پس از افزایش قیمت بنزین، یک پرسش حیاتی در اذهان عمومی شکل گرفت؛ آیا این افزایش تاثیری بر کاهش آلودگی کلان شهرها داشت؟ اهمیت این پرسش زمانی پر رنگ تر میشود که یکی از اهداف اصلی سیاست گذار در اجرای این طرح، کاهش آلودگی هوا عنوان شد. بی شک اگر افزایش قیمت بنزین تاثیری بر آلودگی نداشته باشد، باید به افزایش قیمت با دیده ی تردید نگریست و محتاطانه تر گام برداشت. از سوی دیگر، با تعطیلی پیاپی مدارس و گسترش آلودگی هوا، این تردید به شدت تقویت یافت که افزایش قیمت بر آلودگی بی تاثیر است.
بهتر است به این پرسش پاسخ دهیم که آیا افزایش قیمت، بر میزان «مصرف» بنزین تاثیرگذار بوده است؟ آمار و ارقامِ ضد و نقیضی درباره میزان مصرف بنزین پس از افزایش قیمت موجود است. اما آنچه که به طور رسمی از سوی شرکت ملی پخش فراوردههای نفتی اعلام شد، حاکی از آن است که افزایش قیمت، مصرف بنزین را در کوتاه مدت کاهش داده است[1]. با توجه به این که در طول این مدت هیچ عامل تاثیرگذار دیگری (مانند رفتار فصلی) تغییر نکرده است، میتوان گفت که افزایش قیمت، عامل اصلی این کاهش مصرف است. پس آلودگی کلان شهرها چه توضیحی دارد؟ باید مراقب بود تا در دام تفسیر اشتباه از «هم زمانی» دو پدیده نیفتیم. ممکن است هم زمان شدن اجرای طرح اصلاح قیمت بنزین با فصل همیشه آلوده ی سال، ما را به این اشتباه بیندازد که افزایش قیمت بنزین بر آلودگی بی تاثیر است. در حالی که هم زمانی دو پدیده هرگز به معنای وجود رابطه ی علّیت نیست. آلودگی هوا تاثیر پذیر از متغیرهای گوناگونی است که خودروهای بنزینی تنها جزء کوچکی از آن هستند. اتوبوس ها و کامیون های فرسوده ی گازوییلی، کارخانه جات صنعتی و گرمایش خانگی از عوامل مهم تاثیرگذار بر آلودگی اند.
آمارها نشان میدهد که در نگاه بلندمدت، مصرف بنزین به میزان قبلی خود باز میگردد[2]. اما آیا این بدان معناست که در بلندمدت، افزایش قیمت هیچ تاثیری بر مصرف سوخت ندارد؟ پاسخ را باید در این نکته جست که اگر وضعیتِ پیش از اصلاح قیمت ادامه می یافت چه میشد؟ به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، آهنگ مصرف سوخت پس از اصلاح قیمت(در دوره ی قبل)، به طرز قابل توجهی کاهش یافت[3].
با توجه به مطالب گفته شده میتوان اثر افزایش قیمت بنزین بر آلودگی را مثبت ارزیابی کرد. زیرا در نگاه کوتاه مدت، مصرف مطلق بنزین کاهش می یابد و در یک نگاه بلندمدت، شیب رشد مصرف بنزین کاهش مییابد و از آلایندگی بیشتر جلوگیری میکند.
1- به گزارش ایسنا، متن اطلاعیه‌ای که از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران صادر شده، به شرح زیر است: به اطلاع می‌رساند متوسط مصرف بنزین کشور از زمان اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت، ۹۸.۸.۲۴ تا پایان روز ۹۸.۰۹.۰۳، حدود ۷۹ میلیون لیتر در روز بوده است. این در حالیست که متوسط مصرف بنزین از ابتدای سال جاری تا پایان روز ۹۸.۰۸.۲۳ (قبل از اجرای این طرح) حدود ۹۸ میلیون لیتر در روز بوده است.
2- اقتصادآنلاین.6 شهریور 1396. کد خبر : 215014 برگرفته از www.eghtesadonline.com
3- عصر خودرو. ۲۵ آذر ۱۳۹۷. کد خبر : 2352 برگرفته از ww.asrekhodro.com
