پس از شکستن دماسنج جیوه ای چه کارهایی را نباید انجام دهیم…
جیوه یک فلز سنگین بسیار سمی است. اگرچه بعید است که شما دماسنج جیوه ای در آزمایشگاه و یا منزل خود نداشته باشید، اما قطعاً وسایل دیگری مثل لامپ های فلورسانت و یا ترموستات های جیوه ای در اطراف شما وجود دارند. اگر شما به یک دماسنج جیوه ای، ترموستات و یا لامپ فلورسانت آسیب برسانید، باید محیط را خیلی بیشتر از آنچه که انتظارش را دارید و به دقت تمیز کنید. در این مقاله قصد آن را داریم که نبایدها و توصیه های اضافی برای تمیز کردن محیط پس از ریخته شدن و یا نشت جیوه را بیان کنیم. از جمله مهم ترین و خطرناک ترین این نبایدها عبارتند از:
• جیوه نشت پیدا کرده و یا تکیه های شکسته را در محیط رها نکنید. این موضوع باعث پخش شدن جیوه در هوا میشود و سطح آلودگی را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
• جیوه یا شیشه های شکسته را با جارو برقی جمع نکنید. این کار قطرات بزرگ جیوه را به قطرات کوچکتر خورد می¬کند و منجر به افزایش سطح تماس جیوه با هوا می¬شود. بنابراین جیوه بیشتری می تواند در محیط منتشر شود.
• جیوه را در مسیر فاضلاب نریزید. این کار میتواند لوله کشی فاضلاب شما را مسدود کند و به طور جدی منجر به آلوده شدن سیستم لوله کشی و فاضلاب محیط زندگی و یا آزمایشگاه شما شود.
• همواره از شستن پارچه ها و لباس های آلوده به جیوه اجتناب کنید. این کار ماشین لباسشویی شما و الباقی لباس های موجود در آن را آلوده می کند. علاوه بر این آب آلوده به جیوه نیز در سیستم لوله کشی و فاضلاب شما منتشر خواهد شد. یادآور میشویم که خشک کردن این پارچه های آلوده به جیوه در محیط و یا حتی با استفاده از خشک کن ماشین لباسشویی منجر به پخش شدن هرچه بیش تر جیوه در هوا خواهد شد و شما با انجام این کار خود را در معرض هرچه بیشتر این آلودگی قرار می دهید.
شیوه ی مسمومیت جیوه :
خطرناکترین شیوه مسمومیت با جیوه همان شیوه ی استنشاق بخارات جیوه یا بخارات ترکیبات فرار جیوه مثل آلکیل جیوه است.جیوه فرار بوده و از طریق ریه ها جذب می شودو جذب ضعیفی از دستگاه گوارش دارد.
جیوه پس از جذب، طی چند ساعت در بافتها توزیع می شود.بیشترین غلظت در لوله های کلیوی پروگزیمال ایجاد می شود.جیوه به راحتی به گروههای سولفیدریل متصل می گردد.دفع جیوه عمدتا از طریق ادرار است،اما مقداری نیز از طریق دستگاه گوارشی و غدد عرق خارج می شود.
اکثر جیوه ی غیر آلی طی یک دوره ی یک هفته ای دفع می شود اما کلیه و مغز، جیوه را به مدتهای طولانیتری نگاه می دارند.
بعضی از فعالیتهای بشری مانند کودهای کشاورزی و شیرابه های صنعتی باعث می شوند که جیوه به طور مستقیم وارد خاک یا آب شود. کل جیوه ای که در محیط زیست پراکنده می شود در نهایت در خاک یا آبهای سطحی تجمع می یابد. جیوه موجود در خاک، در قارچها تجمع می یابد.
آبهای سطحی اسیدی مقدار قابل توجهی جیوه دارند. وقتی pH آب بین ۵ و ۷ باشد، غلظت جیوه موجود در آب به علت حرکت و جابه جایی جیوه در زمین بالا می رود. وقتی جیوه به آبهای سطحی یا میکروارگانیسمهای خاک برسد، به متیل جیوه تبدیل می شود که جانداران به سرعت این ماده را جذب می کنند و این ماده باعث آسیب سیستم عصبی می شود.
اثرات جیوه بر انسان :
جیوه نقره ای بر روی انسان اثراتی دارد که می توان آنها رابه صورت زیر خلاصه کرد:
اختلال سیستم عصبی -اختلال در عملکرد مغز
آسیب DNA و آسیب کروموزوم
واکنشهای آلرژیک شامل خارش پوست
خستگی و سردرد
اثرات منفی بر روی باروری مانند آسیب اسپرم
اثرگذاری منفی بر روی زایمان و سقط جنین
اختلال در عملکرد مغز باعث کاهش قدرت یادگیری می شود
تغییر شخصیت
رعشه
تغییر قدرت دید
کری
ناهماهنگی ماهیچه ها
از دست دادن حافظه
آسیب کروموزوم باعث مونگولیسم می شود.
اثرات زیست محیطی جیوه:
جیوه فلزی است که به طور طبیعی نقره ای در محیط وجود دارد. جیوه در اثر شکسته شدن طبیعی کانیهای موجود در سنگ و خاک و از طریق باد و آب وارد محیط زیست می شود.
