وصیت نامه رسمی
در جامعه فعلی یکی از مهم‌ترین مسائلی که در دادگاههای خانواده به چشم میخورد، دعاوی تقسیم ارث و میراث
است که منشا آن نداشتن وصیت نامه و یا درست تنظیم نکردن وصیت است.
بخاطر همین مسائل است که دین اسلام توجه زیادی به وصیت کردن دارد و همه را سفارش به وصیت قبل از مرگ میکند.
در دین اسلام که کامل ترین دین بین ادیان است و همچنین در قوانین کشوراسلامی ایران که پیرو اسلام است، هر فردی میتواند برای امور مربوط به خود اعم از مالی و غیر آن بعد از فوت خود تعیین و تکلیف کند، که میتواند کتبی و یا شفاهی باشد به این عمل وصیت کردن گفته میشود.
تعریف فقهی وصیت نیز اینگونه است:
وصیت سفارشی است به صورت زبانی یا مکتوب درباره امور مربوط به بعد از فوت شخص که جزء مستحبات مهم در اسلام میباشد.
به قاطعیت میتوان گفت این عمل اگر درست انجام شود و به آن درست عمل شود دیگر شاهد این همه اختلاف در خانواده نخواهیم بود.
خب وصیت نیز مانند بیشتر امور دارای ارکان و شرایطی می باشد که در ادامه به شرح این ارکان میپردازیم.
ارکان اصلی وصیت تملیکی تشکیل شده از سه رکن که در وصیت عهدی این موارد چهار رکن نقل شده است:
موصی«به کسی که عمل وصیت را انجام میدهد، یعنی برای بعد مرگ خود همانطور که توضیح دادیم تعیین و تکلیف میکند موصی گفته میشود»
موصی له« به کسی گفته میشود که موصی به نفع او وصیت کرده است به اصطلاح دیگر وصیت به نفع او جاری شده است »
وصی«این رکن در وصیت عهدی میباشد و به کسی گفته میشود که به موجب وصیت عهدی ملتزم به انجام عمل ویا کاری شده است»
°درباره شرایط موصی همانطور که در کتب فقهی و قانونی آمده، موصی باید اجازه تصرف در مال و اموال خود را داشته باشد و به سن قانونی و شرعی رسیده باشد.
° بخشی از شرایط موصی به اینست که وصیت میتواند تا یک سوم اموال و یا همان موصی به باشد و بقیه آن بر عهده وراث میبیاشد، نکته ی مهم دیگر اینکه اموالی که وصیت میشود دارای ارزش عرفی باشد و موصی برآن ها تملک داشته باشد، یعنی موصی نمیتواند درباره اموال دیگران را وصیت کند.
° یکی از شرایط وصی اینطور ذکر شده که اگر تعداد وصی بیشتر از یک نفر باشد که میتواند یک یا چند نفر باشند، باید با توافق هم به وصیت عمل کنند و عمل تکی مورد قبول نیست مگر اینکه موصی در وصیت ذکر کرده باشد مستقل عمل کنند.
° به نکته‌ای که در باره موصی له باید مورد توجه قرار گیرد این است که موصی له باید وجود خارجی داشته باشد یعنی نمیتواند موصی له میت باشد و یا هنوز متولد نشده باشد.
در بخش ارکان وصیت به دو نوع وصیت اشاره کردیم که شامل وصیت تملیکی و وصیت عهدی میشود و در اینجا به شرح این دو نوع وصیت میپردازیم:
در این نوع از وصیت، موصی مال یا چیزی که منفعتی دارد را از اموال خودش دقت کنید از اموال خودش را به صورت رایگان برای کسی یا کسانی وصیت میکند که به این نوع وصیت، تملیکی گفته میشود.
اسم این نوع وصیت هم بخاطر اینکه اموال موصی بعد از فوت در تملک موصی له قرار میگیرد تملیکی نامیده شده اما نکته ای که حائز اهمیت اینست که موصی له میتواند بعد از فوت موصی وصیت را قبول یا رد کند و نه قبل از فوت موصی.
نوع دیگری از وصیت است که در آن موصی به کسی یا کسانی وصیت میکند که بعد از مرگ او کارهایی را انجام دهند، مانند اینکه بدهی های او را بپردازد.
نکته‌ی قابل توجه اینست که وصی یعنی کسی که مجری انجام امور وصیت قرار گرفته است میتواند در زمان حیات موصی با وصیت طرح شده مخالفت کند اما بعد از فوت موصی باید به وصیت عمل کند.
همانطور که اشاره ای کمی در متن های قبلی به این موضوع کردیم، موصی میتواند به میزان یک سوم از دارایی خودش را وصیت کند و اگر بیشتر از آن را وصیت کند نیاز به اجازه تمام وراث میباشد تا مازاد یک سوم نیز اجرا شود.
معمولا بیشتر مردم این مورد را با انواع وصیت اشتباه میگیرند پس بهتر است کمی درباره این موضوع توضیح داده شود.
وصیت نامه به سه نوع وصیت نامه خودنوشت،سری و رسمی تقسیم میشود.
وصیت نامه خود نوشت.
همانطور که از نامش پیداست توسط خود موصی و با دست خط و امضاء و مهر خودش نوشته میشود و معمولا بیشترین درصد وصیت نامه ها را به خود اختصاص میدهد که البته بیشترین اشتباهات در اثر نداشتن دانش قضائی، دراین وصیت نامه ها اتفاق می‌افتد.
این نوع وصیت نامه چیزی بین وصیت نامه خودنوشت و رسمی است که موصی یا کسی دیگری که بی سواد نباشد به نیابت از موصی، وصیت نامه را تنظیم میکند ولی در آخر باید امضاء و یا مهر خود موصی پای وصیت نامه باشد تا معتبر شود و این نوع از وصیت نامه باید در اداره ثبت محل اقامت موصی و یا مکانی که آیین نامه ذکر شده، تحویل داده شود.
این نوع وصیت در دفاتر اسناد رسمی نوشته و بایگانی میشود و ازنظر جعل و تصرف، امن ترین نوع وصیت نامه است و چون یکی از اسناد رسمی محسوب میشود لازم اجرا میباشد و در دادگاه از اعتبار ویژه ای برخوردار است.
در آخر به موضوع صحت وصیت نامه میپردازیم.
یکی از شرایط صحت وصیت نامه کتبی بودن آن است که از اهمیت بالایی برخوردار است.
وصیت نامه شفاهی
معمولا این نوع از وصیت در شرایط نامعمول اتفاق می‌افتد مثلا هنگامه که وقت و مکان و شرایط نوشتن کتبی وصیت نامه وجود ندارد، در این صورت نیاز به دو شاهد است تا وصیت صورت بگیرد و یکی از شاهدان محتوا وصیت نامه را با تاریخ روز ماه و سال تنظیم کند و از حاضران امضاء بگیرد.
نکته ای که باید بهش توجه بشود اینست که اگر تا زمان مساعد شدن اوضاع موصی در قید حیات باشد لازم است دوباره وصیت نامه را با روند رسمی آن تنظیم کند زیرا در غیر این صورت ، پس از مرگ موصی مشکلاتی زیادی درباره تقسیم کردن ارث و میراث پیش می‌آید.
