یازدهمین امام شیعیان، امام حسن عسکری (أرواحنا له الفداء)، در هشتم ماه ربیع‌الثّانی سال ۲۳۲ ه.ق، در مدینه یا سامرّا، چشم سَر به جهان گشود و عالَم را به وجود خود مفتخر کرد. البته راجع‌به تاریخ و مکان ولادت ایشان، میان مورّخان اختلاف نظر وجود دارد اما بر هیچ‌کس پوشیده نیست که این امام هُمام، در شرایطی متولد شد که دستگاه عبّاسیان، معیشت را بر پدر وی، امام هادی (علیه‌السلام)، ضنک می‌گردانْد.
لقب وی، «عسکری» است که یادگاری است از گذران زندگی در پادگانی نظامی در سامرّا. خلفای عباسی در نهایت رذالت، وی و سابقاً پدرش را در سامرّا به زهر مسموم و به شهادت رساندند. در طول مدت ۶ سال امامت ایشان (۲۲ تا ۲۸ سالگی)، محدودیت گسترده‌ای بر ایشان سایه افکنده‌بود و هم‌چنین ستم‌های فراوانی بر ایشان، هم از جانب حکومت و هم از جانب شیعیان می‌رسید؛ به‌طوری‌که از ایشان نقل است که می‌فرمودند هیچ‌یک از پدران‌شان به‌اندازهٔ ایشان مورد شکّ و تردید شیعیان قرار نگرفته‌است.شاید همین تنگ‌نظری‌ها و ناسپاسی‌ها بود که عالَمیان را از درک حضورِ فرزند ایشان، امام عصر (عجّل‌الله‌التّعالیٰ‌فرجه‌الشّریف) محروم ساخت.
امام در چنین شرایطی اما، ارتباط خود را با شیعیان در قالب تقیه، از طریق موکّلان خود حفظ می‌کرد و به سُبُل سلام فرا می‌خواند. هم‌چنین راه ارتباطی دیگر ایشان با شیعیان، از طریق نامه‌نگاری بود. بیشترین تمرکز حضرت در دورهٔ امامت خود، مخفی و مصون نگاه‌داشتن امام مهدی (عج) از گزند عبّاسیان، و هم‌چنین آماده‌سازی شیعیان برای عصر سختی بود که پس از ایشان و در زمان امامت مهدی موعود در پیش داشتند.
امام حسن عسکری (علیه‌السلام)، اهتمام زیادی به تفسیر قرآن نیز داشت، تا بدان‌جا که متن مفصّلی در تفسیر قرآن کریم، بدیشان منسوب شده‌است که در شمار کهن‌ترین آثار میراث تفسیری امامیه است. شرایط آن روزِ اسلام به‌گونه‌ای بود که اختلافات اعتقادی و کلامی بسیاری میان صفوف مسلمانان به وجود آمده‌بود و حضرت‌شان، با روشن‌سازی حقیقت، سعی در برطرف‌ساختن این شبهات و دعواها داشت.
به دلیل خفقانی که در بالا اشاره‌شد، متأسفانه احادیث زیادی از ایشان در دست نیست. هم‌چنین عظمت مقام امامت بی‌شک به حدّی هست که این مختصر کلام ما، یارای وصف جلال و شکوه این امام معصوم را نداشته‌باشد. به‌نوبهٔ خود، ولادت آن حضرت را بر شیعیان آن حضرت و به‌خصوص امام عصر (عج) تبریک عرض کرده و از حضرت‌شان، توفیق مسئلت داریم.
سامرا نه! که جهان سیطرهٔ قدرت توست
ای که در عرش تو را مرتبهٔ سلطانی‌ست
تا که تکمــیل شود فیض ربیع‌الاوّل
موعد جلوه‌نمائیت، ربیع‌الثّانی‌ست
