارند. اما پارلمان چیست؟ چگونه کار میکند؟ چه وظایفی دارد و چگونه تشکیل میشود؟ پارلمان، از سه قسمت تشکیل شده، پادشاه/ملکه، مجلس عوام و مجلس اعیان/لردها. داستان پارلمان را میتوان به صورت خلاصه از زمان پادشاه جان شروع کرد. به احتمال زیاد، شما ریچارد شیردل را تا حدودی میشناسید، ریچارد اول از اوایل حکومت خود، برای انجام دستور پاپ، شروع به تلاش برای باز پس گیری بیت المقدس از مسلمانان سنی کرد. او مدت زمان قابل توجهی از دوران پادشاهی خود را در خارج از کشور و در جنگ های صلیبی گذراند، این جنگ ها هزینه های بسیار زیادی داشتند و به همین علت، پادشاه مالیات را بسیار بیشتر از گذشته کرده بود که باعث نارضایتی شدید مردم میشد. در هنگام بازگشت ریچارد از جنگ صلیبی سوم به انگلستان، او و ارتشش آنقدر ضعیف شده بودند که او توسط لئوپولد اتریش دستگیر شد (که بعدا به آن خواهیم پرداخت). انگلستان برای آزادی ریچارد مجبور به پرداخت هزینۀ سنگینی شد که باعث نارضایتی بیشتر مردم شد. پس از مرگ ریچارد، پادشاه جان با اختلافات فراوان، تاج گذازی کرد. این اختلاف زیاد و وضعیت بد مردم، باعث شد که بَرِن‌ها (barons که در فارسی بعضا بارون خوانده میشود!)، او را مجبور به امضای مَگنا کارتا (Magna Carta) کنند؛ مگنا کارتا سندی بود که اختیارات پادشاه را کمتر و او را مجبور به پیروی از بعضی قوانین میکرد. قدرت جان آن قدر کم و کمتر شده بود که شایعاتی وجود دارند که میگویند جان حتی به فکر اسلام آوردن افتاده بود تا تحت نظر خلیفه محمد الناصر باشد و قدرت نظامی بدست آورد! این اتفاقات و امضای مگنا کارتا، شروعی برای راه دموکراسی در انگلستان شد.

سال‌ها بعد، سایمِن دِ مانفِرت (Simon de Montfort) یکی از نجیب ‌زادگان انگلیسی بر علیه هنری سوم شورش کرد و عملا قدرت را بدست گرفت، او در طول زمان حکومتش، دو پارلمان تشکیل داد، اولی، قدرت پادشاه را کمتر میکرد (که توسط نجیب زادگان اداره میشد و عملا همان مجلس لردها بود) و دومی، از مردم معمولی شهرها تشکیل شده بود (یا همان مجلس عوام). لازم به ذکر است که او به دلیل کمبود حمایت از طرف مردم، مجبور به تشکیل دومین پارلمان شد. از او در حال حاضر با عنوان یکی از پدرهای دموکراسی پارلمانی یاد میشود. در طول سال‌های متمادی، قدرت مجلس عوام بیشتر شد. پس از آتش گرفتن قصر/کاخ وست مینستر در زمان هنری هشتم، هنری مکان دیگری را برای سکونت گزید و قصر وست مینستر از آن زمان به بعد، تبدیل به مکانی صرفا برای نشست‌های پارلمان شد. همان طور که متوجه شدید، پارلمان بریتانیا دو مجلسی است. مهمترین بخش پارلمان، مجلس عوام است که البته به طور رسمی، مجلس سُفلاست و به نظر میرسد که تحت نظر ملکه و مجلس لردها قرار دارد اما با اینحال قدرت بیشتری دارد. حداکثر هر ۵ سال، یک انتخابات سراسری در پادشاهی متحده برگزار می‌شود و مردم هر منطقه اقدام به رای‌دهی میکنند؛ سیستم رای‌گیری پارلمانی در بریتانیا با ایران و بسیاری از کشورها فرق دارد. در انتخابات سراسری، کشور با توجه به جمعیت در هر منطقه، به ۶۵۰ بخش مختلف تقسیم میشود که در حال حاضر هر کدام حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارد. مثلا شهرستان لندن، به ۷۳ حوزۀ انتخابیه تقسیم شده است و مردم هر حوزه فقط به کاندیدهای منطقۀ خودشان رای می‌دهند.