مواجهه با مقدار اندكی جیوه در مدت كوتاه، خطری برای سلامت ندارد. مقدار جیوه به كار رفته در دماسنج‌ها به حدی نیست كه باعث بروز مسمومیت شود و اثرات سمی داشته باشد.
با وجود این به والدین توصیه میشود كه برای اندازه‌گیری درجه تب كودكان خود از دماسنج‌های دیجیتالی استفاده كنند.
اثرات جیوه بر روی جانوران
اثرات جیوه بر روی جانوران دارد عبارتند از:
آسیب کلیه
اختلال عملکرد معده
آسیب روده
ناباروری و تغییر DNA.
ماهی با طعم جیوه:
ماهی ها هر روز مقدار زیادی از متیل جیوه را از آبهای سطحی جذب می کنند. در نتیجه متیل جیوه در بدن آنها تجمع می یابد و با توجه به این که ماهی ها بخشی از زنجیره غذایی هستند، وارد زنجیره غذایی می شود.
متخصصان به این نتیجه رسیده‌اند که جیوه موجود در ماهی میتواند مشکلاتی را بویژه برای کودکان یا جنین در حال رشد به وجود آورد.
کوسه، اره‌ماهی و ماهی استومری از ماهی‌هایی هستند که میزان جیوه موجود در آنها از دیگر ماهی‌ها بیشتر است و توصیه میشود که خانم‌های حامله و کودکان از مصرف آنها اجتناب کنند.
خرچنگ دریایی، ماهی‌تن، ماهی هالیبوت، ماهی روغن کوچک، ماهی آبی و قزل‌آلای آب شور از میزان متوسطی جیوه برخوردارند.مقدار توصیه شده برای مصرف ماهیانی که جیوه کمتری دارند دو وعده در هفته است.
آبزیانی که از مقدار کمی جیوه برخوردارند و مصرف آنها شایع‌تر است عبارتند از: میگو، ماهی تن کنسرو شده، قزل‌آلای آب شیرین و گربه ماهی
موارد مصرف جیوه :
کاربرد سولفید جیوه: جیوه در دماسنج ، هواسنج ، و لامپهای فلورسنت و باتریها به کار می رود .
منابع عمده جیوه به عنوان یک خطر سمی عبارتند از مواد مورد استفاده در آزمایشگاههای دندانسازی،نگاهدارنده های چوب،علف کش ها،حشره کشها ،آتش بازیها،باتریها،ترمومترها،فشارسنجهای جیوه ای،دستگاههای اندازه گیری که با جیوه درست شده اند.
جیوه به آسانی با بسیاری از فلزات از قبیل طلا ، نقره و قلع آلیاژ می شود . این آلیاژها آمالگام نامیده می شود به آسانی با طلا آمیخته می شود و در بازیافت طلا در سنگ معدن های آن مصرف می شود .
جیوه در تیمروسول: این ماده یک ضدعفونی‌کننده موضعی و نگهدارنده است که در برخی واکسن‌ها و محصولاتی که بدون نسخه به فروش می‌رسند مانند محلول لنزهای تماسی، مرکورکروم (دواگلی)، بعضی افشانه‌های بینی و داروهای گیاهی یافت میشود.
دندانپزشکان برای پر کردن دندان‌ها :از جیوه استفاده می‌کردند. ماده‌ای که برای پر کردن دندان‌ها استفاده می‌شد، حاوی نقره، جیوه، مس و قلع بود که جیوه 50 درصد این آلیاژ را تشکیل می‌داد. پس از مسواک زدن جیوه تبخیر شده و بخار آن آزاد می‌گشت.
نکته :
سال‌های اخیر دیگر کمتر از این آلیاژ استفاده میشود و بیشتر رزین مورد استفاده قرار می‌گیرد که به رنگ طبیعی دندان‌ها نزدیک‌تر است. ماهیانی که بیشتر مورد مصرف قرار می‌گیرند، دارای مقدار پایینی جیوه بوده و اگر به مقدار توصیه شده برای مصرف آنها که دو وعده در هفته است، توجه شود دیگر نیازی به نگرانی نیست.دماسنج‌ها حاوی مقداری جیوه‌اند، اگرچه تماس فقط وقتی رخ می‌دهد که دماسنج شکسته شود، اما در هر صورت امکان این اتفاق وجود دارد به همین جهت کم‌کم دماسنج‌های دیجیتال وارد بازار شده‌اند تا خطر تماس با جیوه دماسنج‌های قدیمی را از بین ببرند.
دماسنج های دیجیتالی بیورر یکی از بهترین نوع دماسنج ها می باشد که و محصولات متنوعی اعم از انواع دماسنج های بدن ، دماسنج های حمام و همچنین رطوبت سنج نیز دارد و بسیار پر کاربرد است و مناسب فضای حمام
توجه :
وقتی می‌خواهید دماسنج جیوه‌ای را دور بیندازید، آن را داخل كیسه پلاستیكی گذاشته و درش را گره بزنید. اگر دماسنج شما شكست از 2 ورقه كاغذی برای جمع‌آوری جیوه آن استفاده كنید. هیچ وقت برای جمع‌آوری جیوه از جاروبرقی استفاده نكنید.
