از بحـران جهانـی انـرژی دهـه 1970 و جهــش ســه برابــری قیمـت نفـت کـه سـبب بیمـاری هلنــدی دهــه 50 در ایــران شـد تـا سـقوط قیمـت نفـت در اواخـر دهـه 60 در کنـار جنـگ ایــران و عــراق کــه عمیق تریــن زخـم را بـر پیکـره اقتصـاد ایـران گذاشــت و پــس از مدتــی بــا متعـادل شـدن قیمـت نفـت، بار دیگـر در 1998 و 1999 در پـی بحــران اقتصــادی کشــورهای آســیایی شــرقی و ســقوط بــازار ســهام آنهــا در کنــار افزایــش تولیـد نفتـی عـراق، سـبب شـد کــه قیمــت نفــت بــه نــرخ 10 دلار سـقوط آزاد کنـد و بـار دیگر شـوک بزرگـی بـه اقتصـاد ایـران وارد شــد
در پـی این سـقوط، آغـاز دوره خاتمــی بــا کاهــش درآمدهــای ارزی بـه ۹/۹ میلیارد دلار همراه شــد کــه ســبب پیامدهایــی همچــون کســری بودجــه و اســتقراض از بانــک مرکــزی، تــورم بیســت درصــدی و پیــش گرفتـن سیاسـتهای انقباضـی در اقتصــاد کشــور شــد. بقیــه ماجــرا هــم کــه زمــان زیــادی از آن نمیگــذرد، بــا تکــرار چرخــه ۱۹۷۰ نفــت در دولــت احمدینــژاد، به رغــم برخــورداری از حــدود ۷۰۰ میلیــارد دلار درآمــد حاصــل از نفــت، کشــور را بــا رشــد منفــی ۵.۸ درصــد )۱۳۹۱ ،)نــرخ تـورم بـاالی ۴۰ درصـد، هشـت میلیـون بیـکار، بدهـی سـنگین بخــش دولتــی به نظــام بانکــی، سـقوط سـنگین سـرمایه گذاری صنعتــی بــه دولــت روحانــی تحویــل داد. از زمــان تحریمهــای نفتــی ایــران در دوره حســن روحانــی هــم تجربــه مشــابه دوران خاتمــی پیــش آمــد، البتــه بــد نیســت اشــاره کنــم کــه ســید محمــد خاتمــی، در مواجهــه بــا ایــن بحــران، بــا تشــکیل حســاب ذخیــره ارزی، اصــلاح ســامانه مالیاتــی، تثبیــت نــرخ ارز و تصویــب و اجــرای قانــون ســرمایه گذاری خارجــی اقتصــاد ایــران بعــد از مدتــی کشــمکش به خوبــی بــه تعــادل رســاند. بــا کمــی دقــت متوجــه میشــویم کــه قیمــت نفــت ماننــد هــر کالای دیگــری، ســیکل مخصــوص خــودش را دارد. مشــکل اساســی ایــران ایـن اسـت کـه در چـه در دوران پهلــوی و چــه بعــد از انقـلـاب، دولتهــا درآمــد ارزی خــود را بـه درآمـد نفتـی و صـادرات کالا محــور گــره زده انــد و بــا بــالا و پاییــن رفتــن نفــت، اقتصــاد ســرگیجه گرفتــه اســت و دچــار تلاطم هــای بــزرگ میشــود. اکثــر دولــت هایــی کــه در ایـران بـر سـر کار بـوده انـد، نـه در هنـگام جهـش قیمـت نفـت و درآمـد ارزی بـرای توسـعه کشـور و نظــم بودجــه برنامــه داشــته انــد و در هنــگام مقابلــه بــا وقایــع ناگــوار همچــون تحریــم و عواقــب کروناویــروس برنامــه هــای پیشــگیرانه داشــته انــد. بـه عقیـده بنــده اتخــاذ سیاســتهای درســت در قبــال درآمــد نفتــی و ســایر منابــع طبیعــی ایــران، خطیرترین مسـئله کشـور اسـت و متأســفانه علیرغــم روی کار آمــدن رئیس جمهورهــای مختلــف، اقتصــاد ایــران از همــان ســرگیجه و بینظمــی رنــج میبــرد و ایــن مســائل همچنــان پابرجاســت. کار مــا از اینجــا شــروع ً بدانیــم میشــود کــه دقیقــا ّمـی نامـزدان اهـداف دقیـق و ک انتخابــات ریاســت جمهوری در مواجهـه بـا ایـن نفریـن طبیعـی چیســت و در وهله هــای بعــدی چــه برنامــهای بــرای جمعیــت گســترده ایــران، تصحیــح ســاختار نظــام مالیاتــی، محیطزیســت و روابــط خارجــی دارنــد؟ تجربــه نشــان داده کــه برنامه هــا بایــد دقیــق و مــدون باشــد نــه اینکــه به صــورت کیفــی گفتــه شــود!