در این انتخابات، بسیاری از افراد میتوانند به عنوان کاندید ثبت نام کرده و در صورت داشتن رای اکثریت در حوزۀ انتخابی خودشان، میتوانند در نهایت عضو پارلمان (یا MP: Member of Parliament)بشوند. هر فردی که بالای ۱۸ سال سن داشته‌باشد، درصورت زندانی نبوده و لرد یا خود پادشاه نباشد و توسط حداقل ده نفر واجد شرایط برای رای‌دهی تایید شده باشد، توانایی اقدام برای کاندید شدن را دارد! و خب، آن شخص باید حتما شهروند بریتانیای کبیر، جمهوری ایرلند و یا یکی از کشورهای مشترک‌المنافع باشد. در ابتدا از هر کاندید ۵۰۰ پوند گرفته میشود و در صورتی که آن فرد بیش از ۵٪ آرای حوزۀ خود را به دست بیاورد، این سپرده به او برگردانده میشود. این کار برای جلوگیری از این است که افرادی صرفا برای شوخی اقدام به کاندید شدن بکنند (مثلا در انتخابات ریاست جمهوری ایران، بسیاری از افراد -حدود هزار نفر- اقدام به کاندید شدن میکنند). ضمنا، هر شخصی که بالای ۱۸ سال سن داشته باشد، در زندان نباشد (و ...) و برای رای دهی از قبل ثبت نام کرده باشد، میتواند رای دهد. پس عملا هر کسی میتواند کاندید شود و هر کسی میتواند رای دهد! گرچه باید در نظر داشت که این انتخابات فقط برای مجلس عوام است و اعضای مجلس لردها توسط مردم انتخاب نمیشوند! اکثر افرادی که کاندید میشوند، عضو یک حزب سیاسی هستند. حزب های سیاسی معروف بریتانیا در حال حاضر عبارتند از: محافظه‌کار، کارگر، لیبرال دموکرات، ملی اسکاتلند، اتحادگرای دموکراتیک، شین فِین (Sin Fein) و پِلِید کامری یا حزب ولز (Plaid Cymru).

به شکلی که بعدا درباره‌اش صحبت خواهیم کرد، در اکثر مواقع، حزبی که بیش از 50٪ صندلی‌های پارلمان را داشته باشد، قدرت را به دست میگیرد و رهبر آن، نخست‌وزیر، دولت تشکیل داده و کابینه‌ای معرفی می‌کند. در واقع در انگلستان هیچ انتخاباتی برای گزینش نخست‌وزیر توسط مردم وجود ندارد و رهبر حزب برنده، اصولا دولت را اداره میکند!

اما این تمام ماجرا نیست! اطلاعات زیادی وجود دارند که هنوز در این شماره ننوشته ایم. در مطالب بعدی خواهید خواند:

- وظایف مجلس عوام چیست و چه اختیاراتی دارد؟

- دولت چطور؟ آیا نخست‌وزیر اداره کنندۀ اصلی کشور است؟

- آیا سیستم بریتانیا، دموکراتیک است؟

- رئیس پارلمان چه کسی است؟

- آیا این روش انتخابات سراسری عادلانه است؟

- سیستم قضایی کشور چگونه اداره میشود؟

- ملکه/پادشاه این وسط چه میکند؟

- آیا وجود مجلس لردها، خلاف دموکراسی نیست؟

- لردها چگونه انتخاب میشوند و چه کار میکنند؟

- وزارتخانه‌ها چگونه اداره میشوند؟

و ...

ان شاء ا... در شماره‌های بعدی به بررسی و آنالیز سیستم سیاسی بریتانیا خواهیم پرداخت تا شاید کمی بهتر متوجه اتفاقات مربوط به دنیای غرب و مخصوصا بریتانیا شویم.

مطالعه‌ی قسمت دوم<br/>

ویدیوی مرتبط با مطلب:

منابع و مآخذ:

https://www.gov.uk/elections-in-the-uk

https://www.electoralcommission.org.uk/

https://www.parliament.uk/

https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_political_parties_in_the_United_Kingdom

https://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_the_United_Kingdom

https://en.wikipedia.org/wiki/Parliament_of_the_United_Kingdom

https://www.youtube.com/channel/UCMasyWuE1P2AaEKw_FkGq9g

AIIZ